Fálkinn - 21.12.1929, Page 24

24
F Á L K I N N
Þinguellir.
ísland á marga fræga sögu-
staði, biistaði hetja þeirra, sem
þeir tigna — með rörigu og rjettu
— enn þann dag í dag. En yfir
öll þessi nöfn gnæfir eitt: nafn
staðarins, sem lengi var miðdep-
ill íslensks þjóðernis, al])ingis-
staðarins forria. Ættarsaga er
bundin við Hjarðarholt, Borg,
Hlíðarenda, Odda, Bergþórshvol,
en þjóðarsagan gerist öldum
saman á Þingvöllum við Öxará.
Máltækið segir, að allar götur
liggi til Róm, en þó verður frek-
ar með sanni sagt, að allar göl-
ur Islendinga liggi til Þingvalla.
Þangað lágu allar taugar þjóðar-
innar og frá þeim miðdepli lagði
skin og skugga góðra og illra at-
burða út til ystu annesja. Þar
gerðist frægðarsaga og fremdar-
verka og saga niðurlægingar og
hryðjuverka.
Aðrar þjóðir eiga sjer rústir
gamalla kastala, kirkna og kongs-
garða, sem saga og sagnir eru
tengdar við. íslendingar eiga eng-
ar slíkar rústir. íslensk rnann-
virki voru ekki svo rammbygð.
En náttúran sjálf hafði í sára-
bætur fyrir vöntun á góðu bygg-
ingarefni, lagt þjóðinni til „höf-
uðborg“, smíðaða í afli jarðeld-
anna, svo fagra að allir undrast
hana eigi síður en fegurstu got-
neskar miðaldakirkjur og svo
haldgóða, að hún liefir eigi getað
fallið í rúst, þrátt fyrir alt, sem
yfir hefir dunið, en stendur enn
í dag í líku horfi og hún stóð,
þegar Grímur geitskór sá hana
fyrst og kaus hana að þingstað.
Ef til eru á íslandi steinar,
sem tala, þá eru ])að klettarnir
og hraunklappirnar á Þingvöll-
um. En ])ví miður hal'a fæstir
]>eir, sem skoða alþingisstaðinn
tækifæri til, að kynna sjer mál
þeirra. Af öllum þeim fjölda inn-
lendra mann og útlendra, sem
árlega koma til Þingvalla, fara
flest allir svo aftur, að þeir
eru litlu kunnugri en áður þeirri
hlið Þingvalla, sem að sögunni
veit. Því sögulega staðarlýsing
vantar að mestu, og eigi hefir
|)ess heyrst getið, að hún verði
gefin út í tilefni hátíðarinnar
næsta ár, þó engu minni þörf
hefði verið á henni en alþingis-
sögunni. Að vísu er það verk,
sem eigi verður unnið í fljótu
bragði, að semja nokkurnvegin
ítarlega staðarlýsingu, því margt
er nútímamönnum hidið uin ýms
mikilvæg atriði, að eigi sje nefnt
nema það, að vafi leikur á, hvar
sjálft Lögberg hafi staðið. En
hinsvegar er það óafsakanlegt, að
eigi skuli vera til handhægt kver
með glöggum uppdrætti til Ieið-
beiningar þeim, sem vilja sjá þá
staði, sem hægt er að sýna í sam-
bandi við sögu, og fróðir menn
geta ákvarðað. Væri slíkur leið-
arvísir til, gæti þeir, sem kunna
að nota uppdrátt á annað borð,
farið um staðinn leiðsagnarlausir
og fræðst betur, en af frásögn
mismunandi fróðra leiðbeinenda.
Þó Þingvellir eigi mesta og
inargvíslegasta sögu allra staða á
landinu, er efamál hvort staður-
inn sjálfur endurspeglar síður
fjölbreytni og fegurð íslenskrar
náttúru. Á sama hátt og unnend-
um íslenskrar og norrænnar sögu
þykir sjálfsagt að koma til Þing-
valla, ef þeir eiga þess kost, svo
þykir og unnendum íslenskrar
náttúrufræði og jarðsögu þing-
vellir vera sjálfsagðasti staður til
heimsóknar á landinu. Staðurinn
allur á sjer stórmerka jarðfræði-
lega sögu og er frummynd at-
burðar, sem lýsir vel verknaði
eldsins, þess stórveldis, sem mest
og einkennilegust vegsunnnerki
hefir eftir sig skilið hjer á landi.
