Náttúrufræðingurinn - 1953, Síða 28

Theódór Gunnlaugsson:
Um hreiðurgerð íslenzka fálkans
Nýlega barst mér í hendur bók, sem ég hafði lengi þráð að sjá.
Heitir hún: „The Handbook of British Birds“. Af hendingu varð fyrst
fyrir mér 3. hefti hennar, en það byrjar á ránfuglunum. Um stund
gleymdi ég mér við að athuga hinar ágætu myndir af þeim, en fljótt
rumskaði forvitnin og heimtaði tafarlaust að vita, hvað þeir visu menn
segðu um íslenzka fálkann. Og satt að segja varð ég alveg hissa, hve
oft þeir hittu naglann á höfuðið.
Þar sem ég hef haft náin kynni af fálkanum okkar frá barnsaldri,
ákvað, ég eftir að hafa lesið um hann í fyrrnefndri bók, að biðja nú
„Náttúrufræðinginn" að birta þessar línur.
Allir, sem veitt hafa fálkum athygli, komast fljótt að þvi, að um-
hverfi ræður talsverðu um varpstaði þeirra og hreiðurgerð eins og
annarra fugla. Þótt þeir kunni bezt við sig í litlum skútum i gínandi
standbjörgum og gljúfrabeltum, þar sem enginn kemst að þeim nema
fuglinn fljúgandi, þá gera þeir sér oft að góðu lága staði og gróður-
sælli, jafnvel lág klettabelti með grastóm og syllum eins og frændi
þeirra smyrillinn, þar sem auðvelt er að komast að hreiðrum þeirra
og athuga allt „smiðið“. Aldrei hef ég þó heyrt þess getið, að fálkar
hafi orpið á bersvæði eða á næstum láréttu landi. En það er margt
skritið í heiminum. Og eitt af því er það, hve ýmsir fuglar eru fljótir
að uppgötva, hvemig þeir eigi að haga sér í þessum sökum, eftir um-
hverfi, veðurfari o. fl., svo að hinni dýrmætu eign þeirra, eggjunum,
sé bezt borgið. Ég nefni hér aðeins sem dæmi, að þrestir, sem venju-
lega verpa niðri við jörð við víði-(birki)stofna, gera sér hægt um vik
og búa til hengirúm hátt frá jörð, þegar samfelld snjóbreiða liggur
yfir landi á þeim tíma, sem hin mikla stund — varptíminn — rennur
upp. Einnig velur músarrindillinn sér hreiðurstað eftir umhverfi ým-
ist uppi við loft undir holum bökkum (við ár, læki, jarðföll o. fl.) og
sérstaklega þar, sem birki- og víðirunnar teygja rætur sínar, eða þá í