Náttúrufræðingurinn - 1992, Blaðsíða 58

Ritstjórarabb
Þegar náttúrufræðingarnir Guðmundur
G. Bárðarson og Árni Friðriksson réðust í
útgáfu Náttúrufræðingsins árið 1931 var
honum ætlað að vera „alþýðlegt fræðslurit
í náttúrúfræði“, og hefur sú stefna ekkert
breyst á rúmum sextíu árum.
Fyrstu tvo áratugina var Náttúrufræðing-
urinn seldur í áskrift, en árið 1951 varð hann
félagsrit Hins íslenska náttúrufræðifélags.
Stór hluti félagsmanna hefur engin afskipti
af félaginu og eru þeir í reynd aðeins áskrif-
endur að Náttúrufræðingnum. Á árinu 1991
bættust 77 nýir félagar í Hið íslenska nátt-
úrufræðifélag en þrátt fyrir það fækkaði fé-
lögum um 99 frá árinu áður, eða um 5,5%.
Við svo búið má ekki standa.
Þessar tölur sýna svo ekki verður um
villst að útgáfa Náttúrufræðingsins er í
nokkurri kreppu. En hvað er til ráða?
Hver er orsök þess að lesendum fer fækk-
andi? Nokkuð hefur borið á því að félagar
sem segja sig úr félaginu bera því við að
efni tímaritsins sé of sérfræðilegt og einnig
eru félagar í óvissu um hvort þeir hafi
fengið tímaritið eða ekki vegna þess hve
útgáfan hefur verið óregluleg. Þetta verða
að teljast tvær helstu orsakirnar.
Því verður ekki á móti mæll að efni
Náttúrufræðingsins hefur í seinni tíð ekki
verið jafn alþýðlegt og það var fyrstu ára-
tugina og fyrirsagnir á borð við Kynlegir
þúfutittlingar, Flöskupóstur í Vestmanna-
eyjum eða Köttur fóstrar hrossagauksunga
sjást ekki lengur. Við athugun á Náttúru-
fræðingnum kemur í ljós að um er að ræða
hægfara breytingu sem orðið hefur smám
saman og alþýðlega fræðsluritið hefur
smám saman þróast í átt til vísindarits.
Ekki skal hér fjölyrt um orsakir þessa en
víst er að aukin menntun þjóðarinnar og
aukið framboð á fræðsluefni í öðrum fjöl-
miðlum eiga hér hlut að máli.
Útgáfa Náttúrufræðingsins hefur nú um
langt árabil gengið nokkuð erfiðlega og er
tímaritið nú rúmlega einu ári á eftir áætl-
un. Vonir standa til að eitthvað verði hægt
að stytta halann á þessu ári og reynt verð-
ur að bæta um betur á því næsta. Megin-
hluta þessa vanda má rekja til takmarkaðs
framboðs á efni. Alla tíð hafa íslenskir
náttúrufræðingar ritað þorrann af efni
tímaritsins og svo undarlega vill til að
framboð á efni hefur ekki aukist þó svo að
fjöldi náttúrufræðinga liafi margfaldast á
síðustu áratugum.
En hvað er til ráða þegar takmarkað
framboð á efni veldur því að tímaritið
kcmur ekki út á réttum tíma og einnig því
að ritstjóri fær litlu ráðið um það hvort
efnið fellur að óskum lesenda? Náttúru-
fræðingurinn þarf að fá meira af efni og
a.m.k. hluti efnisins þarf að vera nokkuð
frábrugðinn því sem verið hefur. Til að
svo megi verða þarf fyrst að breyta nokk-
uð þeim reglum sem höfundunt hefur ver-
ið gert að fara eftir. Það er ekki ætlunin
að umbylta tímaritinu í einu vetfangi held-
ur er hugmyndin er að breytingarnar ger-
ist hægt.
Til að byrja með verður slakað nokkuð
á þeim kröfum sem gerðar hafa verið til
höfunda varðandi framsetningu efnis. Til
dæmis er samantekt á ensku eingöngu tal-
in nauðsynleg þegar um er að ræða rann-
sóknaniðurstöður sem ekki hafa verið
birtar áður, hvorki á íslensku né öðrum
tungumálum. Hafi efnið verið birt áður í
erlendu vísindariti er ensk samantekt talin
óþörf og þess óskað að slíkt efni verði
sniðið að þörfum lesenda. Sama mun gilda
um yfirlitsgreinar þar sem tekinn er saman
fróðleikur sem áður hefur verið birtur og
slíkar greinar þurfa ekki ítarlega heimilda-
skrá.
Ef takast á að stýra Náttúrufræðingnum
upp úr þeim öldudal sem hann nú er í þarf
samstillt átak félagsmanna og hér með er
auglýst eftir hvers konar alþýðlegu
fræðsluefni í Náttúrufræðinginn.
Sigmundur Einarsson
Náttúrufræöingurinn 61 (2), bls. 136, 1992.
136