Andvari - 01.04.1960, Page 77

andvari
MENNTAMÁLARÁÐ OG MENNINGARSJÓÐU11
75
Ég talaði um þessa hugmynd við Pál.
Hann kvaSst fús aS athuga máliS. SíSan
hrundu þessir tveir samstarfsmenn ævi-
skrárútgáfunni í framkvæmd á réttum
vettvangi á vegum Bókmenntafélagsins.
íslendingar ættu nú engar æviskrár ef
ekki hefSi komiS til vakning í sambandi
viS þjóSarútgáfuna.
XI
Utgáfa menningarsjóSs hlýtur jafnan
eftir eSli og uppruna aS vera hlutlaus um
stjórnmál og trúmál. Stjórn hennar er
valin af þeim flokkum sem njóta fylgis
í þjóSfélaginu. Ef einhver flokkur reyndi
aS nota aSstöSu sína í menntamálaráSi
til framdráttar sérhagsmunum tiltekinnar
stefnu eSa hreyfingar mundu aSrir sam-
stjórnarmenn grípa í taumana.
Til eru í landinu önnur útgáfufyrir-
tæki, sem vinna bæSi á þjóSlegum og
alþjóSlegum grundvelli. Útgáfur þeirra
fyrirtækja geta þess vegna átt í deilum
viS leiknauta í útgáfumálum. En mennta-
málaráS hefir aSeins eitt sjónarmiS:
Verndun þjóSIegra verSmæta og leit eftir
bættum heimi fyrir íslenzkt fólk meS
andlegri ræktun. ForráSamenn annarra
utgáfufyrirtækja, sem gerast athafna-
menn í menntamálaráSi, verSa af dreng-
skaparástæSum skyldir til aS láta aldrei
gæta í störfum ráSsins sérhagsmuna vegna
annarra útgáfufyrirtækja.
í undangengnum þáttum hefi ég leitt
rök aS því, aS menningarsjóSur og
menntamálaráS séu þýSingarmiklar og
viSurkenndar aflstöSvar til sóknar og
varnar í andlegu lífi þjóSarinnar. Flest
hefir þar gengiS aS óskum, en samt hafa
gerzt þar óhöpp, sem úr má bæta.
Þegar ég hvarf úr stjórn menningar-
sjóSs voru fastir kaupendur útgáfubók-
anna mjög miklu fleiri en nú. AS vísu
mátti húast viS aS kaupendum fækkaSi af
ýmsum ástæSum, en þessi mikla fækkun
hefSi aldrei átt sér staS ef fylgt hefSi
veriS hinni upprunalegu stefnu aS velja
sem mest af útgáfuefninu úr verkum
snjallra rithöfunda. Fyrr er aS því vikiS
aS Alþingi sýndi ÞjóSvinafélaginu árum
saman lítinn sóma. Af því leiddi aS bæSi
Andvari og almanakiS voru um árabil
lítiS girnilegar félagsbækur fyrir mörg
þúsund lesendur. Þá var landafræSiút-
gáfan oft einskonar landsprófsverk. Fíf-
rænt efni útgáfunnar var of lítiS til aS
halda viS áhuga hinnar miklu kaupenda-
fylkingar. Nú hefir Alþingi sýnt áhuga
um málefni ÞjóSvinafélagsins og útgáfu-
stjórn breytt Andvara í mikiS og álitlegt
tímarit. Ef forráSamenn Andvara halda í
heiSri meginstefnu tímaritsins frá dögum
Jóns SigurSssonar og Tryggva Gunnars-
sonar getur ný kynslóS bætt viS nýju
áhugaefni úr andlegri og efnalegri bar-
áttu samtíSarinnar og þá byrjar nýtt tíma-
bil í sögu ÞjóSvinafélagsins. Ritstjórnin
verSur ætíS aS hafa í huga aS aldrei má
fylla Andvara meS sálarlausu lærdóms-
þvogli. Þar eiga áhugamenn, rithöfundar
og slcáld aS eiga griSastaS meS snjallar
ritgerSir og listræn skáldverk.
AlmanakiS verSur aS endurfæSast meS
lífrænu efni sem gleSur og hressir góSa
íslendinga. MeSan þaS tekst ekki verS-
skuldar menntamálaráS og stjórn ÞjóS-
vinafélagsins aS verSa fyrir rökstuddum
aSfinnslum.
Ég hefi áSur bent á, aS menntamála-
ráS hefir næstum ótæmandi verkefni viS
aS gefa út fyrir félagsmenn úrval íslenzkra
úrvalsrita í listrænu formi. Andvari á aS
verSa snilldartímarit, vinsælt á hverju
góSu heimili.
Þá hefir menntamálaráS lengi gefiS út
árlega eitt skáldverk eftir kunna höfunda.
SíSustu árin hafa bækur eftir nóbelskáld
orSiS fyrir valinu. Þetta er góSur siSur,
ef valiS er ekki of þröngt. Tolstoj, Doslo-
jevski og Ihsen urSu ekki þiggjendur