En Þingvellir seiða fleiri en
þessa, sem heillast ]>angað af
söguminningum og jarðfræðileg-
um fyrirbærum. Og sá hópurinn
mun vera fjölmennastur meðal
Þingvallagestanna, sem fyrst og
fremst töfrast af fegurðinni, sem
blasið við auganu hvert sem
litið er. Flestum fegurðarelskum
mönnuin mun fara svo, að þeir
komist í annarlegt skap, er þeir
koma til Þingvalla í góðu veðri
og lita fjallahringinn meo allri
sinni margbreytni lita og lína,
grundina sem Öxará liðast eftir,
gjárnar, sumar þröngar og dinmi-
ar, aðrar tignarlegar og með
tærasta vatni, sem veröldin á,
ilmandi skógarbrekkur, Almanna-
gjá síbreytilega, niðandi fossinn,
spegil vatnsins og að baki hon-
um Hengilinn með reykjarmekki
sísjóðandi hvera.
Er haígt að hugsa sjcr fjöl-
breyttari og betri sýningu ís-
lenskrar náttúru, en þarna verð-
ur sjeð af sáma blettinum?
Þingvellir mundu verða fræg-
ur staður fyrir fegurð, þó mann-
legt auga hefði aldrei litið hann
augum fyr en i gær. Er þá furða,
þó staðurinn sje Islendingum
hjartfólginn, úr því hann hefir
alt hitt að geyma líka?
Hvar er nú miðdepill íslensks
þjóðernis? Er hann í Reykjavík
— eða á Þingvöllum? Sumir
munu láta spurningunni hálf-
svarað með því að svara: Reykja-
vík er miðdepillinn frá sjónar-
miði þeirra, sem horfa fram, en
Þingvellir þeirra er horfa um öxl.
íslendingar þykjast vera menn
vel þjóðræknir, en þjóðræknin
kemur stundum fram í afar ein-
kennilegum myndum, að maður
ekki segi skrípamyndum. Þjóð-
ræknin er miklu meiri í munn-
inum, en í öðrum hlutum lik-
amans. En það mun sönnu næst,
að íslendingar sjeu þjóðræknast-
ir i stjórnmálunum, enda er það
mikils virði. — Hinsvegar hafa
þeir mist sjónar af allri ])jóð-
rækni í tísku og háttum, og ýms-
ar kenningar „sögualdardýrlt-
enda“, miður heppilegar, sumar
hverjar að vísu, hafa verið hafð-
ar að skopi. Þjóðin er enn í
millibilsástandi og annríki hinn-
ar nýju landnámsaldar stendur
sem hæst, eftir aldalangan dvala.
Allir sjáandi menn reka augun í
þá róttæku byltingu, sem nú er
að gerast í allri verklegri menn-
ing, og sú breyting getur ekki
farið fram án þess, að þjóðar-
hættir breytist um leið. Menn
reka siður augun í aðra breyt-
ingu, sem eigi er lítilvægari: að
upp er risin stjett ritandi vís-
indamanna, sem auðga islenskar
bókmentir á hverju ári, að af-
rekum skálda fjölgar og að aðrar
listir, sem eru svo til nývaknað-
ar í landinu eflast og dafna.
Þrótturinn er i vexti, hvar sem
litið er.
í Reykjavík er fyrst og fremst
afl þeirra hluta, sem gera skal
og þar hefir mest verið unnið
það sem af er landnámsöldinni
nýju. En íslensk þjóð lifir ekki
á því einu, sem gerist í dag. Ef
nokkur hjekli því fram, að svo
gæti orðið, þá yrði hann að setja
þjóðina í spor landnema, sem
hingað hefði flust frá því fyrir
50 árum og fram á þennan dag.
En hvernig mundi sú þjóð lita
út? —
Erfðirnar eru mikilvægar. Sú
þjóð, sem gleymt hefir arfinum,
er ei betur stödd en áttavitalaus
skipstjóri í niðamyrkri. Hana
vantar stefnuna, því enginn getur
ákveðið, í hvaða átt hann skuli
fara, nenia hann viti úr hvaða
átt hann kemur. Nýlenduþjóð-
irnar eru áttaviltar þangað til
þeim vex svo fiskur um hrygg,
að þær af reynslunni geti vitað
úr hvaða átt þær hafi komið, og
tekið stefnuna eftir því. Eftir
reynslunni.
Þingvellir voru iniðdepill ís-
lensks þjóðernis. Þeirra saga er