Stúdentablaðið - 01.12.1969, Side 7

Varla hafdi lyngt í lofti eftir langvarandi stjórnfrelsisbaráttu
sídari hluta 19. aldar ogflutning þingræðisstjórnar til
íslands árið 1904 í fyrsta sinn í sögu landsins, þegar
harðvítugar deilur hófust að nýju um samband landanna
tveggja, Danmerkur og íslands. Árið 1908 var lagt fram
uppkast að sambandslögum milli Danmerkur og Islands, sem
fulltrúanefndir beggja aðila höfðu orðið nœr einróma
ásáttar um. Uppkastinu var hafnað við þjóðaratkvaði
eftir eina harkalegustu kosningabaráttu, sem sögurfara af
hér á landi.
Jón Ólafsson, ritstjóri og alþingismaður, sá hinn landsþekkti
höfundur íslendingabrags, œvintýramaður og
,,Ameríkuagent“ var einn þeirra minnihlutamanna, sem
samþykkja vildu Uppkastið. Nokkru síðar, eða átrið 1911,
flutti hann á fundi meó Heimastjórnarmönnum i félagi
þeirra Fram þá skemmtilega skeleggu rœðu, sem
ritnefndþessa blaðs hefur orðið ásátt um að birta hér í heild.
Hún lýsir sérstœðum viðhorfum hans til fulls skilnaðar
landanna, sem hann t.d. telur fráleitt tímabæran, fyrr en
hér á landi búi a.m.k. fjórðungur manna úr milljón.
að kveða að og draga til stafs.
Ekki eiginlega heldur í því að kunna
litlu töfluna.
Ekki fremur en það er nokkur hey-
skapur að eiga orf og ljá og hrífu.
Ekki fremur en það eru nokkur
aflabrögð að eiga fleytu, öngul og
færi.
Orf, ljár og hrífa eru að eins am-
boð, áhöld til heyskapar.
Fleyta, öngull og færi eru aðeins
tæki til að afla með.
Eins er lestur og skrift. Þau eru
ekki mentunin sjálf — að eins tœki
til mentunar. Alt er undir því komið,
að þau sé notuð, og notuð rétt— oss
til gagns.
Því hvað er mentun?
Hún er samræmilegur þroski alls
manneðlis vors.
Hún er í því fólgin, að eiga heil-
brigða sál i heilbrigðum líkama.
Vér verðum að kunna að hugsa
og álykta rétt, og vér verðum að
afla oss þekkingar á manneðlinu sjálfu,
eðli sjálfra vor; þekkingar á náttúr-
unni, svo að vér getum lifað hollu
lífi, varist sjúkdómum — varist aldur-
tila fyrir örlög fram. Hver viðauki
við meðalaldur einstaklinganna er auk-
ning á efnahag þjóðarinnar. En vér
verðum að afla oss einnig þekkingar
á náttúrunni, svo að vér getum gert
oss hana undirgefna.
Allar framfarir í atvinnuvegum hvila
á aukinni þekking á náttúrunni og
högum hennar. Þær eru árangur af
rannsóknum vísindamannanna og til-
raunum fræðimannanna.
Því eigum vér að styðja og styrkja
vísindin — og listirnar. Alt, sem
menntar mannsandann, styður fram-
farir vorar í öllum greinum.
Það eru ekki efnafrœðingarnir einir,
sem gagna oss, svo mikið sem bú-
naður, vöruverkun og heilsufræðin eiga
þeim að þakka.
Það eru líka skáldin, sem kenna
okkur að þekkja manneðlið. Því skul-
um vér ekki sjá eftir skáldastyrk, sem
kemur vel niður, þó að of mikið megi
af öllu gera í því sem öðru. Vér höf-
um varla gert of mikið af því enn.
Eða þá heimspekingarnir og sagn-
frœðingarnir. Hvað er sagan annað
en reynsla liðinna tímaf Og heim-
spekin kennir oss að skilja og þekkja
mannsandann og draga lærdóma af
sögu liðinna tíma.
Þessir menn styrkja oss því í því,
að skilja rétt nútíðina og verða nýtari
þegnar í þjóðfélaginu.
Hvað er það sem heldur þjóðinni
saman sem þjóðf Sem eflir metnað
hennar og sjálfstæðistilfinning, styrkir
hana og þroskar sem einstakling í
félagi þjóðannaf
Það er ástin til átthaganna, ætt-
jarðarástin. Það eru sameiginlegar
minningar, sögulegur arfur, scrkenni
hennar sem þjóðar meðal þjóðanna.
I einu orði: það er þjóðernið.
Og hvert er þess skírasta einkenni
og styrkasta stoðf Hvað fremur en
tungan okkar og þeir fjársjóðir, sem
hún varðveitir í bókmentum vorumf
Sé það því nokkurs virði að vera
þjóð — sé það hjartans-mál tilfinning-
anna og líisþróttar-uppspretta, þá virð-
ið ekki alt of lítils starf okkar, sem
reynum að varðveita og fága þennan
gimstein — tunguna.
Hugsið því aldrei um vísindin, að
þau sé fánýt, af því að þau verði ekki
„látin í askana".
Jú, víst verða þau „látin í askana",
og meira en það. Án árangurs þeirra
yrði ykkur lífið óbærilegt — bæði
andlega og líkamlega. Ykkur skortir
ekki annað en nægilega þekkingu, til
að skilja það, að alt, sem er ykkur
dýrmætt í andans heimi, og 'óll at-
vinna hvers einasta ykkar hvílir á
árangrinum af starfi vísindamannanna.
Það er enn satt og verður um alla
eilífð satt, sem Jónas Hallgrímsson
kvað:
„Vísindin efla alla dáð
orkuna styrkja, viljan hvessa,
vonina glæða, hugann hressa,
farsældum vefja lýð og láð".
III.
[.Fram ! Fram ! Afram ! — Fyrst er ad verða
250,000].
Því segi ég það: allir vildum vér
gjarnan verða mentaðri þjóð en vér
erum.
Og mentunin á að gera oss færa
um að verða eýnaðri þjóð. Og bætt-
ur efnahagur og frekari hagnýting á
auðsuppsprettum landsins á að auka
fólksfj'óldann í landinu.
Þetta þrent: aukning mentunar, efna-
hags og fólksjj'ólda — það er tak-
tnark, sem vér fremst af öllu eigum
nú að stýra að.
STÚDENTABLAÐ