Náttúrufræðingurinn - 1973, Blaðsíða 110

98
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
i þeim hásu bauli. Varpið fer fram í október; eggin eru hvít og alveg
hnöttótt og á stærð við gæsaegg. Ef móðirin verpir á berum klöppum,
þá kemur hún eggjunum fyrir í rifum eða þröngum gjótum, en þar
sem sandur er eða annar jarðvegur, þá lætur hún yfir þau. Eitthvað af
skjaldbökum virðist dvelja að staðaldri á hálendinu, jafnvel uppi í
rúmum 1000 metrum yfir sjó. Á láglendinu hefur skjaldbakan ýmsar
kaktustegundir sér til viðurværis, en á hálendinu etur hún ýmiss konar
jurtablöð og aldinin eða berin af hinu svo kallaða guajava-tré.“
Darwin varð ekki svo frægur að fá að líta stærstu risaskjaldbök-
umar með eigin augum, en hinn ráðandi maður eyjanna fræddi hann
á því, að stærstu dýrin væru það stór, að 6—8 fullorðna menn þyríti til
þess að geta lyft þeirn frá jörðu. Slík dýr gæfu af sér 100 kg af kjöti.
Þá verður varla hjá því komizt, að minnast lítillega á sæeðluna, eitt hið
fágætasta og furðulegasta dýr, sem nú er uppi. Á eyjunum em að
vísu margar og merkilegar tegundir af eðlum, en þær hverfa allar í
skuggann fyrir sæeðlunni. Sæeðlan er 120 sm löng eða jafnvel lengri.
Hún er á að sjá eins og eldbrunninn hraundröngull, vaxinn lágum kakt-
usum. Karldýrin em brúnleit að lit með Ijósari rákum, en kvendýrin
eru allt að því svört. Á tánum eru sterkar klær og rófan er vel af Guði
gerð sem sundtæki. I stuttu máli má segja, að þetta sé meinleysis skepna
og alveg laus við mannfælni, en það hefur líka komið henni í koll.
Ef sæeðla verður á vegi manns, þá nemur hún staðar, kinkar tvisvar
kolli, snippar og sendir tvo gufustróka út um nasaholurnar og víkur síð-
an úr vegi eins og kurteis vegfarandi.
Þegar karldýrið er að fara á fjörumar við kveneðluna, þá nálgast það
hana ósköp hægt og gætilega, unz 4 eða 5 fótmál eru á milli þeirra.
Síðan hneigir það sig hátíðlega og blæs gufustrókum úr nösum sér. Hér
er hvorki kysstst né kjassað. En þessi aðferð virðist vera alveg fullnægj-
andi eftir viðkomunni að dæma. Um varptímann slá stundum nokkr-
ar sæeðlufjölskyldur sér saman og hafa sameiginlegt hreiður. Eggin eru
aflöng og hafa urn sig mjúka húð.
Enda þótt eðla þessi sé kennd við sjóinn, þá heldur hún sig mest
á landi, en í nánd við sjóinn, enda lifir hún á ýmsum þangtegundum.
Hún bregður sér bara stöku sinnum út fyrir landsteinana, þar sem dýpi
er ekki mikið. Langt frá landi þorir hún ekki að fara.
Áður en Kólumbus fann Ameríku, segir sagan, að Inka-konungur að
nafni Tubac Yupanqui hafi ráðið ríkjum í Suður-Ameríku. Þegar hann
var búinn að ná yfirráðum yfir meginlandinu, þráði hann að kynna