Stúdentablaðið - 01.12.1960, Side 21

Prój. dr. ÞÓRIR KR. ÞÓRÐARSON:
Sundurlausir þankar
um hlutverk guðfræðideildar
nauðsyn má sanna með lögmáli pyngjunnar. Þyrfti
jafnframt að minna á jjörf frumvísinda oftar en gert
er, — í stærðfræði og lífeðlisfræði, svo að eitthvað
sé nefnt. En matið á verðgildi hinna ýmsu viðfangs-
efna mannsandans má ekki brjálast. Heimsskoðun
mannsins má ekki falla í skugga kjarneðlisfræðanna
(til dæmis). Maðurinn þarf að átta sig — skilja sjálf-
an sig — í þeim heimi, sem raunvísindin rannsaka.
Lögmálin sem stýra samskiptum og hugarfari þess
lifandi fólks, sem lifir og hrærist á rannsóknarstof-
unni, skipta jafnmiklu máli og hræringar efnisins í
tilraunaglasinu.
*
Víða um heim ræða menn um hlutverk það, sem
háskólar gegna í þjóðfélaginu. og hverjar skyldur
þeim eru lagðar á herðar um að kynna í jijóðlífinu
viðfangsefni háskólamanna og helztu niðurstöður.
Menn telja jsað þjóðfélagslega mikilvægt. enda eru
háskólar máttarstoðir margra Jsjóðfélaga, joótt j)að
eigi e. t. v. ekki við um Háskóla Islands á sama veg
og annars staðar gerist. Raunar má segja, að sam-
bandi þjóðlífs og háskóla hafi lítt verið sinnt hér, og
að við séum í þessu efni eftirbátar annarra jjjóða,
einkanlega J)ó engilsaxnesku þjóðanna.
Hlutverk Háskólans er að vera vísindaleg rann-
sóknarstofnun og vísindaleg fræðslustofnun, segir í
lögum. Vísindi gegna því hlutverki i þjóðfélagi að
rannsaka umhverfi mannsins í náttúru og mannlegu
félagi; Jjau beita þeim aðferðum við könnunina, sem
kallaðar eru vísindalegar aðferðir að ahnennu sam-
þykki. Jafnframt skoðar maðurinn umhverfi sitt í
öðru ljósi, t. a. m. skáldlega og trúarlega. Sú skoðun
er einnig rannsóknarefni. Vísindi í rýmri merkingu
eru J)ví sú könnun umhverfis mannsins, sem tekur í
Jjjónustu sína huglægt innsæi hans, er hann skoðar
umhverfi sitt og sjálfan sig og spyr um inerkingu og
tilgang. Þau rannsaka sem sé ekki einvörðungu or-
sakasambönd og byggingu heldur spyrja að sannleik-
anum.
A þýzku er talað um Geisteswissenschaften. Á ís-
lenzku hefir Jretta verið nefnt hugvísindi og er eigi
einhlítt. Margir vilja einskorða merkingu orðsins
„vísindi“ við hin svokölluðu raunvísindi, er byggja
á mælingum og túlkun þeirra, og neita rannsóknum
bókmennta, tónlistar og hinnar heimspekilegu og
guðfræðilegu hugsunar um vísindanafn, en telja þó
t. d. fornleifafræði og málfræði vera á mörkunum.
Ef hér væri um vísindaheitið eitt að ræða, mætti
hverjum manni standa á sama J)ótt nægja léti heitið
„fræði“ um vísindagreinar á borð við lögfræði, bók-
menntafræði og guðfræði, svo að nokkuð sé nefnt,
en kallaði „vísindi“ eðlisfræðina, efnafræðina og
skyldar greinar. En hér er um meira en heitið eitt að
tefla. Það er verðgildis matið, sem um ræðir.
íslendingar mættu gjarna vakna til vitundar um
brýna nauðsyn efldra tæknivísinda á landi hér. Þá
STUDENTABLAÐ
21