Náttúrufræðingurinn - 1977, Síða 55

K40 og Ar36 sé breytileg. Má leiða
út jöfnu fyrir þetta tilfelli. Þá þarf
fleiri en eina aldursákvörðun og má
því annað hvort notast við nokkrar
ákvarðanir sama sýnis eða nokkur
sýni sama hraunlags. Niðurstöður
hverrar ákvörðunar, sem settar eru
inn í þessa jöfnu, gefa gildi á einum
punkti á línuriti og sé um að ræða
sama berg eða berg frá sörnu eldstöð
af svipuðum eða sarna aldri má fá
hóp punkta sem sýna beina línu.
Halli línunnar ákvarðar þá aldurinn
og skurðpunktur þessarar línu við
lóðréttan ás línuritsins sýnir upphaf-
legt Ar40/Ar3G hlutfall sbr. 2. mynd.
Ekki er heldur ástæða hér til að
fara nánar út í smáatriði þessarar að-
ferðar, en að öðru jöfnu liggja gæði
„ísókrónunnar“ í því, hversu góða
línu punktarnir sýna. Verður nánar
vikið að þessu síðar.
Hið sama gildir fyrir „ísókrónu“-
niðurstöður og hinar venjulegu K/
Ar-niðurstöður, að sjaldan er hægt að
fullyrða svo óyggjandi sé, að niður-
staða ákvörðunar sýni upphaflegan
aldur, þ. e. ekki er hægt að fullyrða
að argontap hafi ekki átt sér stað. Ber
að líta á K/Ar aldursákvarðanir sem
lágmarksaldur nema til komi rök-
semdafærsla, er sýni fram á annað.
Ummyndanir í berginu og nýrnynd-
anir steintegunda, sem korna fram
við smásjárathuganir, benda til þess,
að einhverjir seinni tíma atburðir
hafi breytt ástandi bergsins. Ber því
ætíð að leita svo fersks bergs sem kost-
ur er á.
A rgon-40/A rgon-39 aðferðin
Hér verður aðeins vikið fáeinum
orðum að þessari aðferð, sem um
rnargt er fullkomnari og áreiðanlegri
en venjulega K/Ar aðferðin. Þorbjörn
Sigurgeirsson lýsti þessari aðferð
einna fyrstur manna (1962), en á svip-
uðum tíma komst Bandaríkjamaður-
inn Merrihue að sömu niðurstöðum
og beitti aðferðinni til að aldurs-
ákvarða loftsteina (Merrihue, 1965).
Á seinni árum hefur þeirn svo fjölgað,
sem við þessa aðferð vinna, og eink
um hafa Bretarnir Miller, Mitchell,
Fitch og Brereton endurbætt hana,
m. a. með tilliti til ungs bergs (Mit-
chell, 1968; Fitch, Miller & Mitchell,
1969; Brereton, 1972; Miller, 1972;
Fitch, 1972).
Aðferð þessi byggir á, að bergsýni
er sett í kjarnaofn og geislað með
hröðum neutrónum sem m. a. breyta
K30 í Ar30. Þessi argon-samsæta er
óstöðug og breytist aftur 1 K30 eftir
tiltölulega skamman tíma.
Tvenns konar meðhöndlun tíðkast
innan þessarar aðferðar. Annars veg-
ar er sýnið sett í massagreini og brætt
til fullnustu og heildarhlutföll Ar40/
Ar30 mæld. Hin meðhöncllunin er
áreiðanlegri og byggist á stighitun
sýnisins innan massagreinis. Við hvert
hitastigsmark eru hlutföll Ar40/Ar30
mæld, svo og hlutföll annarra sanr-
sætna, sem ekki verður rakið nánar.
Sýninu er haldið innan massagreinis-
ins þar til fullkominni bræðslu er
náð og allt argon orðið laust og mæl-
anlegt. Liggja þá fyrir upplýsingar
um argondreifingu innan sýnisins
nteð tilliti til hitastigs. Má síðan
draga upp „ísókrónu“-rit fyrir slíkt
sýni.
Það, sem einkum vinnst við þessa
aðferð, er að ekki þarf sérstaka K20
efnagreiningu þar sem neutrónu-
49
4