Fálkinn - 07.12.1960, Blaðsíða 15

uls. í suðaustri eru „hnapparnir" upp
af Hrútárjökli. Þangað mun Sveinn Páls-
son 'hafa gengið í ágústmán. 1794. Hæsti
hnappurinn þar er 2044 m, en nokkru
sunnar og austar er annar, 1927 m, og
á hann hefur Sveinn sennilega gengið.
Sunnan við gígsléttuna eru tveir knapp-
ar með stuttu millibili (1758 og 1851
m) og nokkru vestar Rótarfjallshnúk-
ur (1848 m). í suðvestri frá Snæbreið
blasir við sjálfur Hvannadalshnúkur í
tveggja km fjarlægð, klettaflug með
snjóbrekku undir og snjóbunka á kolli.
Ekið er niður í slakka austan undir
hnúknum og gengið þaðan skáhallt upp
norðurhlíðina. Þar verða oft fyrir gjár
með lausasnjó yfir, og verður því að
gæta allrar varúðar. Efsti hausinn er
lítill um sig og bratt til allra hliða.
Af kollinum sést sem úr flugvél nið-
ur um í Öræfabyggð, austur á Breiða-
merkursand og út yfir Skeiðarársand.
Hin mikla, úlfgráa jökulkaka, Skeiðar-
árjökull, sýnist héðan mjór og ekki
ýkjastór. Hann er nú samt fullir 500
ferh.kílómetrar, þ. e. sjálfur skriðjök-
ullinn, sem verður snjólaus að sumrinu.
Skaftafellsfjöllin eru í norðvestri,
hvassbrýnd og giljum grafin. Þar gnæf-
ir Þumall á nyrzta röðlinum, kolsvart-
ur klettastabbi með hvíta jökulbreiðu
að baki. Það sýnist ekki langt norður
á Grímsfjall, en þangað eru samt fullir
50 km í beina stefnu — og bílleiðin
mun lengri. Lengst í fjarska mænir
Herðubreið, ýmist í bláleitu eða gullnu
mistri — eftir dagtíma, og litlu austar
Snæfell. í norðaustri er tindaklasi mikill
og óreglulegur í suðurbrún Vatnajökuls.
Þar eru Mávabyggðir og Esjufjöll. Aust-
ur undan sér niður á Breiðamerkur-
jökul, hvíta flatneskju og óslitna, ef
ekki lægju nokkrar randir frá fjöllun-
um fram á jökulsporð. Þetta eru rétt-
nefndar randir til að sjá. í raun og veru
eru þær 10—100 m breiðar grjótdreifar
á ísnum. Hin mesta þeirra nær frá Esju-
fjöllum nærfellt 20 km veg fram að
upptökum Jöulsár á Breiðamerkursandi.
Fram um 1935 bullaði Jökulsá með fer-
legu straumkasti undan jökulsporðin-
um, og mátti fara yfir jökulröndina
þar rétt fyrir ofan. Nú er þarna komið
allstórt stöðuvatn, meira en 100 metra
djúpt og ísalt við botninn, því að sjór
fellur þar inn um árfarveginn með stór-
straumsflóði. Austan Breiðamerkurjök-
uls rís Þverártindsegg, voldug og brúna-
hvöss með litla jökulhettu á kolli. Suð-
ur af henni er fjallgarður, sem endar
í klettahaus, er nefnist Fellsfjall. Sunn-
an undir því stóð lengi höfuðbólið Fell,
sýslumannssetur í byrjun 18. aldar. Nú
er það í eyði. Smám saman lögðu
straumvötn og jöklar undir sig engjar
Myndirnar eru teknar af Magnúsi
Jóhannssyni, og eru báðar frá
Hvannadalshnúk.
og haga, unz túnið og bærinn eyði-
lögðust af vatnagangi sumarið 1869.
Um þær mundir og fram yfir síðustu
aldamót lá austurtota Breiðamerkurjök-
uls fram undir fjörukamb, svo að með
naumindum var hægt að þræða grand-
ann milli sjávar og jökuls.
Vestan Jökulsár er hið forna heima-
land Breiðár, bústaður Kára og Hildi-
gunnar. Jörðin fór í eyði 1698 og var
dæmd óhæf til ábúðar. Síðan lagðist
jökull yfir tún og tættur. Nú er bæjar-
stæðið að sönnu komið undan jökli, en
hulið 3—5 m þykku lagi af jökulaur.
— Þótt Breiðá væri tekin úr tölu
byggðra býla, hefur fjaran jafnan ver-
ið talin til fasteigna í jarðabókum.
Skömmu fyrir 1940 keyptu Kvískerja-
bændur hálflendu Breiðár fyrir 300 kr.
af Björgvin Vigfússyni sýslumanni á
Efrahvoli, en hina hálflenduna eiga Suð-
ursveitarmenn. Hefur hún lengi gengið
í erfðir, og er nú skipt á 20—30 hend-
Frh. á bls. 51
Jón Eyþórsson, veSurfræiingur, skrifar hér
fyrir FÁLKANN um hæsta tind tandsins.
FALKINN 15