Fálkinn - 16.05.1966, Blaðsíða 42

K
Vörubíladekkin
endasl y ti r 100 þús. km.
BRIDGEST OIME
mest seldu dekk á Islandi
T rey stift
BRIDGEST ONE

mikil áhrif, einkum með því
að Nýja testamentið, og síðan
Biblían öll var prentuð á ís-
lenzku. Lítið var í fyrstu prent-
að af veraldarbókum, og hafði
tilkoma pappírsuppskriftanna
þar miklu meiri áhrif en prent-
listin framan af. En smám
saman tóku prentaðar bækur
einnig við af pappírsuppskrift-
um veraldarrita, þó ekki að
fullu fyrr en langt var liðið á
nítjándu öld. Af fornmennta-
stefnunni leiddi það að skinn-
bækurnar hækkuðu i metum,
því að lærdómsmenn vildu fá
sem elzta og réttasta texta,
enda sum fornrit aðeins til í
skinnhandritum, en ekki í nein-
um uppskriftum á pappír. Sví-
ar og Danir viðuðu allmiklu
að sér 1 opinber söfn sín, og
síðan kom Árni Magnússon
fram og sankaði til sín nálega
hverjum skinnsnepli sem eftir
var í einkaeigu. Á vorum dög-
um eru því flest íslenzk skinn-
handrit saman komin í þremur
söfnum: Konungsbókhlöðu í
Stokkhólmi, Konungsbókhlöðu
í Kaupmannahöfn og Árna-
safni, þar sem þau eru lang-
flest. í öllum þessum söfnum
er margt íslenzkra pappírs-
handrita frá síðustu öldum, en
langstærsta safn slíkra pappírs-
handrita er þó handritasafn
Landsbókasafnsins í Reykja-
vík.
Seint á liðinni öld gerði bóka-
vörður Árnasafns, Kristian
Kálund, vandaða skrá um
handrit safnsins, sem prentuð
var í tveimur stórum bindum
(Katalog over den Arnamag-
næanske hándskriftsamling).
Þar eru í Árnasafni sjálfu,
fyrir utan yngri viðbótarsöfn
sem því fylgja, talin 2572
„númer“. Sum þeirra eru að
vísu aðeins brot, en þar á móti
kemur að í sumum númerum
eru mörg brot eða jafnvel
margar bækur. í skránni er
handritunum skipt eftir efni
í 18 aðalflokka, en hverjum
flokki síðan í ýmsar smærri
deildir. Aðalflokkarnir eru
þessir:
1. Fornleifafræði.
2. Stjörnufræði, stjörnu-
speki, tímatal.
3. Bókfræði, þ. á m. hand-
ritaskrár.
4. Alfræði (ýmisl. blandað
efni).
5. Málfræði (þar með orða-
söfn, bókmenntaskýring-
ar o. fl.).
6. Heimspeki og uppeldis-
fræði.
7. Eðlisfræði og veður-
fræði.
8. Landafræði og ferðir,
staðalýsingar, mann-
fræði.
9. Skjaldarmerkjafræði.
10. Saga.
11. Áletranir (rúnir), mynd-
ir, stafróf, myntfræði,
fornskriftarfræði.
12. Lögfræði.
13. Stærðfræði, reikningur.
14. Goðafræði (þar með
Eddukvæði), hjátrú.
15. Náttúrufræði, lífeðlis-
fræði, læknisfræði.
16. Hagskýrslur og hagfræði
(þar með verzlun, gjald-
miðill, mál, vog, verð-
lag).
17. Guðfræði.
18. Skáldskapur.
Þessar fyrirsagnir veita þeg-
ar í stað vitneskju um hina
geysilegu fjölbreytni Árna-
safns. Þar eru ekki aðeins
geymd handrit fornsagnanna,
heldur heimildir um hluttöku
feðra okkar í flestum greinum
andlegrar viðleitni menningar-
þjóða í fyrri daga. Tengslin við
menningu umheimsins eru
ávallt óslitin og sterk, en af-
burðir í tilteknum greinum
frumlegra þjóðbókmennta.
Lítum nánara á einstaka aðal-
flokka safnsins. Þeirra stærst-
ur mun vera 10. flokkur, rit
um söguleg efni (Historie).
Upptalning númeranna einna
saman fyllir 18 blaðsíður, og
flokkurinn skiptist í 4 deildir:
a) annálar, b) persónusaga
c) fornsögur og þættir, d) ríkis-
saga (Statshistorie). í annála-
safninu eru bæði hinir fornu
annálar sem lýkur með Nýja
annál árið 1430, og annálar sem
ritaðir eru eftir siðaskipti,
þeirra elztur annáll Björns
Jónssonar á Skarðsá. í persónu-
sögu-deildinni eru meðal ann-
ars bréfasöfn og bréfabækur,
og ýmiss konar fróðleikur varð-
andi íslenzka biskupa og aðra
nafngreinda menn. Fornsögurn-
ar skipa að sjálfsögðu mikið
rúm. Þar eru íslendingasögur
sem fjalla um menn er lifðu
á 10. og 11. öld. Þar eru kon-
ungasögur svonefndar sem
fjalla um atburði í grannlönd-
um íslands, einkum í Noregi.
Þar eru fornaldarsögur sem
eiga að gerast fyrir íslands
byggð, og sögur um samtíma
viðburði á íslandi, svo sem
biskupasögur og Sturlunga. Þar
eru riddarasögur þýddar eftir
frönskum kvæðum, og sögur
um Maríu mey, postulana og
aðra helga menn. Þannig mætti
lengur telja. í síðustu deildinni
er ýmiss konar fróðleikur, ann-
ar en samfelldar íslenzkar sög-
42
FALKINN