Fréttablaðið - 13.11.2009, Qupperneq 26

26 13. nóvember 2009 FÖSTUDAGUR
UMRÆÐAN
Helgi K. Hjálmsson skrifar
um kjör eldri borgara
Ellilífeyrisþegar munu lengi minnast 1. júlí 2009. Þá vann
núverandi ríkisstjórn eitt mesta
óþurftarverk varðandi þann hóp
borgara þessa lands, sem með
hörðum höndum og ósérhlífni
byggði það upp. Þann dag tóku
gildi lög, sem tekjutengdu svo-
kallaðan grunnlífeyri ásamt
ýmsum öðrum skerðingum á
áunnum kjarabótum til handa
ellilífeyrisþegum.
Landssamband eldri borgara
mótmælti harðlega væntanleg-
um skerðingum og síðan eftir að
skerðingarnar tóku gildi var enn
og aftur mótmælt og þess kraf-
ist að þessar aðgerðir yrðu tafar-
laust dregnar til baka. Meðal
annars í opnu bréfi til félags-
málaráðherra, Árna Páls Árna-
sonar. Ellilaun mikils þorra eldri
borgara voru þarna skert nán-
ast fyrirvaralaust. Með þessum
aðgerðum er verið að taka til
baka (stela) réttmætum ellilíf-
eyri, sem lagður hafði verið til
hliðar til elliáranna.
Kominn er tími til að líta
frekar á ellilífeyrisþega sem
launþega en eftirlaunaþega og
í mörgum tilfellum nánast sem
ölmusufólk. Við erum launþegar
í þeim skilningi að ellilífeyrir,
hvort sem hann kemur frá
hinum frjálsu lífeyrissjóðum
eða hinu opinbera, er laun sem
hafa verið lögð til hliðar með
greiðslu í lífeyrissjóði, sömu-
leiðis til TR (Tryggingastofnun
ríkisins), til endurgreiðslu við
starfslok. Grunnlífeyrir sem TR
ber að greiða er ekkert annað en
endurgreiðsla
á a t v i n nu -
tekjum.
Með þetta í
huga má það
kallast hreinn
þjófnaður af
hálfu hins opin-
bera að tekju-
tengja þennan
grunnlífeyri,
svo sem nú er
gert. Svo og að
skerða hann sem hlutfall af laun-
um frá því sem var í maí 1969,
þegar allsherjar samkomulag
var gert milli samningsaðila
vinnumarkaðarins með aðkomu
og stuðningi ríkisvaldsins, um
að koma á lífeyrissjóðakerfi
fyrir allt launafólk. Það er leitt
til þess að vita að verk þeirra
mætu manna, sem að þessu
verki unnu, þeirra Bjarna Bene-
diktssonar, ráðherra, Edvarðs
Sigurðssonar, formanns ASÍ og
Björgvins Sigurðssonar, fram-
kvæmdastjóra Vinnuveitenda-
sambandsins, skulu að engu höfð
í einhverri örvæntingarfullri
aðgerð til að bjarga ríkissjóði.
Þarna finnst mér að ríkisvaldið
leggist æði lágt. Það hefur aldrei
þótt stórmannlegt að leggjast á
lítilmagnann. Það er alveg ljóst
að þegar þetta samkomulag var
gert þá stóð aldrei til að hinir
frjálsu lífeyrissjóðir myndu í
tímans rás yfirtaka skuldbind-
ingu TR á greiðslu grunnlífeyr-
is eins og ýmsir eru núna farnir
að halda fram.
