Náttúrufræðingurinn - 1992, Síða 4

einn er að ræða. Innan sviga er kyn og
aldur, sé það þekkt, einnig hvar fugl-
inn er varðveittur, ef honum hefur
verið safnað. Þá er getið finnanda eða
heimildar ef fuglsins hefur áður verið
getið á prenti (en í þeim tilfellum er
finnanda sleppt). Um suma þessara
fugla hefur verið fjallað í mörgum
heimildum. Pá er aðeins getið þeirrar
fyrstu, en annarra aðeins ef þar er að
finna fyllri upplýsingar. Stundum er
þörf að tíunda frekari atvik og er það
þá gert aftan við finnanda.
Aldur er táknaður með ad (fullorð-
inn) eða imm (ungfugl), kyn með (f
(karlfugl) eða 2 (kvenfugl). Þeir fugl-
ar sem hafa náðst eru flestir varðveitt-
ir á Náttúrufræðistofnun íslands (RM,
skrásetningarnúmer fylgir). Aðrir eru
geymdir á Náttúrugripasafninu í Vest-
mannaeyjum, í Náttúrufræðistofu
Kópavogs, Dýrafræðisafninu í Kaup-
mannahöfn (ZM) og einkasöfnum.
Ekki er vitað um afdrif nokkurra
fugla sem heimildir segja að hafi
náðst. Pá er þess aðeins getið að þeir
hafi náðst.
ÆTTBÁLKARNIR OG TEGUND-
IR SEM SÉST HAFA Á ÍSLANDl
Náttfaraœttbálkur (Caprimulgiformes)
Náttfarar eru mjög sérkennilegir
fuglar í útliti og háttum. Þeir minna
einna helst á uglur (Strigiformes) og
eru taldir skyldir þeim. Ættbálknum
er skipt í tvo undirættbálka, Steatorn-
ithes og Caprimulgi. I þeim fyrr-
nefnda er ein ætt, spikfuglsætt (Stea-
tornithidae), með aðeins einni teg-
und, en það er spikfuglinn (Steatornis
caripensis) í S-Ameríku. Hann er svo
nefndur vegna þess að ungar hans
safna miklu spiki sem innfæddir hafa
notað til lýsisgerðar. Þetta er á marg-
an hátt sérstæður fugl og skyldleika-
tengsl hans við aðra fugla eru um-
deild. I útliti líkist hann náttförum en
er ólíkur þeim og öllum öðrum fugl-
um í háttum. Hann er eina fuglsteg-
undin í heiminum sem er náttförul
aldinæta. Að degi til dvelst hann í
hellum.
Undirættbálknum Caprimulgi til-
heyra 104 tegundir sem skipast í fjórar
ættir. Þar af heyra 78 tegundir undir
náttfaraætt (Caprimulgidae) sem er
útbreidd um allan heim þó flestar teg-
undanna sé að finna í heitum eða
heittempruðum löndum. Hinar ættirn-
ar hafa takmarkaðri útbreiðslu. I
gípaætt (Nyctibiidae) eru 5 tegundir í
hitabeltislöndum Ameríku. Á daginn
sitja gípar uppréttir á trjágreinum eða
kvistum og falla vel inn í umhverfið.
Gípur merkir m.a. „gin, goggur“ og
til er heitið skergípur sem merkir
„höfuðstórt furðudýr; fugl“. Heitið
gípur hæfir því ágætlega þessum höf-
uðstóru, ginvíðu fuglum. Fraukaætt
(Podargidae) hefur 13 tegundir sem
eru útbreiddar frá NA-Asíu, suður
um lndónesíu og til Ástralíu. Fraukar
eru ginvíðir fuglar sem minna á froska
(sbr. enska heitið Frogmouth). Frauki
er fornt heiti á froski. í yglaætt (Aeg-
othelidae) eru 8 tegundir sem einnig
lifa í Indónesíu og suður til Ástralíu.
Þeir eru skyldastir fraukum og minna
töluvert á uglur. Þeir einkennast m.a.
af löngum, stinnum fjaðraburstum á
enni og vöngum. Yglir er dregið af
heitinu ugla.
Náttfarar eru náttförulir fuglar, eins
og nafnið bendir til, og veiða skordýr
á flugi. Norðurslóðir hæfa þeim illa,
en þar fljúga fá skordýr að næturlagi.
Á daginn leynast þeir í gróðri, t.d. í
skógarrjóðrum, og kemur búningur
þeirra sér þá einkar vel. Eins og flestir
fuglar sem veiða skordýr á flugi eru
náttfarar ginvíðir og margar tegundir
hafa stinna fjaðrabursta við munnvik-
in til að auðvelda veiðarnar. Eins og
hæfir flugsnillingum eru vængir langir
82