Náttúrufræðingurinn - 1957, Blaðsíða 23

BÁRUGARÐARNIR VIÐ MÝVATN
69
myndunin færi fram. Valdi ég til athugunar Belgjarbáruna, sem er
þeirra stærst og að mörgu merkilegust.
Þ. Thoroddsen segir í Ferðabókinni I. b. bls. 289: „Hinir fornu
malarrindar og fjöruborð nærri Vindbelg og við útrennsli Laxár
sýna, að Mývatn einhverntíma befur verið dýpra og stærra.“ Og
ennfremur segir þar: „í sóknarlýsingu Skútustaða segir séra Jón
Þorsteinsson í Reykjahlíð, að menn baldi að Mývatn hafi við gosin
1724—1730 grynnkað „í klof eða undir bendur á meðal manni“ og
marka menn það af öldugörðum, sem víða sjást kring' um vatnið.
Malarrindarnir eru þó víst að öllum líkindum miklu eldri.“
Ég held að malarrindarnir eða bárugarðarnir (eins og Mývetn-
ingar nefna þá) gefi enga bendingu um, að Mývatn bafi áður verið
dýpra eða stærra, svo nokkru nemi. Að vísu eru bárugarðarnir allir
þar, sem vatn liefur verið áður, þ. e. þar hafa áður verið víkur, sem
fyllst hafa af gjallmöl og sandi, er vatnið hefur þvegið úr gígum,
sem hafa gengið fram í það. Vatnið hefur því stækkað við að eyða
af gígunum, svipað og það hefur minnkað við að fylla víkurnar.
Það er á sumrin, þegar vatnið er autt, sem sandurinn og mölin
berst inn í víkurnar. Þar eru stormar og straumar að verki. Það er
aftur á móti á vetrum, þegar ís er á vatninu, sem bárugarðarnir
myndast. Það verður á þann hátt, að við útþenslu á ísnum þrýstist
ísbrúnin inn í sandfjöruna, lengra og lengra eftir því, sem ísinn
þykknar og þenst út, jafnframt beygist ísbrúnin upp á við og þrýst-
ir sandi og möl á undan sér. Jarðvegurinn og fjaran er þá frosin,
frostlagið oft þykkt. ísinn sprengir frostlagið upp í srnærri og stærri
stykki, sem hann ýtir svo á undan sér lengra og lengra upp á land,
þar til kominn er allhár garður af þessu hröngli eftir endilangri
fjörunni. Meðan allt er frosið, líkist þessi garður úfnum hraun-
I. 7. des. 1952. ísinn er farinn að þrýstast inn í mölina í fremstu bárunni,
frostskánin er farin að lyftast og springa.
II. 6. marz 1953. ísinn er búinn að sprengja sundur fremri báruna og ýta
henni á þá næstu. ísbrúnin stendur upp úr ruðningnum.
III. 4. júli 1953. Allur klaki og frost er horfið úr mölinni, og tvær bárur orðnar
að einni. Sundurslitna línan sýnir yfirborðslínu báranna, áður en ísinn
raskaði þeim.
IV. 12. dgúst 1956. Núverandi lögun bárunnar. Brotnu línurnar sýna þær breyt-
ingar, sem orðið hafa.
Allir þverskurðirnir eru teknir á sama stað.