Fréttablaðið - 20.11.2009, Blaðsíða 28

28 20. nóvember 2009 FÖSTUDAGUR
UMRÆÐAN
Katrín Jakobsdóttir skrifar um
menntamál
Ánægjulegt var að fá að taka þátt í upphafi þjóðfundarins í Laugardals-
höll og enn ánægjulegra var að sjá þá
miklu áherslu sem fundurinn lagði á
menntun sem eina af mikilvægustu leið-
unum út úr þeim þrengingum sem við
erum nú í. Menntun er grundvallaratriði
í uppbyggingu þjóðarinnar, bæði inn á
við og út á við.
Samspil menntakerfis og félagslegs kerfis
Á síðustu árum hefur mikil áhersla verið lögð á
að efla háskólakerfið. Fleiri Íslendingar ljúka nú
háskólanámi en áður og allt háskólastigið hefur
stækkað mjög að umfangi, jafnvel svo að sumum
þykir nóg um. Á sama tíma hefur framhaldsskóla-
stigið fallið í skuggann, bæði hvað varðar inntak
menntunar og fjármögnun. Meðal annars þess
vegna var farið fram á minni hagræðingu hjá
framhaldsskólum en í háskólum.
Á tímum mikils atvinnuleysis er mikilvægt að
huga að samspili menntakerfisins og hins félags-
lega kerfis. Í góðu samstarfi við félagsmála-
ráðherra var í haust stigið mikilvægt skref til að
hvetja fólk til að sækja sér menntun. Þegar ný
ríkisstjórn Vinstri hreyfingarinnar-græns fram-
boðs og Samfylkingar tók við í byrjun febrúar var
eitt af viðfangsefnum hennar sá mikli munur sem
var á grunnframfærslu Lánasjóðs íslenskra náms-
manna og atvinnuleysisbótum en þá var grunn-
framfærslan 100 þúsund krónur en atvinnuleysis-
bætur eftir skatta um 135-140 þúsund.
Mikilvægt skref
Eftir fyrstu yfirferð mennta- og félags-
málaráðuneytis var niðurstaðan að torvelt
væri að færa fjármuni á milli þessara kerfa,
menntakerfisins og hins félagslega, en
eftir kosningar í vor óskaði ég eftir því við
félagsmálaráðherra að setja þessa vinnu af
stað að nýju. Í sumar sátu fulltrúar okkar
með fulltrúum LÍN og Vinnumálastofnun-
ar og fundu leiðir til að hækka grunnfram-
færslu námslána um 20% og greiða það með
sparnaði annars staðar í kerfinu. Tel ég það
skref gríðarlega mikilvægt til að stuðla að
auknu jafnrétti til náms og einnig til að hækka
menntunarstig þjóðarinnar.
Í haust settum við félagsmálaráðherra síðan af
stað vinnu til að kanna frekara samspil atvinnu-
leysistryggingakerfisins og menntakerfisins.
Hefur sú vinna gengið vel og er von á skýrslu
innan tíðar.
Eitt af því sem vakið hefur áhyggjur mínar er
hið mikla brottfall sem er í framhaldsskólum. Um
það bil 95% þeirra sem sem útskrifast úr grunn-
skóla halda áfram í framhaldsskóla. Fyrir 25 ára
aldur brautskrást hins vegar aðeins 60% af þeim
sem hefja nám í framhaldsskóla. Brottfallið á
þessum aldri er því 40%. Þetta eru háar tölur og
alvarlegar og brýnt að leita leiða til að koma í veg
fyrir svo mikið brottfall.
Menntunargjá
Stór hluti þeirra sem útskrifast úr framhaldsskóla
hefur nám í háskóla. Vegna þessa mikla brott-
falls hefur á síðustu árum myndast menntunargjá
hjá þjóðinni: þeim fjölgar sem eru með háskóla-
próf en um þriðjungur fólks á vinnumarkaði er
einungis með próf úr grunnskóla. Í mennta- og
menningarmálaráðuneytinu vinnum við nú að því
að leita leiða til að minnka brottfall og vinnum að
nýjum námskrám sem auka fjölbreytni framhalds-
skólans. Sú vinna og það starf sem unnið er í
samstarfi við félags- og tryggingamálaráðuneyt-
ið mun vonandi stuðla að því að við komum út
úr kreppunni menntaðri þjóð en sú sem fór inn í
kreppuna.
Höfundur er menntamálaráðherra.
Verðum við menntaðri
eftir kreppuna?
KATRÍN
JAKOBSDÓTTIR
Vegna þessa mikla brottfalls hefur á síðustu
árum myndast menntunargjá hjá þjóðinni:
þeim fjölgar sem eru með háskólapróf en um
þriðjungur fólks á vinnumarkaði er einungis
með próf úr grunnskóla.