Einróma samkomulag þess-
ara aðila var, að forsenda þessa
væri, að upphæð grunnlífeyris
almannatrygginga þyrfti að hald-
ast í um það bil 20 prósentum
af launum verkafólks. Þá yrði
grunnlífeyririnn og greiðslur frá
lífeyrissjóðum, þegar þeir hefðu
náð fullum þroska, þ.e. eftir að
fólk hefði greitt til þeirra iðgjald
heila starfsævi, 75-80% af sam-
tímalaunum viðkomandi starfs-
stéttar. Þetta má meðal annars
mjög vel sjá á samningi þeim
sem einnig var undirritaður þá
um tekjutryggingu til handa því
fólki sem aldurs vegna hafði
ekki möguleika til þess að afla
sér fullra réttinda frá lífeyris-
sjóðum.
Samtök opinberra starfsmanna
hafa vandlega gætt þess að þeirra
viðsemjendur hafa staðið við sitt
að því er varðar lífeyrisréttindi
og njóta nær 80% launa sinna
við starfslok, sem er ágætt svo
langt sem það nær. ASÍ og VSÍ
hafa því miður ekki gætt þess
sem skyldi að gæta hagsmuna
sinna umbjóðenda gagnvart rík-
inu að þessu leyti. Það nær auð-
vitað engri átt að láta ríkið kom-
ast upp með það að brjóta svona
freklega rétt eftirlaunafólks með
því bæði að tekjutengja hinn svo-
kallaða grunnlífeyri svo og að
hann skuli ekki hafa fylgt eðli-
legri launaþróun.
Verst er þó, að með því að
svipta ellilífeyrisþega ellilífeyri
sínum, eru virðuleg stjórnvöld í
raun að stela. Þjófnaður, hverju
nafni sem hann nefnist, þó svo að
hann eigi að heita lögvarinn, er
engum stjórnvöldum eða virðu-
legum alþingismönnum til sóma.
Ég skora á þá alþingismenn, sem
hugsanlega hafa einhverja sóma-
tilfinningu, að fella úr gildi þenn-
an „lögvarða þjófnað“ án tafar.
Höfundur er formaður Lands-
sambands eldri borgara.
Ellilífeyrir
UMRÆÐAN
Örn Sigurðsson skrifar um
sveitarstjórnarmál
Við Íslendingar erum eftirbátar granna okkar í lýðræðis málum.
Oftar en ekki bera stjórnmál og
stjórnsýsla hér fremur keim af ein-
ræði en lýðræði.
Fram er komið á Alþingi frum-
varp til laga um fjölgun í sveitar-
stjórnum til samræmis við ákvæði
í lögum á öðrum Norðurlöndum.
Fyrsti flutningsmaður er Þór
Saari.
Samkvæmt íslenskum lögum er
hámarks fjöldi fulltrúa 27, en í nor-
rænum lögum er hins vegar kveðið
á um lágmarks fjölda í samræmi við
íbúatölu sveitarfélags. Að sænsk-
um lögum ættu fulltrúar í Reykja-
vík t.d. að vera 61 að lágmarki, 41 í
Kópavogi og 31 á Akureyri.
Í flestum norrænum sveitar-
félögum er tala fulltrúa enn hærri,
svona rétt til að styrkja lýðræðið. Í
Þrándheimi eru fulltrúar t.d. 85 eða
30% fleiri en krafist er.
Fjölgun fulltrúa eflir lýðræðið,
bætir tengsl íbúa og sveitarstjórna
og leiðir til aukinnar skilvirkni og
gagnsæis.
Í janúar 1908 var fulltrúum
í Reykjavík fjölgað úr 11 í 15. Í
októ ber 2009 eru þeir enn 15 þó á
röskri öld hafi íbúatala Reykjavíkur
fimmtánfaldast, landsframleiðsla
á hvern íbúa fimmtánfaldast, þjón-
ustu- og lýðræðiskrafa margfaldast
og umfang stjórnsýslu því a.m.k.
tvöhundruðfaldast.
Frambjóðandi til borgarstjórnar
Reykjavíkur þarf nú að fá um 7%
atkvæða og eru engin fordæmi um
svo lága tölu fulltrúa og háan lýð-
ræðisþröskuld í jafnstórum sveitar-
félögum hjá grannþjóðunum. Nær
útilokað er fyrir einstaklinga og
samtök utan landsmálaflokka að
komast til áhrifa.
