Fréttablaðið - 20.11.2009, Side 18

18 20. nóvember 2009 FÖSTUDAGUR
FRÉTTASKÝRING: Byggðamál
FRÉTTASKÝRING
SVAVAR HÁVARÐSSON
svavar@frettabladid.is
Frá því hefur verið greint að í ár hafi 50 prósentum fleiri sótt námskeið
Umhverfisstofnunar vegna veiðikorta og í meðferð skotvopna. Nokkuð
hefur fjölgað í hópi veiðimanna og merki um að fleiri geri sér far um að afla
tilskilinna leyfa. Tilfellið er nefnilega að ekki nægir að axla hólkinn og halda af
stað. Í reglugerð um veiðikort og hæfnispróf veiðimanna kemur fram að allir
sem stunda veiðar á villtum dýrum, öðrum en rottum og músum eigi að afla
sér veiðikorts. Þó er tekið fram að slík kort þurfi ekki til eggjatöku. Embætti
veiðistjóra annast útgáfu veiðikorta.
■ Hvað þarf að gera til að fá veiðikort?
Embætti veiðistjóra annast útgáfu veiðikorta og heldur utan um gögn tengd
veiðum, svo sem veiðiskýrslur þær sem veiðimenn skila inn. Til þess að fá
veiðikort þurfa veiðimenn hins vegar að uppfylla ákveðin skilyrði. Í fyrsta
lagi þurfa þeir að hafa aldur til að meðhöndla skotvopn, en vopnaleyfi fá
ekki aðrir en þeir sem náð hafa tvítugu. Síðan þurfa þeir að sækja námskeið
hjá Umhverfisstofnun og standast próf að þeim loknum. Svara þarf 75
prósentum spurninga rétt á próf-
inu. Eitthvað er um fall í fyrstu
atrennu, en flestir komast
í gegn í endurtekning-
arprófi.
■ Hvað þurfa veiði-
menn að vita?
Í veiðikortareglugerðinni
kemur fram að í hæfnis-
prófinu skuli meðal annars
könnuð þekking manna
á undirstöðuatriðum í
stofnvistfræði, náttúruvernd,
dýravernd, greiningu fugla og
spendýra, hlunnindanýtingu, veiðisið-
fræði, þekkingu manna á meðferð
veiðitækja, sem og í lögum og
reglum um ofangreind atriði.
„Umhverfisráðuneytið lætur
útbúa námsefni fyrir
hæfnispróf í samvinnu við
veiðistjóra. Umhverfis-
ráðuneytið gengst fyrir
námskeiðum eða felur
öðrum framkvæmd og
umsjón hæfnisprófa og
námskeiða. Heimilt er að fella
þessa fræðslu inn í námskeið fyrir
umsækjendur um byssuleyfi með samvinnu
við lögregluyfirvöld,“ segir þar jafnframt. Upplýsingar
um námskeiðin er að finna á vefslóðinni veidikort.is.
FBL-GREINING: ÁHUGI Á SKOTVEIÐI HEFUR STÓRAUKIST
Í skotveiði þarf bæði
byssuleyfi og veiðikort
Því fer fjarri að byggða-
röskun síðustu áratuga
sé séríslenskt fyrirbæri.
Þegar litið er til annarra
jaðarsvæða við Norður-
Atlantshaf má finna
sambærilega þróun
þó að viðfangsefnin
séu ekki öll þau sömu.
Næstu áratugir verða
einnig tími breytinga.
Spurt er hvernig megi
spyrna við fótum eða
hvort það er yfirhöfuð
gerlegt.
Norræna Atlantsnefndin (NORA)
gekkst nýlega fyrir ráðstefnu um
íbúaþróun þeirra svæða sem
heyra undir ráðið, en starfs-
svæði ráðsins er Ísland, Fær-
eyjar, Grænland og strandhéruð
Noregs. Þar var leitast við að skil-
greina aðsteðjandi vanda og unnið
að sameiginlegri stefnumörk-
un um hvernig best verði tekið á
lýðfræðilegum áskorunum.
Vandamálið reifað
Segja má að Norðurlöndin öll horfi
fram á vandamál tengd þróun
byggðar. Á fjölmennustu svæð-
unum hefur íbúasamsetningin
breyst og meðalaldurinn hækkar
jafnt og þétt. Hópurinn sem er
virkur á vinnumarkaði dregst
saman og barnafólk heldur
varla í horfinu við endurnýj-
un samfélaganna. Þessu er
svo öfugt farið annars staðar,
til dæmis á jaðarsvæðum, þar
sem samfélögin samanstanda af
yngra fólki. Þar eru áskoranirn-
ar allt aðrar. Frá jaðarsvæðum
flyst fólk í stórum stíl og þá ekki
síst konur, en svæðin halda síður
fólki vegna skorts á tækifærum til
menntunar og atvinnuframboðið
er einhæfara.