Ómálefnalegri
gagnrýni mótmælt
UMRÆÐAN
Björn Ingi Sveinsson, Hauk-
ur Guðjónsson, Jón Sigurðs-
son, Katrín Pétursdóttir, Pét-
ur Guðmundarson, Skarp-
héðinn Berg Steinarsson
og Þorsteinn M. Jónsson
í Glitni skrifa um nýfallinn
dóm
Í lok október sl. féll dómur í Hæstarétti Íslands í máli
Vilhjálms Bjarnasonar gegn
greinarhöfundum, fyrrver-
andi stjórnarmönnum Glitnis,
vegna kaupa Glitnis á hlutafé
fráfarandi bankastjóra Glitnis
við starfslok hans í apríl 2007.
Hæstiréttur sýknaði greinar-
höfunda og sneri þar með við
dómi héraðsdóms frá því í jan-
úar á þessu ári.
Allt frá því að Hæstiréttur
kvað upp dóm sinn hafa hinir
ýmsu aðilar gagnrýnt umrædd-
an dóm og býsnast yfir niður-
stöðu Hæstaréttar. Þessir aðil-
ar eiga það þó allir sammerkt
að vera ekki lögfræðimenntað-
ir. Tveir hæstaréttarlögmenn,
Brynjar Níelsson og Jón Magn-
ússon, hafa tjáð sig og telja dóm
Hæstaréttar réttan. Það sama
hefur Jóhannes Rúnar Jóhann-
esson, hrl. og aðjúnkt við laga-
deild Háskólans í Reykjavík,
látið hafa eftir sér á fundi sem
haldinn var í Háskólanum í
Reykjavík hinn 4. nóvember
sl. en þar lýsti hann því yfir
að Hæstiréttur hefði staðist
prófið.
Fremstur í flokki gagnrýn-
enda á dóm Hæstaréttar hefur
farið sjálfur stefnandinn, Vil-
hjálmur Bjarnason, sem telur
Hæstarétt Íslands „senda
skelfileg skilaboð“ til samfé-
lagsins um að „allt sé heimilt“.
Hvorki Vilhjálmur né aðrir
sem tekið hafa undir málflutn-
ing hans hafa fært rök fyrir
því hvernig Hæstiréttur átti
að geta litið framhjá kjarna
málsins, nefnilega að stjórn
Glitnis hafði lögmæta heim-
ild hluthafafundar til að kaupa
eigin bréf á allt að 10% hærra
verði en markaðsgengi og að
umrædd viðskipti voru innan
þeirra marka.
Hæstiréttur og dómar hans
eru ekki yfir gagnrýni hafn-
ir. Slíka gagnrýni hlýtur þó að
þurfa að byggja á málefnaleg-
um röksemdum og virðingu
fyrir landsins lögum en ekki til-
finningum eða óskhyggju.
Enn sem komið er hefur
enginn sett fram efnislega
og lögfræðilega greiningu á
niðurstöðu Hæstaréttar og velt
vöngum yfir því af hverju slík-
ur munur er á niðurstöðu hans
og niðurstöðu héraðsdóms. Það
verður væntanlega gert síðar,
enda ýmislegt við umræddan
dóm héraðsdóms að athuga.
Vegna umfjöllunar um dóm
Hæstaréttar vilja greinarhöf-
undar árétta og útskýra þrjú
atriði sem haldið hefur verið
fram undanfarnar vikur og
hafa að mati greinarhöfunda
verið byggð á misskilningi
viðkomandi aðila.
Fyrir það fyrsta hefur því
verið haldið fram að fráleitt
sé að íslensk lög hafi að geyma
reglu er veiti stjórn heimild til
að „mismuna hluthöfum“ eins
og það hefur verið orðað. Hafa
ýmsir farið fram á lagabreyt-
ingu vegna þessa og enn aðrir
tekið svo sterkt til orða að fram-
vegis verði ekki hægt að kaupa
hlutabréf í hlutafélögum skráð-
um í kauphöll. Hvað þetta varð-
ar telja greinarhöfundar rétt
að benda á að umrætt ákvæði
hlutafélagalaga, það er 55. grein
laganna sem heimilar stjórn
kaup á eigin hlutum félags liggi
fyrir heimild hluthafafundar
til þess, kemur inn í lög með
innleiðingu 2. félagaréttartil-
skipunar Evrópusambandsins.
Um er að ræða ákvæði sem er
í félagaréttarlöggjöf flestra ef
ekki allra ríkja Evrópusam-
bandsins. Þarna er því ekki
um heimatilbúið lagaákvæði
að ræða heldur heimild sem
er til staðar í flestum öðrum
vestrænum ríkjum. Eiga rök
fyrrgreindra aðila því vænt-
anlega einnig við um fjárfest-
ingar í hlutafélögum í kauphöll
annarra vestrænna ríkja. Slíkt
stenst auðvitað ekki.
