Fálkinn - 21.06.1930, Page 66

66
F Á L K I N N
flestum myndum, til þess að
forða þjóöinni frá hinum mikla
innflutningi, sem verið hefir
hingað til af ýmsum vörutegund-
um, sem framleiddar eru úr
kjöti. Og vikur þá söguni að því.
KJÖTMETISGERÐ. Þegar í
upphafi fór fjelagið að leggja
stund á bjúgnagerð allskonar og
hafði í fyrstu til þess áhöld þau,
sem það liafði keypt af slátur-
vörudeild Tliomsens. Jafnframt
kom það upp reykhúsi. Þessi
starfsemi hefir jafnan verið
merkilegur liður í atliöfnum fje-
lagsins og haldið í margar krón-
ur, sem annars liefðu runnið í
vasa annara þjóða.
Kjötið berst að örstuttan tíma
á árinu, og var því nauðsynlegt
að hægt væri að geyma það sem
nýmeti. Þessvegna var ráðist í
hyggingu frystihússins. Með því
opnaðist almenningi leið að nýju
kjöti allan veturinn og auk þess
fjekk fjelagið grundvöll til þess
að reka iðnstarfsemi sína á lengri
tima úr árinu en ella, þó mest
kveði vitanlega að henni upp úr
sláturtíðinni. Frystihúsið var
bygt 1913 og aukið 1929, eins
og áður er sagt og liefir reynst
ágætlega.
Árið 1910 byrjaði fjelagið nið-
ursuðu og keypti til þess vjelar
frá verksmiðjunni „ísland“ á
ísafirði. Hefir hún jafnan verið
rekin nokkuð, þrátt fyrir óhent-
ug liúsakynni. En á síðasta ári
var hin nýja niðursuðuverk-
smiðja fjelagsins fullgerð, búin
liinum allra fullkomnustu tækj-
um til niðursuðu og dósagerðar
og húsnæðið sjálft eftir ströng-
ustu kröfum nútímans. Hve stór
þáttur iðnstarfsemi fjelagsins er,
má marka af því, að á síðasta
hausti keypti fjelagið um 466
smálestir af kindaketi. Af því fór
hátt á 2. hundrað smál. í fryst-
ingu, soðið var 30% smál. af
kæfu, ýmist í dósir eða smápoka,
42 smál. fóru í pylsur og kjöt-
deig, en reyktar voru 35 smál.
af kjöti og bjúgum. — Þessi
starfsemi fjelagsins er þvi orð-
in mikill þáttur í starfinu, og
það er ekki aðeins verslun heldur
líka iðnaður.
Fjelagið hefir auk sláturfjár
lengst af keypt aðrar bændaaf-
urðir, svo sem smjör, lax, liangi-
kjöt, kæfu, grænmeti, rjúpur og
skyr.
Fjelagið hefir jafnan rækt vel
boðorð það, sem það setti sjer i
fyrstu um vöruvöndun. Á sama
liátt og því tókst að ryðja kjöt-
inu braut erlendis, svo hafa og
iðnvörur þess náð miklu áliti og
standa fyllilega á sporði sams-
konar vörum erlendum, og sýnir
þetta að efnið, sem úr er unnið,
íslenska kjötið, er ekki verra en
annað, ef rjetlilega er með það
farið.
VIÐSKIFTAMAGNIÐ. Tölu
sláturfjár í Reykjavík, Borgar-
nesi (til 1920) og Vík, má sjá af
töflunni, sem fer hjer á eftir, en
í aftasta dálki er tala nautgripa,
sem slátrað hefir verið í Reykja-
vík. Síðan hrosadeildin tók til
starfa hefir líka verið slátrað hátt
á þriðja hundrað hrossum hvort
árið, en áður voru þau miklu
færri, og einnig er jafnan slátr-
að nokkru af svínum.