Rasmus Ole Rasmussen, frá
Nordregio, stofnun Norrænu
ráðherranefndarinnar um land-
nýtingu, og sérfræðingur í
byggðaþróun á heimskauts- og
Norður-Atlantshafssvæðinu, var
einn af frummælendum ráðstefn-
unnar. Hann reifaði fyrir ráð-
stefnugesti þau álitaefni sem hér
voru nefnd. Hann hélt á lofti nauð-
syn þess að endurskoða gildandi
áherslur í byggðaþróun til þess
að stuðla að fjölbreyttu mannlífi
á landsbyggðinni. Rasmus snerti
á því hversu ólík viðbrögð kynj-
anna væru við breytingum og
hvaða landfræðilegu, hagrænu
og samfélagslegu áhrif þessi ólíku
viðbrögð hefðu á uppbyggingu
samfélaga. Rasmus sagði að áður
fyrr hafi ákvörðun um búsetustað
yfirleitt falið í sér ákvörðun fyrir
lífstíð. Líf fólks hefi orðið flókn-
ara með tímanum og afleiðingu
þessa mætti sjá í þróun svæða
með mismunandi einkenni.
Atvinnumálin
Lausnir í atvinnumálum eru allt-
af í forgrunni þegar talað er um
byggðamál. Á ráðstefnunni hélt
Magni Laksáfoss, fyrrverandi
fjármálaráðherra Færeyja, bráðs-
kemmtilega tölu þar sem hann hélt
því fram að lýðfræðileg samsetn-
ing og þróun samfélaga réðist nær
alfarið af efnahagslegum þáttum.
Það ætti við nú sem
ætíð fyrr. Lífvænleg samfélög á
norðurslóðum byggðu á útflutn-
ingsatvinnuvegunum sem væru
kjölfestan; eitthvað þyrfti að vera
á hverjum stað til að standa á. Allt
annað kæmi á eftir. Hann fullyrti
að upphafinu að öllum vaxtaskeið-
um mætti finna stað í tilteknum
atburði og oftar en ekki reyndist
það vera tæknibylting og frekari
tækifæri til að nýta þær auðlind-
ir sem fyrir væru á hverjum stað.
Hann gekk líka svo langt að segja
að ekkert hefði breyst og dró
hann saman pælinguna með því
að segja: „Þetta kemur ekki kvik-
mynda- eða kaffihúsum neitt við.
Ekki betri heilsugæslu eða meiri
tíma til að hlúa að fjölskyldunni.“
Þetta snýst sem sagt um vinnu.
Þetta snýst um peninga.
Fleiri karlar
Óneitanlega hlustuðu ráðstefnu-
gestir á framlag Hjalta Jóhannes-
sonar, sérfræðings við Háskólann
á Akureyri, með boðskap Magna
í huga. Hjalti sagði frá rannsókn
á samfélagsáhrifum álvers- og
virkjunarframkvæmda á Aust-
urlandi sem staðið hefur yfir frá
því 2004 og er að ljúka um þess-
ar mundir. Rannsóknin er gríðar-
lega umfangsmikil en eins og stað-
an er í dag virðist framkvæmdin
hafa takmörkuð áhrif á íbúaþró-
un á Austurlandi nema ef væri í
Fjarðabyggð og á Fljótsdalshéraði.
Fólksflutningar halda áfram til
höfuðborgarsvæðisins frá öðrum
byggðarlögum og framkvæmdin
ýkti stórkostlega kynjaskipting-
una á framkvæmdasvæðinu. Eðli
verksmiðjuvinnunnar er ekki lík-
legt til að snúa þessu við í nánustu
framtíð en Hjalti lagði áherslu á
að áhrifin væru ekki komin fram
að fullu og hrunið í október 2008
flækti þá mynd. Hér hlytu menn
að spyrja hvort ekki væri afleik-
ur að hætta rannsóknum á áhrif-
um framkvæmdarinnar á þessum
tímapunkti.
Menntun og menning
Það væri sögufölsun að halda því
fram að Magna og hagfræðipæl-
ingu hans hafi verið vel tekið af
meirihluta ráðstefnugesta. Kenn-
ing hans hljómaði reyndar mjög
sannfærandi í eyrum blaðamanns
og nokkurra annarra. Hins vegar
var það mál manna að um grófa
einföldun væri að ræða. Sem er
kannski rétt.
Um langt skeið hefur verið skýr
kynjamunur í búferla-
flutningum frá lands-
byggð til þéttbýlis.
