Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 1995, Qupperneq 54

Náttúrufræðingurinn - 1995, Qupperneq 54
m o R9 1 l BB | OÆ j®|_| H: Heklugjóska K: Kötlugjóska R: Reykjanesgjóska LNL: Landnámslag YS: Yngra Stampahraun 4. mynd. Gjóskulagasnið á Reykjanesi (sjá síaði á 1. mynd). - Three soil sections on Reykjanes (see fig. 1 for exact locations). gígunum virðist hafa verið nokkuð í samræmi við stærð þeirra. Hawaiísk. gosvirkni Af ummerkjum má ætla að svonefnd hawaiísk gosvirkni hafi verið ráðandi þegar Yngra-Stampahraunið myndaðist. Einkennist hún af kvikustrókavirkni og klepramyndun. Hæð kvikustróka í slíkum gosum er jafnan minni en 300 m (Walker 1973). Af stærð og byggingu gíga Yngri- Stampagígaraðarinnar má ráða að kviku- strókamir hafi verið mjög misháir, lágir um miðhluta hennar en hæstir til beggja enda, þar sem stærstu gígamir em. Rann- sóknir á rennslisháttum hrauna á Hawaii benda til að helluhraun myndist helst þegar hraunframleiðslan er lítil, minni en 5-10 m3/sek, og að sá þáttur ráði mestu um hvort helluhraun eða apalhraun mynd- ist (Rowland og Walker 1990). Sem dæmi má nefna að sé gert ráð fyrir að hraun- rennslið frá Yngri-Stampagígaröðinni hafí að jafnaði verið 50 mVsek hefur það myndast á u.þ.b. ljórum dögum. 1 þessu dæmi eru margir óvissuþættir og er því einungis ætlað að gefa hugmynd um mögulegan myndunartíma. Helluhraun Yngra-Stampahraunið flokkast sem hellu- hraun (3. mynd). Víðast hvar er það tiltölulega slétt og greitt yfírferðar, eink- um nærri gígunum, en er þó allúfíð sums staðar, sérstaklega á þeim svæðum sem fjærst liggja gígaröðinni. Má þar sjá ýmiss konar fellingar og múga sem myndast hafa á yfirborði hraunsins. Næst gígunum hefur hraunið að mestu runnið um lokaðar rásir eða pípur sem víða mynda margbrotin kerfí. Einkum er þetta áberandi við Stamp- ana nyrst á gígaröðinni. Eldvörpin á gíga- röðinni eru byggð nánast eingöngu úr hraunslettum, eða kleprum, en gjalli aðeins í litlum mæli. Fonn og stærð gíg- anna er margbreytileg, allt frá reisulegum stamplaga gigum, 10-20 m háum, til lágra kleprahrúgalda eða rima sem rísa einungis 1-2 m yfir umhverfi sitt. Hraunrennsli frá Undirlag hraunsins Yngra-Stampahraunið hefur runnið yfír eða upp að öllum myndunum sem það kemur að og eru jaðrar þess því tiltölulega auðraktir. Á nokkrum stöðum við jaðarinn, þar sem rofíst hefur undan honum eða efnisnám verið stundað, má fyrirhafnar- lítið skoða undirlag hraunsins og sjá hvað þar dylst. Á 4. mynd eru sýnd þrjú jarð- lagasnið sem ná undir hraunið. Snið 1 og 2 eru úr gjallnámum í gígum Eldri-Stampa- gígaraðarinnar. Má þar auðveldlega sjá undir Yngra-Stampahraunið þar sem það hefur runnið upp að gígunum. Við suð- vesturströndina hefur víða rofíst undan hraunjaðrinum og eru þar góðar opnur. í sniði 3 við Valahnúk, einu af lykilsniðun- um á Reykjanesi, má sjá jarðveg með gjóskulögum bæði neðan og ofan hrauns- ins. Eru þar varðveitt flest Reykjaneslögin (R) auk annarra gjóskulaga sem eiga mun 216
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.