Rétt er að árétta að á þeim
tíma sem hlutabréfin voru
keypt mótmælti enginn hlut-
hafi í Glitni viðskiptunum, þar
með talinn Vilhjálmur Bjarna-
son. Voru þó næg tækifæri til
þess, enda kaupin tilkynnt til
kauphallar eins og lög gera
ráð fyrir og því á allra vitorði.
Greinarhöfundar vísa ásökun-
um um mismunun hluthafa á
bug; þvert á móti voru kaupin
gerð með hagsmuni hluthafa að
leiðarljósi.
Í annan stað hefur því verið
haldið fram að túlkun Hæsta-
réttar um hámarks- og lág-
marksverð hluta sem hluthafa-
fundur heimilar stjórn að kaupa
sé „loðin og teygjanleg“ og að
Hæstiréttur hafi með dómnum
skapað „gúmmíkenningu“ um
verðmæti hlutabréfa. Að mati
greinarhöfunda stenst þessi
skoðun ekki og verðskuldar
sjálf að vera kennd við gúmmí.
Fræðimenn á öllum Norðurlönd-
unum, auk fjölda annarra landa
m.a. Þýskalands, hafa sýnt fram
á að heimilt og viðurkennt sé
að ákveða verð hlutafjár, sem
stjórn er gefin heimild til að
kaupa, með vísan til vikmarka
(prósentustigs) frá skráðu gengi
í kauphöll á hverjum tíma. Með
því séu ákvæði fyrrgreindrar
félagaréttartilskipunar og lög-
gjöf viðkomandi landa uppfyllt.
Niðurstaða Hæstaréttar var því
í fullu samræmi við þá lögskýr-
ingu sem ýmsar þjóðir sem við
berum okkur saman við hafa
beitt.
Í þriðja lagi hefur því verið
haldið fram að lokamálsgrein
dómsins sé einhvers konar vís-
bending eða herhvöt til skila-
nefndar Gamla Glitnis um
að hefja nú þegar málaferli á
hendur greinarhöfundum vegna
brota gagnvart félaginu. Grein-
arhöfundar telja þetta fráleitt.
Hæstiréttur hefur komist að
því að umrædd kaup brutu ekki
gegn jafnræðisreglu hlutafé-
lagalaga, með vísan til 76. grein-
ar laganna, gagnvart hluthöf-
um. Þar sem umrædd kaup voru
ekki ólögmæt, auk þess sem
bankinn varð ekki fyrir tjóni, er
afar langsótt að ímynda sér að
bankinn geti átt skaðabótakröfu
á hendur greinarhöfundum. Við
teljum að með lokamálsgrein
dómsins sé Hæstiréttur, líkt og
hann hefur gert í fjölda annarra
mála, einungis að upplýsa um
afstöðu réttarins til þess hvaða
mál hluthafar geta í framtíðinni
höfðað á hendur stjórnendum og
hvaða mál félagið sjálft þurfi að
höfða. Telja greinarhöfundar
ekki vanþörf á slíkri leiðbein-
ingarreglu að teknu tilliti til
fréttaflutnings undanfarinna
vikna og mánaða.
Niðurstaða Hæstaréttar var
í fullu samræmi við lög og
túlkun lagaákvæða, bæði hér
á landi og erlendis. Ómálefna-
legar fullyrðingar og gífur-
yrði breyta engu þar um og eru
til þess eins að draga úr tiltrú
almennings á dómstólum lands-
ins, nokkuð sem varhugavert er
að gera á svo órökstuddan hátt
í því ástandi er við búum við í
dag.
Höfundar eru fyrrverandi
stjórnarmenn í Glitni banka hf.
1
2
3 4 5 6 7 8 9
10 11 12 13 14 15 16
17 18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29 30
31
1 2 3 4 5
6
7 8 9 10 11 12 13
14 15 16 17 18 19 20
21 22 23 24 25 26 27
28
Takk fyrir
góða þátttöku!
Landsbankinn vill þakka öllum þeim sem mættu á röð fjármálanámskeiða í útibúum
bankans á fimmtudagskvöldum í október og nóvember. Markmið námskeiðanna er að
auðvelda fólki að öðlast betri yfirsýn yfir fjármálin.
Vegna mikils áhuga og góðrar þátttöku verða fleiri námskeið haldin víða um land eftir
áramót og verður dagskrá þeirra auglýst á landsbankinn.is þegar nær dregur.
N
B
I h
f.
(L
an
d
sb
an
ki
n
n
),
k
t.
4
71
0
0
8
-0
2
8
0
.
Ja
n
ú
a
r
Fe
b
rú
a
r
2010
E
N
N
E
M
M
/
S
ÍA
/
N
M
39
88
5