Samvinnan - 01.12.1960, Blaðsíða 39

— Ef ég á aS nefna eitthvað sér-
stakt, get ég sagt þér frá þvi, að í
rúman aldarfj órðung hafa engar
viðskiptaskuldir myndast hjá félag-
inu. Félagsmenn fá þar að vísu lán,
hluta úr ári, eftir vissum reglum, gegn
ábyrgðum félagsdeilda og gjaldeyris-
vöruloforðum, en lán þessi eru ætíð
greidd upp fyrir áramót. Þessi skuld-
lausu viðskipti hafa bætt hag félags-
ins og þar með félagsmannanna mjög
verulega. Mér skilst að svipaða sögu
sé að segja frá ykkur á Húsavík.
Það er ákaflega þýðingarmikið fyrir
kaupfélögin að koma í veg fyrir við-
skiptaskuldirnar.
Við munum eftir því, að á erfið-
leikatímum, þegar skuldir mynduðust
hjá kaupfélögunum, var það oft not-
að sem árásarefni á félögin af and-
stæðingum þeirra. Margar og langar
blaðagreinar voru skrifaðar um það,
að kaupfélagsstjórar og aðrir stjórn-
endur í kaupfélögunum væru að binda
menn á skuldaklafa, til þess að geta
ráðið yfir sálum þeirra og sannfær-
ingu. En þegar skuldirnar hverfa, er
það líka stundum notað til árása á
kaupfélögin. Þá snúa andstæðingarn-
ir blaði sínu við og ásaka félögin fyrir
það, að þau veiti ekki félagsmönnun-
um aðstoð með því að lána þeim fé.
— Um þetta má segja að „ekki er öll
vitleysan eins“. En einmitt af því, að
vitleysan er svo margbreytileg, er
oft hægt að hlæja að henni.
— Stundum er vitleysan — því mið-
ur — alvörumál og ekkert hláturs-
efni.
— Já, satt segir þú, Karl. Svo er t.
d. með veltuútsvarið, sem mikið var
þráttað um á síðasta þingi. Það er
alvarleg vitleysa.
Veltuútsvarið þarf að afnema. Það
er ranglátasti skattur, sem upp hef-
ur verið fundinn, og mun hvergi vera
til nema hér á landi. Það útsvar fer
ekkert eftir afkomu fyrirtækja. Er
alveg jafnt lagt á, hvort sem tap eða
gróði er á rekstrinum. Kemur verst
við þau fyrirtæki, sem hafa mikil
viðskipti en litla álagningu. Annars
þarf ég ekki að hafa mörg orð um
þetta við þig. Þú manst víst eftir því,
að þegar við vorum saman í skatta-
málanefndinni hér á árunum, hafði
ég oft ljót orð um veltuútsvarið.
Eins og þú manst voru þrír menn með
okkur í nefndinni, og voru þeir úr nú-
verandi stjórnarflokkum. Við stóðum
allir að tillögu um afnám veltuút-
svarsins. Því miður hefur það enn
ekki verið þurrkað út, heldur stigið
spor í öfuga átt, með því að lögfesta
þennan ósóma á síðasta þingi. Og þá
var líka sett í lög, að það skyldi lagt
á félagsmannaviðskipti samvinnufé-
laga, sem ekki var leyfilegt áður. Það
er mikið ranglæti að leggja útsvar á
þau viðskipti eins og verzlunarrekst-
ur. Þó að við kaupum sjálfir vörur til
eigin nota og seljum okkar eigin
framleiðsluvörur, er það ekki verzl-
unarrekstur. Ekki heldur þó að við
séum fieiri í félagi með þessi kaup og
sölu fyrir okkur sjálfa. Verzlunar-
rekstur er það, að kaupa vörur til að
selja. Annað ekki. Sá eini verzlunar-
rekstur, sem kaupfélögin annast, eru
skipti þeirra við utanfélagsmenn.
Við þurfum að berjast móti veltu-
útsvarinu og ganga af því dauðu. Ekki
eingöngu vegna kaupfélaganna held-
ur einnig vegna annara, sem bera
þennan rangláta skatt.
Svo er önnur alvarleg vitleysa, sem
þarf að afnema. Það þarf að nema úr
gildi lögin frá síðasta þingi, sem leyfa
seðlabankanum að heimta til sín
hluta af innlánsdeildarfénu frá
kaupfélögunum. Þetta er óþolandi
yfirgangur. Það er full þörf fyrir
þetta fé hjá kaupfélögunum, enda
til þess ætlazt af eigendum þess, að
það sé notað þar. Sama máli gegnir
um. fjárheimtu bankans hjá spari-
sjóðunum. Sparisjóðirnir gegna þýð-
ingarmiklu hlutverki í héruðunum.