Slátrun Sauðfjenaður Naut-
Ár Rvík Bgnes Vík gripir
1907 .... 9591 10
1908 .... 13826 6648 286
1909 .... 11393 8523 303
1910 .... 14573 10892 397
1911 .... 17345 13287 400 448
1912 .... 17126 15485 576 420
1913 .... 39571 20303 2636 596
1914 .... 19266 16318 2262 333
1915 .... 20803 15472 2611 251
1916 .... 24251 20756 6088 520
1917 .... 15192 21398 4142 262
1918 .... 32229 29226 14012 314
1919 .... 32270 24038 11163 323
1920 .... 33004 8604 296
1921 .... 19006 10852 361
1922 .... 24466 11357 318
1923 .... 19258 9654 254
1924 .... 28226 12965 435
1925 .... 30229 11059 381
1926 .... 28705 11013 274
1927 .... 28859 12541 434
1928 .... 36527 12329 639
1929 .... 36565 9971 411
552281 202346 154235 8266
SlátraS sauðfje alls: 908.862.
Verðmagn afurðanna hefir
verið mjög breytilegt og er ekki
hægt að byggja á því ályktanir
um raunverulegt vöruverð, nema
tillit sje tekið til verðbreytinga
peninganna, eftir að stríð hófst.
Hæst varð viðskiftaveltan árið
1918, þá borgaði fjelagið út
3.093.624 kr. fyrir sláturfjenað.
Að öðru leyti sjest fjárverðið á
eftirfarandi yfirliti og eru þar
teknar tölur á 5 ára fresti:
1907 ............. 112595, 89.
1910 ............. 2G4062, 56.
1915 ............. 715284, 88.
1920 ............ 1424055, 45.
1925 ............ 1216924, 65.
1929 ............ 1011396, 92.
FJÁRI4AGUR. Fjelagið var
reist á hreinum samvinnugrund-
velli, þannig að allur arður af
rekstrinum kæmi fjelagsmönn-
um til góða í rjettu hlutfalli við
verslun þeirra í fjelaginu, en
stofnframlag meðlima skyldi
renna í sjerstakan stofnsjóð.
Fyrst framan af var sú tilhögun
höfð að bændum var áætlað á-
kveðið verð í samræmi við vænt-
anlegt söluverð, en % haldið eft-
ir fyrir tilkostnaði og væntan-
legum afföllum frá markaðsá-
ætlun, þangað til varan væri öll
seld og reikningar gerðir upp til
fulls, og var þá borgað út það
sem afgangs var, eftir að lagt
hafði verið til sjóða eins og sam-
þyktir mæltu fyrir. Hjelst þessi
tilhögun til 1923 að hætt var að
halda eftir nema y10 en á sið-
asta ári var tilhöguninni breytt
svo, að nú greiðast ákveðin slát-
urlaun á liverja kind en 3% af
reikningsupphæð er haldið eftir
fyrir reksturskostnaði. Eftir að
ársreikningur er fullgerður, er
fjelögum svo greidd uppbót,efút-
koma hefir orðið betri en áætlað
var. T. d. fá fjelagar greidda
gæruuppbót er nemur 7% af
sauðfjárverði, fyrir síðasta ár,
eða 4% meira en haldið var eft-
ir fyrir reksturskostnaði.
Húseignir fjelagsins í Reykja-
vik eru virtar á 277 þúsund kr.
samkvæmt fasteignamati, en
0 c* 5 cr- CT' n CT' * QT' (S? CT' o- w cr o CT- O?
/0 'V- S; .' 4 ■y ■ ■;
9 *r • ‘ \ -, ■ t
8 -1 ':\j. •■•j —1
■7 í\:' ,4 t _/ ...
L ^ j ‘ ’ 1 wl '.,:
■T J 1 ! i i“1 .M ,i •■ : i.-v'
V í'í p:. 'f ' C: : ‘’i ; / • í'-!' • 'Í
3 I !-r 1 ! {»■:! Ö iif 1 -!. .4 ■.;. l • i ctti .; D
1 . V-„ /í t 't - I v r r-i"
/ ■ y o Ví ‘.'I tUT ?;■} 2
Línurit sem sýnir aukning niður-
suðunnar frá byrjun til síðustu
ársloka.