Lýðræðisskerðingin stríðir gegn
alþjóðasáttmálum og er andstæð
viðhorfum og venjum í lýðræðis-
ríkjum þar sem meginmarkmiðið
er ekki að torvelda heldur að auð-
velda almenna þátttöku borgar-
anna.
Í r á ð hú s i
Reykjavíkur
ríkir fáræði (e.
oligarchy), næsti
bær við einræði.
Þar er jafnan
við völd naum-
ur meirihluti
með minni hluta
kjósenda að
baki, sem sópar
til sín völdum og
vegtyllum á meðan 6 eða 7 fulltrú-
ar minnihluta sitja aðgerðalitlir á
hliðarlínunum.
Í áratugi hefur borgarstjórnin
ekki valdið hlutverki sínu sökum
fámennis. Nægir að nefna hæpn-
ar stjórnkerfisbreytingar og fjöl-
mörg stórmál á sviði borgarskipu-
lags, samgöngumála og nú síðast
REI-málið.
Helstu mótbárur gegn fjölgun
í sveitarstjórnum eru að stjórnun
verði þunglamalegri og að kostnað-
ur aukist en því er til að svara að
það er á valdi rétt kjörinna sveitar-
stjórna að ákvarða greiðslur, verk-
lag og verkaskiptingu. Með fjölgun
taka kjörnir fulltrúar í Reykjavík
t.d. við störfum í borgarkerfinu,
sem nú eru mönnuð af umboðs-
lausum einstaklingum neðarlega
af framboðslistum fjórflokksins.
Gagnsæi, jöfnuður, ábyrgð
og skilvirkni aukast og þar með
minnka spilling og sóun. Valda-
einokun fjórflokksins hverfur.
Neikvæð áhrif landsbyggðarafla
og atkvæðamisvægis minnka eða
hverfa og sjálfstæði borgarstjórn-
ar gagnvart ríkisvaldinu vex. Þörf
fyrir ráðandi meirihluta og öfluga
leiðtoga minnkar eða hverfur.
Hingað til hefur fjórflokkurinn
í Reykjavík skammtað fulltrúum
sínum rífleg laun án þess að um
fulla vinnu hafi verið að ræða enda
hafa margir stundað önnur störf,
m.a á Alþingi og í ríkisstjórn.
Almennur ábati af fjölgun kjör-
inna fulltrúa í sveitarstjórnum er
aukið lýðræði og réttlæti, sem seint
verða of dýru verði keypt.
Höfundur er arkitekt og stjórnar-
maður í Samtökum um betri
byggð.
15 fulltrúar í 110 ár
HELGI K.
HJÁLMSSON
ÖRN SIGURÐSSON
UMRÆÐAN
Sunna Magnúsdóttir, Nanna
Kristín Tryggvadóttir og Kristj-
án Valgeir Þórarinsson skrifa
um háskóla
Hvernig komum við okkur út úr kreppunni? Eitt er víst að það
er ekki með því að draga úr mennt-
un þjóðarinnar. Íslendingar leggja
nú þegar hlutfallslega minna af
þjóðarframleiðslu sinni til menntun-
ar en helstu nágrannaþjóðir okkar
og hlutfall háskólamenntaðs fólks
er lægra en á meðal þessara sömu
þjóða. Það er skýrt í huga okkar að
sameining tveggja stærstu háskóla
landsins er ekki sá valkostur sem
kemur okkur út úr kreppunni.
Af hverju ekki?
Nemendur vilja hafa val um hvað
þeir læra og hvar þeir læra það.
Íslenskir háskólar eru ólíkir inn-
byrðis, þeir leggja mismunandi
miklar áherslur á hina ýmsu
þætti háskólanáms og þeir henta
fólki þ.a.l. misvel. Í HR er t.d.
lögð áhersla á að kenna í smærri
hópum og mikið er um hópavinnu.
