Náttúrufræðingurinn - 1973, Qupperneq 20

12
N ÁTTÚ RU FRÆÐ INGURINN
Hauk'ur Tómasson:
Hamfarahlaup í Jökulsá á Fjöllum
1. Inngangur.
Ferðalangur við Jökulsá á Fjöllum hlýtur að sjá, að landið um-
ltverfis hana ber óvenju mikil merki vatnagangs. Þetta lýsir sér í
stórum malareyrum, þurrum, stórum vatnsfarvegum langt utan nú-
verandi ár og síðast en ekki sízt gljúfrunum stórkostlegu, sem
byrja við Selfoss og enda í byggðum Axarfjarðar og Kelduhverfis.
Hluti þessa kerfis er hið fræga Ásbyrgi og nokkrir aðrir þurrir far-
vegir.
Fyrir nokkrum árum (1967) hélt höfundur þessarar greinar því
fram á fundi í Hinu íslenzka náttúrufræðifélagi, að þessi ummerki
væri nær öll eftir eitt stórkostlegt jökulhlaup í Jökulsá á Fjöllum.
Síðan hafa liðið 6 ár, og þykir mér kominn tírni til að gera ítarlega
grein fyrir þessari kenningu á prenti, þar eð fjöldi þekkir hana
þegar af orðspori.
Frekari lýsing á hlaupfarveginum og fyrirbærum hans verður í
grein eftir Guttorm Sigbjarnarson, sem birtist seinna. Fyrst lét
höfundur þessa kenningu í ljós á ferðalagi meðfram Jökulsá á
Fjöllum í sambandi við virkjunarrannsóknir sumarið 1966, en með
í þeirri ferð voru verkfræðingar frá Verkfræðistofu Sigurðar Thor-
oddsen og Guttormur. Síðan hefur Guttormur framkvæmt víðtæk-
ar rannsóknir við Jökulsá á Fjöllum og ekkert fundið, sem mælir
í mót kenningunni, en ótal margt með.
Pálmi Hannesson rektor (1958) segir í ritgerðinni „Á Brúaröræf-
um“ um Jökulsá á Fjöllum á móts við Möðrudal:
„Vatnsfarvegir miklir eru liér báðum megin Jökulsár, og hefur
áin flæmzt um ótrúlega stórt svæði. Þykir mér Jwí líklegt, að þessir
farvegir séu eftir jökulhlaup.“
Þessi kláusa er fyrsta heimild um, að jarðfræðingur gerir sér
grein fyrir jökulhlaupum í Jökulsá á Fjöllum sem þætti í mótun
landslagsins við hana. Aðrir jarðfræðingar fjalla ekki um þetta, en