Fálkinn - 21.06.1930, Page 15

F Á L K I N N
15
■tK.'jraw -iwip- *■''J&M
m ■ M
dölum, og eldgos eru tíð. Á þessum
tima hla'ðast upp hinar miklu grágrýt-
isdyngjur: Mosfellsheiði og Lyngdals-
heiði.
Svo tekur loftslagið að kólna að
nýju. Jöklarnir vaxa inni i lnndinu
úr frá ári og öld eftir öld. Þungur
jökulstraumur sigur fram um Þing-
valladalinn og stökkvir burt öllu lif-
anda. Loks er ísland jökli hulið að
nýju, og skriðjöklar ná á alla vcgu
út á sjó. Það er hin síðari jökulöld.
Á. þeim tíma mótast Þingvalladalur-
inn að nýju undir hinum þunga, sverf-
andi ísstraumi. Og eldfjöllin á báðar
hendur dalsins eru hulin fönnum og
skriðjöklum, sem gnaga þau og móta.
Þannig liða langar aldir. — En eftir
þennan fimhulvetur kemur vor, eins
og eftir hinn fyrri. Jökullinn verður
að hopa fyrir hinunl hlýnandi þey.
Og aftur verður íslnnd örísn upp að
hæstu hálendum. Nú er hjernðið um-
hverfis Þingvelli tekið að líkjast jiví
scm nú er, cn j)ar er enginn Skjald-
brqiður, ckkert hraun, ekkert vatn.
Dalurinn er hulinn bláum jökulsönd-
um, og um hann liðast mógráar jökuls-
ár. Þá er Suðurland alt sævi hulið og
Ingólfsfjall er liöfði, sem öldur út-
liafsins næða á, cn norðan við j)að
liggur fjörður langt upp í Grafning.
Og aftur tekur gróðurinn að nema
landið. Hægt og liægt l)okast hann
inn yfir auðnirnar, sem jökulinn Ijet
eftir sig. —
Þá hefjast eldgos langt inn í Þing-
valladalnum. Hraunið brýst upp á
jafnsljettu og hvert gosið rekur ann-
að, uns ávöl liæð tckur að hefjast
fyrir miðjum dnlnum. Hún hækkar
og gýs, gýs eintómu hrauni. Og hraun-
flóðin renna lengra og lcngra inn til
jökla og út um hinn „breiða heiðar-
dal“. Þannig skapast Skjaldbrciður.
Siðan, J)egar Skjaldbreiður er hættur
að gjósa, opnast geysimikil eldsprunga
uppi á bak við Hrafnabjörg og Tinda-
skaga. Þaðan falla þungir liraun-
straumar niður með Hrafnabjörgum
beggja vegna og út yfir dalinn, yfir
hraunin frá Skjaldhreið. Þaðan eru
hraunin komin, scm þekja Þingvöll.
Nú liður og bíður. Gráðurinn brciðist
yfir landið, og skógurinn lekur að
nema hið nýja hraun. Svo byrjar
landssigið. Undirstaðan undir Þing-
valladalnum bilar, og hún sigur og
sigur, uns liliðar dalsins bresta og
botninn allur fellur niður. Þannig
skapast Þingvallavatn. Vera má raun-
ar, að vatn hafi áður verið nyrst í
dalnum, en við þessar byllingar hefir
j)að dýpkað og stækkað geysilega. Þá
skapasl Ahnannagjá, Ilrafnagjá og
aðrar g.jár á Þingvöllum. Þá skapast
og Jórukleif og aðrir brotbarmar
beggja vegna við vatnið. Enginn veit
með neinni vissu um j)að, hversu þess-
ar byltingar hafa gerst nje ástæður
j)eirra. Leiða menn að j)vi ýmsar get-
ur, sem ekki verða greindar hjer. Lík-
legt má þó telja, að þelta mikla lands-
sig hafi gerst á löngum tima, og má
vera, að því sje ekki lokið enn. Vist
er, að árið 1789 seig Þingvallasljettan
uni eina alin, og gelur verið, að svo
hafi oftar orðið.
Þegar hjer er komið sögu, eru Þing-
vellir að mestu orðnir eins og þeir
eru nú. Skógurinn hreiðist jafnt og
j)jett yfir hraunið og hlíðarnar, blá-
grænn að lit.
Eitt hið síðasta eldgos, sem orðið
hefir á l)esum slóðum, hefir veitt
miklum liraunstraumi suðvestur af
Hrafnabjargahálsi suður með Miðfelli
og alt suðvestur að Dráttarhlíð, sem
liggur neðan við Þingvallavatn. Þetta
hraun hefir stíflað Þingvallavatn og
hækkað það um nokkra metra, og má
sjá þess merki viða. Siðan liefir Sogið
grafið sjer nýjan farveg meðfram
hraunröndinni og lækkað vatnsborð-
ið að sama skapi sem farvegurinn
dýpkaði. Þessu slarfi heldur j)að á-
fram enn í clag, og er trúlegt, að það
hafi grynnkað vatnið um 1 metra cða
meira á siðustu þúsund árum.
Þannig er sköpunarsnga Þingvalla
i stuttum drátfum alt til þessa tima,
að landið bygðist. Þegar hinir fyrstu
landnámsmenn litu yfir Þingvalladal-
inn, blasti við augum j)eirra fögur
sýn og svipmikil. Hraunin öll og lilið-
arnar voru skógi vnxnnr, og yfir blá-
grænan skóginn og hið mikla vatn
gnæfðu fjöllin viðhimin. Þeir nefndu
hjeraðið Blnskóga og vatnið Ölfusvatn
Engan þeirra hefir grunað, að j)etta
svæði yrði hið örlögriknsta í sögu
þjóðarinnar, að j)essi friðsami fjalla-