þar með eru ekki taldar nein-
ar vjelar eða öhöld. Varasjóður
fjelagsins er nú orðinn rúm 206
þús. kr., stofnsjóður 124% þús.
en aðrir sjóðir um 23 þús. kr.
Stendur liagur fjelagsins með
rniklum blóma.
STJÓRN. Formaður fjelagsins
hefir frá fyrstu verið Ágúst
Helgason í Birtingaholti, sem
var einn af aðalhvatamönnum
til stofnunarinnar. Hefir hann
unnið fjelaginu þarft verk og
verið vakinn og sofinn í að efla
■'ælferð þess. Með formanni hafa
þessir setið í stjórninni:
Fyrir Vestur-Skaftafellssýslu:
Páll Ólafsson á Heiði 1907—15,
síðan Lárus Helgason alþm.
á Kirkjubæjarklaustri.
Fyrir Rangárvallasýslu: Egg-
ert Pálsson prófastur og Þórður
Guðmundsson í Hala 1907—14,
Guðjón Jónsson í Ási 1914—21,
Jónas Árnason á Reynifelli 1914
— 19, Ingimundur Benedikts-
son í Kaldárholti 1919—21, en
síðan 1921 Einar Jónsson alþm.
á Geldingalæk og Guðm. Þor-
bjarnarson á Stóra-Hofi, sem enn
sitja í stjórninni.
Fyrir Árnessýslu: Ágúst Helga-
son, altaf, Vigfús Guðmundsson
i Haga 1907—10, síra Ólafur Sæ-
mundsson í Hraungerði 1910—12
og Guðm. Erlendsson í Skipholti
síðan 1912.
Fyrir Kjósar- og Gullbringu-
sýslu: Björn Bjarnarson í Graf-
arholti 1907—21, Bogi Þórðarson
á Lágafelli 1921—24 og siðan
1924 Kolheinn Högnason i Kolla-
firði.
FyrirBorgarf jarðarsýslu: Hjört-
ur Snorrason á Slceljabrekku
1907—15, Jón Hannesson í Deild-
artungu 1915—20. Þá gekk nolck-
ur hluti sýslunnar úr fjelaginu,
en suðurhrepparnir, sem enn eru
i fjelaginu kusu Bjarna hrepp-
stjóra Bjarnason fulltrúa 1921—
28, en eftir hann Pjetur Ottesen
alþm. 1928—30.
Fyrir Mýrasýslu: Guðmundur
Ólafsson á Lundum 1907—19 og
Davið Þorsteinsson á Arnbjarg-
arlæk 1919—20.
Endurskoðendur fjelagsins
liafa alla tíð verið Eggert Bene-
diktsson í Laugardælum og Ólaf-
ur Ólafsson í Lindarbæ.
Erfiðleikar voru ýmsir hjá fje-
laginu hin fyrstu ár, eins og oft-
ast þegar hrinda á nýmæli i fram-
kvæmd. En fjelagsmenn liafa
sigrast á þeim, og fjelagið stend-
ur nú föstum fótum og getur
með ánægju rent liuganum yfir
liðin 23 ár. Það hefir brotið isinn:
kjötverslunin er orðin alt önnur
en hún áður var og varan sjálf
alt önnur. Og fjelagið hefir lagt
undir sig starfsvið, sem útlend-
ingar voru einir á áður: sýnt að
hægt er að búa til „dósamat“ hjer
á landi og liagnýta ýmislegt það,
sem áðUr var talið einskis virði,
t. d. garnirnar. Það hefir ástund-
að efling bændastjettarinnar og
bætt þjóðarliaginn um leið og
stendur nú reiðuhúið til að starfa
áfram að þjóðþrifum á sínu sviði.
Kjöt til niðursuðu tekið af beinunum.