Stúdentablaðið - 01.12.1954, Blaðsíða 17

STÚDENTABLAÐ
9
nefnt ofangreind atriði fyrst, af því að þau eru
komin til framkvæmda og eru mikilsverðir
liðir í því, að staðurinn fái betri svip.
En auðvitað þarf að reisa kirkju í Skálholti
og prestsetur er skylt að reisa, þar eð lögin
um skipulag prestakalla gjöra ráð fyrir því, að
presturinn, er nú situr að Torfastöðum, verði
fluttur í Skálholt og Torfastaðir seldir upp í
kostnaðinn við Skálholt.
Margar raddir hafa heyrzt um það mál í
heild. Kirkju er óhjákvæmilegt að reisa, því
gamla kirkjan, sem enn stendur, er orðin mjög
hrörleg, enda þótt það tækist að færa hana til
síðastliðið sumar. Það er augljóst mál, að hún
má ekki sjást sumarið 1956, enda kemur hún
þá ekki neinum að liði vegna smæðar. Hinsveg-
ar gæti ný kirkja verið komin það langt í smíði
sinni, að notast mætti við hana að einhverju
leyti. Þó verður hún í öllu falli heldur lítil á
hátíðinni sjálfri. Það hefur verið gjört ráð fyrir,
að hún rúmi um 250 manns. Miðað við fjölda
sóknarmanna nú er það allt of mikið rúm, því
sóknin er fámenn, rúml. 60 manns. En úr því
að jarðarfarir til sveita eru oftast nær mjög
fjölmennar og einnig mætti gjöra ráð fyrir, að
samkomur kirkjulegar væru haldnar í Skál-
holti, þá þótti ekki fSert að hafa hana öllu minni.
Tvær spurningar koma strax fram. Önnur
um gerð kirkjunnar og útlit, hin um staðsetn-
ingu hennar.
Það er ómögulegt að smíða einhverja eftir-
líkingu að öllu leyti af eldri kirkjum á staðn-
um, og það kemur varla til greina að nota ann-
að eða önnur efni eða aðferðir við smíði
hennar en nútímans. Nútíminn er hér að reisa
sér minnismerki um leið og Skálholti er sýnd-
ur verðugur sómi. Til þess að hægt sé að nota
kirkjuna sem raunverulegt guðsþjónustuhús,
þurfa fornar venjur og ný tækni að haldast í
hendur. Verkefnið, sem húsameistara ríkisins
hefur verið fengið til úrlausnar, er að mörgu
leyti alfrjálst, enda er það álit þess sérfræðings,
sem bezt þekkir til hinna fornu kirkna í Skál-
holti, Hákons Christies, að svo eigi að vera.
Oddbogastíll fer ekki vel í steinsteypu, segja
margir, gott og vel, þá skal hann ekki notaður.
Krosskirkja gæti verið hentug lausn, því óhjá-
kvæmilegt er, að í kirkjunni verði nokkurt
safn fornra muna. Þeim mætti koma fyrir í
stúkunum. I raun og veru er aðeins um eitt að-
alskilyrði að ræða, og það er, að menn geti
séð, að hér standi kirkja. En sú kirkja verður
að vera að nokkru leyti í tengslum við for-
tíðina. Hvernig ætti annars að koma hinum
gömlu legsteinum fyrir í henni, svo að ósam-
ræmið verði ekki of himinhrópandi? Yfirleitt á
að nota alla forna kirkjulega muni úr Skál-
holti í hinni nýju kirkju. Að því leyti verður
að sýna eldri tímanum virðingu, og það er hin
raunverulega takmörkun á verkefninu.
Mér er það ekki ljúft að vita til þess, að
ný kirkja verði reist á hinum gamla grunni,
en ég er þar víst í ákaflega litlum minnihluta.
Þó vil ég nota tækifærið til að gjöra grein fyrir
þeirri sérstöðu rninni.
Eg sé ekki, að helgi nýju kirkjunnar verði
vitund meiri, þótt hún standi á hinum forna
grunni. Kirkja, sem er vígð og helguð, er heilög
jafnvel þótt hún standi í Skálholti 30 m norðan
við hinn forna grunn. Þá stæði hún í sömu hæð
og kirkjugarðurinn hefur. Nú er kirkjugarð-
urinn þannig, að hann er allur útgrafinn, enda
að auki fullur af grjóti. Þá gæfist ágætt tæki-
færi til þess að taka nýjan garð í kringum nýju
kirkjuna, er stæði norðan við heimreiðina, sem
nú er, en verður af tekin. Auðvitað verða hinar
raunverulegu traðarleifar varðveittar, eins og
aðrar sýnilegar fornminjar í Skálholti.
Við þessa færslu kirkjunnar ynnist það, að
hægt yrði að marka greinilega stærð iiinna
ýmsu kirkna greinilega með upphleyptum
steinaröðum. A þann hátt myndi eftirtíminn
taka við eign, sem smám saman mundi fá auk-
ið gildi. Kirkjugarðurinn forni yrði friðaður
og komizt yrði hjá því að bora og sprengja
klöppina, sem hinar eldri kirkjur hafa staðið
á. A þann hátt fengju eftirkomendur vorir að
taka við sýnilegum arfi frá oss og forfeðrum
vorum.
Sama máli gegnir um prestsetrið. Það ber
enga nauðsyn til að reisa það á bæjarstæðinu
gamla. Af mörgum ástæðum gæti það verið
hagkvæmt að færa það norðar á túninu, norður
fyrir kirkju. A þann hátt gæti bæjarstæðið
fengið að liggja ósnert eins og vér höfum tekið
við því. Fyrir útlit staðarins skiptir það ekki
máli, hvort húsin standi nú í hinu nýja Skál-
holti eins og á dögum Brynjólfs Sveinssonar.
Hið forna bæjarstæði var þarna yzt á brekku-
brúninni, þar sem gott var til varnar og stutt
í vatn; nú gilda eigi þær forsendur.
Nútíminn gjörir mjög að því að eyða og um-