Náttúrufræðingurinn - 1957, Qupperneq 5

SUÐRÆN SKÓGARTRÉ
51
þykkninu, en hátt yfir gnæfa há sólartré. Rætur trjánna eru líka
harla mismunandi. Sumar leita djúpt niður í jarðvatnið, önnur tré
hafa grunngengar rætur, sem breiða úr sér til að ná í yfirborðsrak-
ann.
Talið er, að nær fimmtungur þurrlendis jarðar sé nú vaxinn
skógi og að til séu nær fjörutíu þúsundir trjátegunda og runna.
Hartnær tíu þúsund tegundir eru eitthvað notaðar beinlínis, en
margar þeirra á mjög takmörkuðum svæðum. Meginhluti þess trjá-
viðar, sem notaður er hér á landi, kemur úr barrskógabeltinu, en
það nær yfir Noreg, Svíþjóð, Skotland, baltnesku löndin, Finn-
land, norðanvert Rússland, Síberíu og þvert yfir meginland Norð-
ur-Ameríku. Greni og fura er sá smíðaviður, sem hér er langsam-
lega mest notaður. Það er „mjúkur“ viður. Geysimikið af grenivið
fer árlega til pappírsgerðar, dagblöð heimsins gleypa heila skóga. í
barrskógum Norður-Ameríku vaxa að miklu leyti aðrar og miklu
fleiri barrtrjáategundir en í Evrópu. Rauðfura (Red Pine) og
Weymouth-fura eru alkunnar Kanadategundir og frægar fyrir gæði.
Miklu meiri viður fæst samt í hvítgreniskógunum, enda eru þeir
víðáttumeiri, ná frá Klettafjöllunum og langt norður í Alaska. Ein-
hver bezti barrskógur í heimi vex á Kyrrahafsströndinni frá Kali-
forníu til Alaska. Frá þeim slóðum er sitkagrenið, sem hér er nú
mikið reynt að rækta. Þarna vestra vaxa eldri og stærri tré en ann-
ars staðar. Einna mest hagnýtta tegundin og verðmætasta er þallar-
furan (Douglas-furan). Viður hennar Oregon Pine — er afarmik-
ið notaður og þykir prýðisgóður. Hinn „vestræni rauði sedrus-
viður“ er léttari og sterkari en jafnvel kjarnaeik. Mikilsverðar eru
einnig þallartegundir, „flugvélagreni" o. fl.
Risafururnar í Kaliforníu eru heimsfrægar. Raunar eru þetta
ekki furur, heldur teljast þær til sérstakrar ættkvíslar barrtrjáa, Seq-
uoia, (Redwood). Risafururnar eru skýjakljúfarnir í ríki skóganna.
Ná sumar þeirra um 120 metra hæð. Má segja, að íslenzkar stórbygg-
ingar, t. d. kaþólska kirkjan í Reykjavík og turn sjómannaskólans,
nái furunum um það bil í „hné“! Stofnarnir geta orðið 12 m að
ummáli. Berið það saman við herbergjastærð heima hjá ykkur.
Nokkrar risafurur eru taldar um tvö þúsund ára gamlar eða eldri.
Hafa þá sumar þeirra verið orðnar álitlegar hríslur á Krists dögum.
Hér á íslandi höfuxn við engin risatré fyrir augum. Hæstu reyni-
viðirnir og bjarkirnar á landi voru eru um 11 metrar á hæð. Vonir