Stúdentablaðið - 01.12.1954, Síða 19

STUDENTABLAÐ
11
Fátt hefur stuðlað jafn mikið að velmegun
og þróun mannkynsins á öllum öldum eins og
þekking mannsins á hagnýtum eiginleikum efn-
isins og notkun ytri orkulinda til viðbótar eigin
líkamsorku. Nú er svo komið, að afkoma okkar
er að miklu leyti komin undir afköstum véla,
sem aðeins er stjórnað af mönnum, en ganga
fyrir orku, sem mannslíkaminn framleiðir ekki
sjálfur. Flest það, sem við teljum lífsnauðsynj-
ar, er að meira eða minna leyti háð ytri orku.
Við þörfnumst orku til þess að hita og lýsa hí-
býli vor, til þess að sjóða matinn og til þess að
knýja áfram farartæki, svo að eitthvað sé nefnt.
Þegar á frumstæðu þróunarstigi mun mað-
urinn hafa tekið að notfæra sér einföld verkfæri,
svo sem barefli cg spjót. Síðan lærði hann að
notfæra sér eldinn, en við það opnuðust nýir
möguleikar til framleiðslu betri tækja. Til
líkamlegrar vinnu tók maðurinn dýr í þjón-
ustu sína, en löng bið varð á því, að hann
fengi eldinn eða aðrar efnabreytingar til þess
að framkvæma vinnu. Reyndar bjuggu Kín-
verjar til púður fyrir meira en 3000 árum, en
um reglubundna vinnu af völdum eldsins er
ekki að ræða fyrr en með tilkomu gufuvélar-
innar um aldamótin 1800. Frá þeim tíma hefur
orkunotkun mannkynsins aukizt hröðum skref-
um og því hraðar sem á líður. Nokkur hluti
orku þessarar fæst frá orkulindum, sem ekki
þrjóta, svo sem fallvötnum, en mestur hlutinn
SIGURGEIRSSON, mag. scient.:
r k u I i n d i r
kemur frá orkulindum, sem óðum tæmast, svo
sem kola- og olíunámum. Olíu- og kolaforði
jarðarinnar er svo takmarkaður, að ekki er
hægt að búast við að hann nægi orkuþörfinni
nema mjög fáar aldir. Það má því teljast tíma-
bært að litast um eftir öðrum orkulindum, sem
fullnægt geti orkuþörf mannkynsins í framtíð-
inni, enda hefur mikið verið um það rætt og
ritað.
Fyrst er ástæða til þess að athuga, hvaðan
orka sú, sem við notum, er runnin. I kolum og
olíu er bundin orka, sem sólarljósið miðlaði
gróðri jarðarinnar endur fyrir löngu. Orku-
forða, sem safnazt hefur saman á milljónum
alda, er nú óðum verið að eyða upp á nokkr-
um öldum. Orka fallvatna á einnig upptök sín
í sólinni. Hiti sólarljóssins fær vatnið til að
gufa upp og lyftir því hátt upp í gufuhvolfið.
Þar sem vatnið fellur á hálendi eru svo mögu-
leikar á því að virkja ár og læki á leið þeirra
til sjávar. Yfirleitt má rekja orsakir flestra
þeirra orkumynda, sem við hagnýtum, til sól-
arinnar.
Undantekning frá þessari reglu er jarðhitinn,
sem greinilegast kemur í ljós við laugar, hveri
og eldgos. Allt bendir til þess að orka þessi sé
af jarðneskum uppruna. Hún gefur til kynna,
að í jörðinni sjálfri sé hitagjafi, enda er vitað
að í jarðskorpunni eru geislavirk efni, sem gefa
frá sér næga orku til þess að kynda undir öllum
hverum og eldgosum á jörðinni. Við ummynd-
un þessara efna breytast sjálfir atómkjarnarnir,
en slíkum breytingum er jafnan samfara mikil
orkumyndun, um milljón sinnum meiri en þeg-
ar um venjulegar efnabreytingar er að ræða,
svo sem bruna kola eða olíu. Þó lítið sé um
hin geislavirku efni, þá finnst þó vottur af þeim
í svo að segja öllum efnum á yfirborði jarðar.
Orka sú, sem bundin er í venjulegu bergi vegna