Nemendur vinna raunhæf verk-
efni fyrir stofnanir og atvinnulíf-
ið sem er dýrmætur grunnur fyrir
framtíðarstörf okkar. Áhersla er á
nýsköpun í náminu og þeir sem vilja
einbeita sér að rannsóknum geta
unnið þær í samstarfi við fræði-
menn á heimsmælikvarða. Þetta
val og þessi sérstaða var ekki í boði
í íslensku háskólasamfélagi þegar
HR var stofnaður fyrir 11 árum.
Mikið vatn hefur runnið til sjávar
síðan þá og þetta er framþróun sem
má ekki stöðva og útrýma með því
að hverfa aftur til fortíðar. Góð
menntun er lykillinn að fjölbreyttu
og farsælu þjóðfélagi. Háskólinn í
Reykjavík hefur þar að auki skapað
sér sess í alþjóð-
legu háskóla-
sa mfélagi á
ýmsum svið-
um og verður
leiðandi afl í að
koma Íslandi út
úr kreppunni.
Sameining eða
samvinna?
Stór hluti nem-
enda allra háskóla landsins kemur
til með að verja næstu árum í
uppbyggingar starf þjóðarinnar
og menntunin okkar er eldsneytið.
Samkeppni er af hinu góða og bætir
nám skólanna, hefur hvetjandi áhrif
á fræðimenn, kennara og nemend-
ur skólanna. Skólarnir veita hver
öðrum aðhald og verða fyrir vikið
samkeppnishæfari á alþjóðlegan
mælikvarða. Sjálfsagt er að háskól-
arnir vinni saman á ýmsum sviðum
í hagræðingarskyni, en mikilvægt
er að það feli ekki í sér neikvæð
áhrif á sérstöðu skólanna og sam-
keppnina.
Vilji nemenda
Gæði menntunar á Íslandi er hags-
munamál allrar þjóðarinnar. Ef
tryggja á gæði og fjölbreytni í
háskólamenntun á Íslandi er sam-
eining ekki lausnin.
Höfundar sitja í stjórn Stúdenta-
félags Háskólans í Reykjavík.
Framþróun háskóla
KRISTÍN
TRYGGVADÓTTIR
KRISTJÁN VALGEIR
ÞÓRARINSSON
SUNNA
MAGNÚSDÓTTIR
Sími 551-7722 · www.indianmango.is
Eldumindverskt
með hjartanu
Á horni Frakkastígs
og Grettisgötu
IndianMangoRestaurant
Indian Mango í 2 s
æti á Trip Advisor
*An experience you
won’t want to miss
!”
*Absolutely delicio
us
*Like nothing we h
ave tasted before, lo
vely.
*Indian Mango is w
orth a trip to Icelan
d
*One of the best in
the world...
*What a surprise to
find such excellent
Indian
food in Iceland
Gluten
free
food
Blaðad
ómar:
Matur
og Vín
, Morg
unblað
ið,
Steing
rímur
Sigurg
eirsson
:
„Ný ví
dd í in
dversk
ri mata
rgerð á
Ísland
i“
„Magn
aður M
angó“
Allt, F
réttabl
aðið, E
dda Jó
hannsd
óttir
„Að el
da ind
verskt
með hj
artanu
“
„Að ve
ra í ma
tarboð
i hjá G
eorge e
r eins o
g að
vera st
addur
á fímm
stjörn
u veitin
gastað
“
Sirrý s
krifar,
Morgu
nblaði
ð,
Sigríðu
r Arna
rdóttir
„...á fr
ábæru
m veiti
ngasta
ð á hei
msmæ
likvarð
a
á Frak
kastíg.
“
Sendiherra Indlands á Íslandi:„Wonderful food and service.. will definately recommend you...“