Náttúrufræðingurinn - 1992, Blaðsíða 6

fram í október, með hámarki í seinni
hluta ágúst og byrjun september. Þeir
fyrstu koma aftur til varpstöðvanna í
lok apríl en flestir þó ekki fyrr en í
seinni hluta maí.
Húmfari er fáséður fugl í Evrópu.
Hann sást fyrst á Bretlandseyjum árið
1927 (Witherby 1928), síðan tveir
1955, tveir 1971 og 1976, einn 1978 og
á ári hverju 1981-84 og 1989. Allir
þessir fuglar sáust á tímabilinu 12.
september til 25. október, flestir í
október (Dymond o.fl. 1989, Anon-
ymus 1989). Auk þess hefur hann sést
einu sinni í Færeyjum, árið J955
(Bloch og Sprensen 1984), og á Asor-
eyjum (óvíst hvenær). Á Grænlandi
hefur húmfara tvisvar orðið vart, árið
1927, þ.e. sama haust og sá fyrsti sást
í Evrópu, og árið 1933 (Salomonsen
1967). Húmfari hefur sést einu sinni á
Islandi.
1. Reykjavík (kirkjugarður við Suðurgötu), 23.
október 1955 (Cf imm RM4041). Jón B. Sig-
urðsson.
Fuglinn sást á íslandi sama haust og
húmfari sást í Færeyjum og tveir á
Bretlandseyjum. Þeir síðarnefndu sá-
ust um mánaðamótin september/októ-
ber en sá íslenski nokkru seinna. Það
er hugsanlegt að hann hafi borist fyrr
til Islands og náð að þrauka þar fram
eftir október. í fóarni hans fannst
nokkur vottur skordýraleifa, m.a.
ranabjalla (Otiorhynchus-tegund) sem
fuglinn hlýtur að hafa tekið á jörðu
niðri þar sem ranabjöllur þessar fljúga
ekki. Húmfari getur því aflað sér fæðu
á jörðu niðri þegar ekki gefur til veiða
á flugi.
Svölungaœttbálkur (Apodiformes)
Ættbálknum er skipt í tvo undirætt-
bálka, Trochili og Apodi. TiJ Trochili
telst ein ætt, bríaætt (Trochilidae), en
henni tilheyra hinir alþekktu kólibrí-
fuglar. Til Apodi teljast tvær ættir,
múrsvölungaætt (Apodidae) og trjá-
svölungaætt (Hemiprocnidae). Fugla-
fræðingar eru reyndar ekki sammála
um þessa flokkun. Sumum þykir
skyldleiki undirættbálkanna minni en
svo að þeir eigi samleið í ættbálki.
Það fer þó ekki á milli mála að ým-
is einkenni benda til allnáins skyld-
leika, t.d. gerð vængja og fóta, fjöldi
stélfjaðra og bygging hauskúpu. Ólík-
legt er að þessi einkenni hafi þróast
með þessum tegundum án sameigin-
legs uppruna. Þessir fuglar eru hinir
mestu flugsnillingar og afla fæðu ein-
ungis á flugi; svölungar veiða skordýr
en kólibrífuglar sjúga hunang úr
blómum.
Kólibrífuglar eru útbreiddir um
Ameríku, allt frá Alaska og Labrador
í norðri til Eldlands í suðri. Af þeim
eru þekktar 343 tegundir sem flestar
sýna aðdáunarverða sérhæfingu. Til
kólibrífugla teljast minnstu fuglar
heims sem vega aðeins tvö grömm!
Trjásvölunga er að finna í SA-Asíu og
á eyjum í vestanverðu Kyrrahafi, eða
frá Indlandi til Salómonseyja. Af
þeim eru aðeins 4 tegundir. Ólíkt
múrsvölungum, sem vart tylla sér
nema á hreiður, setjast trjásvölungar
gjarnan á trjágreinar. Hreiðrin festa
þeir á hliðar greina og af því er heiti
þeirra dregið.
Af múrsvölungum eru þekktar 80
tegundir í Evrópu, Asíu, Afríku og
Ameríku. Þeir eru nær stöðugt á flugi,
jafnt að nóttu sem degi, drekka og
baða sig með því að dýfa sér í vatn af
flugi. Oft fer mökun einnig fram á
flugi. Hreiður byggja þeir ýmist utan á
múrveggjum eða í holum í bökkum.
I Evrópu verpa 3 tegundir, múr-
svölungur (Apus apus), fölsvölungur
(A. pallidus) og alpasvölungur (A.
melba). Tvær þessara tegunda hafa
sést á íslandi. í N-Ameríku verpa 4
84