Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1995, Page 59

Náttúrufræðingurinn - 1995, Page 59
gíga og ker (sbr. Þorvaldur Þórðarson 1990). Byggist sú flokkun á athug- unum Heiken (1971) á lögun gjósku- gíga, þ.e. hlutfalli hæðar og þvermáls. Samkvæmt þeim er hlutfallið hæð/ þvermál fyrir gjallgíga 1/4-1/6, hver- fjöll 1/9—1/11 og sprengigíga og ker 1/10-1/30. Rannsóknir Wohletz og Sheridans (1983) benda lil að á upp- hleðslu hverijalla og sprengigíga sé nokkur munur. í hverljöllum er halli laga jafnan um 20-25°, hörð blöðrótt lög algeng og lagskipting fremur ógreinileg. I sprengigígum er halli laga 0-10°, lagskipting regluleg, og bylgju- laga lagskipting mest einkennandi. Hverfjöll myndast einkum þar sem yfírborðsvatn, s.s. sjór eða jökulvatn, hefur greiðan aðgang að gosrásinni en sprengigígar þar sem aðgangur þess er takmarkaðri, s.s. þar sem grunnvatns- staða er há. Gjóskugos sem verða í sjó og gosefnin sem þá myndast hafa verið kennd við Surtsey (Walker 1973). Til að skilgreina surtseyska gjósku voru m.a. notuð sýni úr gígleifunum gegnt Karli á Reykjanesi (Walker & Croas- dale 1972). Hverfjöll og sprengigígar hlaðast upp við síendurteknar gufu- sprengingar sem verða þegar heit kvika kemst í snertingu við yfírborðsvatn og sundrast. Gjóskan sem myndast er mestmegnis úr fínkorna, lítið blöðróttu gleri með óreglulega íhvolfa og kúpta brotfleti. Kristallar og bergbrot eru yfirleitt einnig til staðar í nokkrum mæli (Fisher & Schmincke 1984). Hverfjöll við Reykjanes Vatnsfellsgígur og Karlsgígur teljast báðir til hverfjalla. Um upprunalega hæð gíganna er ekkert hægt að full- yrða, en þó má fara nærri um hana sé 12. mynd. Aœtluð lega Karlsgígsins. Útbreiðsla gjóskunnar frá gígnum, gjóskulasins R-7, er sýnd á 13. mynd. - Approximate location of the Karl tuff cone. ing hringanna er skýrð á innfelldu myndinni. - Approximate location of the Vatnsfell cone based on measurements of dips, thickness and ballistic lithics of its rim on the SW-shore. 221

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.