Fálkinn - 21.06.1930, Qupperneq 30

30
FUKINN
''■ÉAAi P?# «X? #. OC?# q? # CO # CO # CO # CQ # 0
6
%
8
Vitarnir á íslandi.

Th. Ilrabbe, vitamálastjóri.
Sje litið á uppdrátt af fslandi,
þar sem sýnt er Ijósmál helstu
vita með ströndum fram, rekur
maður augun í, að ljósmál vit-
anna nær víðast livar saman, svo
að ekki eru nema stuttar eyður á
milli á einstöku stað. En sams-
konar uppdráttur frá 1898 sýnir,
að þá var landið all vitalaust,
nema Reykjanes og meðfram
sjóleiðinni þaðan inn til Reykja-
víkur. Og fyrir 52 árum var eng-
inn viti til á landinu, þangað til
Reykjanesvitinn var kveiktur,
hinn 1. dcsember það ár.
Þessi fyrsti viti landsins þótti
hið mesta furðuverk á þeim tíma.
Þegar vitabjTggingunni var fyrst
hreyft á þingi voru sumir þing-
menn á þeirri skoðun, að vita-
málin væri eitt af sameiginlegu
málunum við Dani og að flota-
málastjórnin danska ætti að
kosta lijer vitabyggingar. En því
neituðu Danir, þó að flotamála-
stjórnin hins vegar væri land-
sjóði hjálpleg við framkvæmd
vitabygginga fram eftir árunum
og ljeti ljóstækin í Reykjanesvit-
ann af liendi ókeypis. Vitinn var
bygður úr höggnu grjóti, sem
lagt var 1 kalk úr Esjunámurini.
Stóð liann á Valahnúk, alveg
fram á hamarbrún, áttstrend
bygging rúmlega G metra há en
hnúkurinn er 43 metra hár þar
sem vitinn stóð. En þegar frá leið
molnaði bergið svo mikið, að
vitanum þótti hætta húin þar sem
hann var. Því var ráðist í að
hyggja nýjan vita á Bæjarfelli,
skamt frá gamla vitanum, árið
1907 og 20. mars árið cftir var
kveikt á þcssum vita í fvrsta
sinn. Kostaði þessi viti nær 100.-
000 kr. og ljósmagn lians 23 sjó-
mílur eða 4 sm. meira en hins
eldri.
Eftir þetta verður langt hlje á
vitabyggingum, nema livað ljós-
merki voru sett á stöku stað, en
1897 eru reistir vitar á Garðskaga
og Grótíu og innsiglingarviti í
Reykjavík. Sumarið 1902 eru svo
reistir vitarnir á Aniarncsi við
Isafjarðardjúp og Elliðaey á
Breiðafirði. Á Stórhöfða var viti
reistur 190G en á Dalatanga og
Siglunesi 1908. Við fyrnefnda
vitann var sett upp þokulúðurs-
stöð 1918, liin eina fullkoxnna,
sem til er á landinu. Síðan liefir
vitum fjölgað svo á landinu að
þeir eru nú 54 og er landtöku-
vitinn á Dyrhólaey þeirra stærst-
ur og fullkómnastur. Var hann
bygður 1927 og samsvarar ljós-
magn hans 330.000 kertaljósum
og sjást mundi liann úr 35 sjó-
mílna fjarlægð, ef liæð hans yf-
ir sjávarmál væri nægileg til
þess. Kostaði hann rúm 160.000
kr. Árið eftir var hin fyrsti radió-
viti settur upp á sama stað og er
hann skipum að ómetanlegu
gagni. — Ein ljósbauja hefir ver-
ið sett upp, á Valhúsgrunni við
Hafnarfjörð, en hafnar- og leið-
arljós eru á 35 stöðum á landinu.
Til þess að vitakerfið komist
í gott horf er enn talið, að byggja
þurfi landtökuvita og radiovita
á Austurlandi, 8—10 útnesjavita
á Norður- og Austurlandi og
fjölda vita á fjörðum inni.
Framan af var umsjón vitanna
í höndum manna, sem gegndu
öðru aðalstarfi, eða frá 1897, að
Markús Bjarnason var skipaður
umsjónarmaður og eftir lians
dag Páll Halldórsson. En 1. jan.
1910 var Th. Krabbe landsverk-
fræðingur skipaður umsjónar-
maður vitamála og fjórum árum
siðar var vitamálaskrifstofan
stofnuð og vitamálastjóraem-
hættið stofnað og tók Krahbe
við þvi. Kemur hann manna
mest við hafnar og vitamála-
sögu landsins og á því árahili,
sem hann hefir haft stjórn vita-
málanna liefir orðið gerhreyting
á þeim.
Samtímis því, að fyrst var
kveikt á Reykjanesvitanum var
farið að leggja vitagjald á þau
skip, sem sigla við ísland, að
undanskildum skemtiskipum,
herskipum og íslenskum fiski-
skipum, og var gjald þetta 40
aurar og 20 aurar á hverja smá-
lest flutnings. Gjald þetta var
lækkað árið cflir; náði það ein-
göngu til skipa, sem kæmi að
vesturlandi og greiddu hærra
gjaldið þau skip, sem komu að
landi milli Reykjaness og Snæ-
fellsness en lægra þau er komu
milli Snæfellsness og Horns. Frá
ársbyrjun 1909 voru skip skyld-
uð til þess að greiða vitagjald
hvar sem þau kæmi að landinu,
20 aura á smál. og skcmtiskip
ekki undanskilin, og var gjaldið
hækkað í 25 aura og íslensk
fiskiskip látin greiða það, er þau
komu frá útlöndum. Árið 1917
var gjaldið hækkað upp í 40 aura
en skemtiskip greiddu 15 aura á
smálest. Og 1920 var gjaldið
hækkað upp í 1 krónu, fyrir al-
menn skip og 40 aura fyrir
skemtiskip. Lqks hættist gengis-
viðaukinn við þetta gjald 1924.
Tilgangurinn með vitagjaldinu
var auðvitað sá, að gera landinu
kleyft að standa straum af við-
lialdi vita þeirra, sem á hverjum
tíma liafa verið starfræktir í
landinu. Hefir það jafnan nægt
eg
Reijkjcmesvitinn síðari.
til þessa, og jafnvel stundum
líka til byggingar þeirra nýju
vita, sem reistir voru á sama ári.
Stundum hafa komið fram að-
finslur um, að vitagjaldið væri
of hátt, einkum í þeim árum,
sem litið hefir verið hygt af vit-
um og skatturinn talinn einskon-
ar gróðabragð ríkissjóðs. En þeg-
ar að er gáð liefir kostnaðurinn
við vitana í sumum árum farið
svo langt fram úr tckjunum, að
eigi er að vita á livorn bóginn
liallast.
Hinsvegar hefir vitakerfið orð-
ið til þess, að gera færar hingað
siglingar á þeim tíma árs, sem
áður þótti ekki viðlit að sigla
á strendur landsins. Og lands-
menn fá beinlínis peninga í aðra
hönd vegna vitabygginganna. Vá-
tryggingagjöld skipanna hafa
lækkað, ströndin fækkað, og í
vátryggingargjaldinu sem spar-
ast, safnast fljótt fúlga, sem um
munar.
Fyrsti vitinn á fslancli, Reykjanesvitinn gamli, sem
bygður var 1878 og tók til starfa 1. desember
sama ár.
Dyrhólavilinn nýji og til hœgri við hann
gamli vitinn. Myndin er tekin áður en
radiovitinn var settur upp.
Dalatangavitinn.