Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1973, Síða 116

Náttúrufræðingurinn - 1973, Síða 116
104 NÁTTÚ RU FRÆÐIN GU R1 N N fjöruborðinu í tjömunum rétt sunnan Skútustaða. Sambýlin voru lítil, allt að 6—7 cm2 að flatarmáli, flest um 0.5 cm að þykkt og mynduðu gulleitt hrúður á yfirborði steinanna. Þau voru að mcstu leyti mynduð úr dauðum spongínleifum og kísilnálum en þar á milli var talsvert af spírandi æxliknöppum (gemmulae). Við síðari athugun á botnsýnum frá Grímsstöðum, Hjálmutanga, Niðurnesi, Skáley, Eyjatjörnum og Hrauneyjartjörnum fundust ennfremur sjálfstæðir æxliknappar. Þá fundust æxliknappar einnig i lirfuhúsum vorflugu, Limnophilus decipi- ens (Kolenati), frá Kálfstjöm. Öll eintökin reyndust vera Spongilla lacustris (L.). Vatnasvampar eru linir og óreglulegir í lögun. Þeir eru botnsætnir (sesSÍl) og eru auk þess oft grænir að lit, svo að menn álitu áður fyrr, að hér væri um plöntur að ræða. Þeir eru mjög einfaldir í byggingu, án líffæra, tauga eða vöðva — eiginlega aðeins frumuhópur styrktur prótíntrefjum (spongín) og kísilnálum. Næringu taka þeir til sín með því að sía lífrænar agnir úr vatninu. Ættin Spongilla þekkist á því, að nálarnar í frauðkenndu yfirborðs- lagi æxliknappsins eru staflaga og hrjúfar. Hjá S. lacustris em æxli- knapparnir einir sér, aldrci í hópum, og op þeirra eru aldrei stútlaga. Sjálfur svampurinn er samansettur af tvenns konar kísilnálagerðum; annars vegar stórum, beinum og sléttum nálum (megasclera) í aðal- grindinni, og hins vegar smáum, hrjúfum og dálítið bognum nálum (microsclera), sem em dreifðar um frumumassann (parenchym). Tegundin er þar að auki auðgreind á því, að spongínið leysist ekki upp í kalílút, og þekkist hún þannig frá annari evrópskri tegund, Spongilla jragilis Lamarck. Stórnálarnar úr sambýlinu við Skútustaði voru að meðaltali 260 p á lengd. Þetta samsvarar alveg hliðstæðum mæl- ingum á norskum (Arndt 1931, Ökland 1964), og þýzkum (Arndt 1928) sambýlum. Æxliknapparnir mældust að meðaltali 550 1^ í þvermál, sem samsvarar norskum og þýzkum mælingum, en er meira en danskar mælingar (287—416 fx skv. Berg et al 1948). Spongilla lacustris finnst um alla Evrópu norður á móts við 69°N (Tromsö, Enare) og um mestalla Asíu. Þá finnst hún bæði í Norður- og Suður- Ameríku. í Mið-Evrópu og á Bretlandseyjum er hún mjög algeng, en verður strjálli eftir því sem norðar dregur á Norðurlöndum (Arndt 1928, 1932, Illies 1967, Ökland 1964). Tjamimar við Skútustaði eru gróðursælar, en samt ekki nærri því eins frjósamar og sjálft Mývatn. Þann 7.7. 1969 mældist vatnshiti tjarn-
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.