Tímarit íslenzkra samvinnufélaga - 01.03.1916, Síða 32

26
Með þessum, og fleiri samkynja ráðum, hefir þýzka þjóð-
in komizt viðunanlega af, þó ekki hafi verið úr allsnægt-
um að moða.
* *
*
Margar skyringar koma fram um orsakirnar til styrj-
aldarinnar, sem nú geysar, og enn fleiri eru þó tilgát-
urnar og spádómarnir um það, hvað við muni taka í
ríkjaskipun, fjelagsskipulagi og lífsskoðunum manna, þeg-
ar kyrrð og friður er aptur kominn á. Enginn vafi er á
því að stríðið hlýtur að veita margháttaða fræðsluíýms-
um greinum, það sjáum við nú þegar og síðar meir
mun slíkt koma enn betur í Ijós. Menn munu líta á margt
frá svo að segja nýjum hliðum, og margar eidri skoð-
anir munu ýmist styrkjast eða veikjast.
í þessu sambandi á vel við að athuga þá trötlatrú,
sem almenningur hefir lengi haft á því að samkeppnin
væri ætíð lands og lýða heill. »Sá er vinur, sem í raun
reynist« og nú hefði samkeppnistrúin átt hvað bezt að
koma fram í hagkvæmum afleiðingum, ef þjóðholl hefði
verið í eðli sínu. Nú hefði hún átt að fá hvervetna að
ráða. En hvað skeður? Allar framan nefndar ráðstafanir
þjóðanna, í hlutlausu löndunum, til verndar almennri far-
sæld og til varnar því að sárasta neyð eyðileggi fátækari
og fjölmennari hluta þjóðarinnar, þær brjóta alveg um
þvert meginsetningar samkeppniskenningarinnar. F*ær eru
varnir móti samkeppninni, það sem þær ná. Það sýnir
sig berlega, að samkeppnin, — sem er sama sém hnefa-
rjetturinn —, fer, enn sem áður, það sem hún kemst.
Einnig ætti það að vera ljóst, og er líka viðurkennt af
flestum, að hvað sem þeim ytri tilefnum kann að líða,
sem talin verða síðustu orsakir þess að heimsstríðið
brauzt einmitt nú út, þá eru aðalræturnar, aðalaðdrag-
andinn einmitt samkeppnin, sem fyr eða síðar hlaut að
leiða til þessa, sem nú er á daginn komið, eða þá hins,
að almenn uppreisn smáborgaranna í nær því öllum