Þetta á við um allan
hinn vestræna
heim. Á sama tíma
virðist sem ólík
viðhorf kynj-
anna til búsetu
og lífsgæða hafi
ekki verið tekin
með í reikning-
inn þegar and-
æfa skal byggða-
röskun.
Ungar konur
sækja frekar í fram-
halds- og háskóla-
nám. Þær sækja síður í
hefðbundin störf í frum-
vinnslugreinum en eru
mun fleiri í flokki sérmennt-
aðs starfsfólks og í yfirgnæfandi
meirihluta í þjónustustörfum. Það
virðist því einhvern veginn liggja
í augum uppi að eina ráðið til að
tryggja jafna kynjasamsetningu á
landsbyggðinni sé að auka áherslu
á menntun og fjölbreytt atvinnu-
tækifæri á þeim slóðum. Það er
nefnilega svo að lífvænlegt sam-
félag verður ekki byggt öðru kyn-
inu að stórum hluta. Slík samfélög
falla saman innan frá og verða
seint byggð upp aftur.
Vilja koma aftur
Það er stór ákvörðun fyrir fólk
að flytja burt frá því samfélagi
sem það þekkir best. Slík ákvörð-
un er ekki tekin nema rík ástæða
liggi til grundvallar. Færeyingar
þekkja þetta á eigin skinni. Þeir
hafa gengið í gegnum kreppur
sem hafa rænt þá stórum hópum
fólks og hefð er fyrir því að eyj-
arskeggjar leiti sér menntun-
ar í Danmörku og víðar. Mikill
minnihluti þeirra sem fara snýr
til baka.
Suni Poulsen, sérfræðingur við
Kaupmannahafnarháskóla, hefur
rannsakað hvernig hægt sé að
fá brottflutta Færeyinga í Dan-
mörku til að snúa heim, en rann-
sóknin er unnin á vegum dönsku
ríkisstjórnarinnar. Sú niðurstaða
hans vakti athygli að allir Færey-
ingar, sem rannsókn hans náði til,
gátu hugsað sér að snúa aftur til
heimalandsins. Niðurstaða hans
var að fólk hugsar reglulega um að
snúa til baka og þá gjarna þegar
einhverjum áfanga í lífinu er náð.
Nefndi hann sérstaklega námslok,
þegar fólk hefur búskap og barn-
eignir og eins síðar þegar börn-
in fara að heiman. Einnig hugsa
margir um að fara heim þegar
fjölbreytni borgarsamfélagsins
missir aðdráttarafl sitt eða þegar
takmarki er náð á vinnumarkaði.
Færeyjar og færeysk menn-
ing er því ekki hindrun í sjálfu
sér og lausnin er ekki falin í því
að reyna að bjóða það sama og
danskar borgir. Ég skildi Suni
þannig að byggja skyldi á því sem
fyrir væri, leita að sérkennum
samfélagsins og byggja á þeim
grunni. Svo mætti lengi flétta
saman gamalt og nýtt. Þetta á við
hér á landi eins og í Færeyjum,
myndi ég halda.
■ Norræna Atlantssamstarfið er samstarfsvettvangur
Íslands, Færeyja, Grænlands og norður- og vesturhluta
Noregs. NORA heyrir undir Norrænu ráðherranefndina
og er hluti af norrænu samstarfi á sviði byggðamála
og svæðasamstarfs.
■ Aðalskrifstofan er í Þórshöfn í Færeyjum og eru lands-
skrifstofur í hverju aðildarlandanna. Byggðastofnun
hefur umsjón með starfinu á Íslandi. Á árinu 2008
tóku Færeyingar við formennskunni, en Ísland tekur
við henni árið 2010. Stærstur hluti tekna NORA kemur
frá Norrænu ráðherranefndinni, en einnig koma árleg
framlög frá þátttökuþjóðunum.
■ NORA veitir styrki til verkefna sem stuðla að eflingu
atvinnulífs og byggða með auknu samstarfi atvinnulífs,
einstaklinga og stofnana á milli landanna. Málaflokk-
ar verkefnastyrkjanna eru auðlindir sjávar, ferðamál,
upplýsingatækni, samgöngur og flutningar og efling
fámennra byggðarlaga.
■ Áhersla er lögð á samstarf innan samstarfssvæðis-
ins og á miðlun reynslu og þekkingar í byggða- og
atvinnumálum, en einnig er lögð áhersla á nýsköpun
og sjálfbæra þróun.
■ Innan NORA er áhugi á auknum tengslum og verkefna-
samstarf við lönd við Norður-Atlantshaf – Skotland,
Hjaltlandseyjar, Orkneyjar og einnig austurströnd
Kanada.
NORRÆNA ATLANTSSAMSTARFIÐ – NORA
Konurnar eru lykillinn
Hringdu í síma
ef blaðið berst ekki