Þeir styðja þar gagnlegar fram-
kvæmdir og atvinnurekstur. Fé þeirra
á fyrst og fremst að nota í heima-
héruðum þeirra til að bæta þar úr
brýnustu þörfum fyrir lánsfé, en ekki
að flytja það burtu.
— Hversvegna yrkir þú ekki spjalda-
fullar Ijóðabœkur, Skúli?
— Ef spurning þín er um það, hvers-
vegna ekki hafi komið bók frá mér,
þá er því til að svara, að þó að ég yrði
sextugur í haust, er ég ekki búinn að
tapa svo dómgreindinni að ég sé far-
inn að hugsa um slíka útgáfu.
— Má ég samt ekki biðja um eitt
kvœði?
— Kvæði! — Ætli séra Guðmundur
kæri sig um leir í Samvinnuna?
Kannske ég láti þig samt heyra
brot úr danskvæði, því að þú ert dans-
maður. Lagið, sem kvæðið er við, er
alþekkt, og við höfum báðir dansað
vals eftir því. Þýzkur texti er við
lagið, sembyrjar svona: Trink! Trink!
Mér sýnist þarflaust að hvetja fólk
til drykkju. Nóg er sopið samt. Ég fór
því einu sinni fyrir löngu að reyna að
gera kvæði við þetta fjöruga danslag.
Það var um vor, og því varð það vor-
kvæði. í því er þetta:
Hæ! Hó! Velkomið vor!
Veturinn þokaðist fjær.
Bí. Bí. Fleygur og frjáls
fuglinn í loftinu hlær.
Þorskurinn færist í fjörðinn inn
og fiskimaðurinn rær.
Dimman eyðist því dagurinn
er dálítið lengri’ en í gær.
Hæ, hó, hæ, hó.
Bí. Bí. Fleygur og frjáls
fuglinn í loftinu hlær.
Hæ! Hó! Sumar og sól.
Sólin er mönnunum kær.
Á grundunum elta gróðurinn
gemlingar, hrútar og ær.
Og litla stúlkan og strákurinn
eru stærri í dag en í gær.
Hæ, hó, hæ, hó.
— Hverju spáir þú um framtíð
jafnöldru þinnar, tuttugustu aldar-
innar?
— Ætlarðu nú að fara að gera grín
að mér?
Hvað heldurðu að ég geti sagt um
framtíð aldarinnar, úr því að ég veit
ekkert um mína eigin framtíð? Ég er
enginn spámaður.
Það eina, sem víst er um framtíð
aldarinnar, er það, að hún hrekkur
upp af eftir 40 ár. Hún er þegar orðin
öld breytinga og byltinga. Öld vísinda
og véla, hraða og hávaða. Öld mikilla
framfara, en einnig ægilegustu styrj-
alda og hörmunga.
En hvað gerist á síðustu áratugum
aldarinnar?
Hvort verður yfirsterkara ljósið eða
myrkrið?
Verða uppgötvanir vísindamann-
anna notaðar til þess að fegra og
bæta líf ört fjölgandi mannkyns, eða
til þess að smíða fullkomnari tæki til
tortímingar lífinu á jörðinni?
Verður andi samvinnunnar þess
megnugur að eyða tortryggninni og
svipta burtu járntjaldi þjóðanna?
Margs mætti spyrja um stóra hluti.
En við verðum að bíða eftir svör-
unum.
Við vonum og biðjum þess, að á efri
árunum bæti öldin fyrir eitthvað af
glöpum sínum á fyrri hluta ævinnar.
Við þyrftum bæði að skána með
aldrinum, ég og hún jafnaldra mín.
Tímaritið Samvinnan hefir tak-
markað rúm, af því að margir vilja
þar láta til sín heyra. Við Skúli
Guðmundsson ljúkum þess vegna
samtalinu, þegar hér er komið. Ég
óska honum til hamingju með sam-
fylgd hinnar stórbrotnu aldar, og
víst má öldin vera ánægð með þennan
jafnaldra sinn, sem áreiðanlega þarf
hlutfallslega minna að bæta ráð sitt
en hún. Hann hefir verið og er einn
af hennar góðu liðsmönnum.
Með Skúla Guðmundssyni er gott
að vera. Hann er sjálfstæður maður
í skoðunum en þó samvinnuþýður.
Gerir litlar kröfur fyrir sinn eigin
hag, en heldur fast á málum umbjóð-
enda sinna og þó með réttsýni. Rök-
hyggjumaður og reikningsgarpur, en
líka skáld. Reglumaður í hvívetna.
Alvörumaður, sem hefir einnig andleg
efni á því að vera allra manna kát-
astur á gleðimótum og með gestum
sínum.
Samvinnustefnan á í Skúla Guð-
mundssyni einn sinn allra traustasta
mann, bæði innan samtakanna og á
Alþingi.
Karl Kristjánsson.
SAMVINNAN 39