Vikan - 22.12.1959, Blaðsíða 14

ÚLlUS SESAR er þriðja leikritið, sem Þjóð-
leikhúsið sýnir eftir William Shakespeare.
Sem yður þóknast var sýnt þar veturinn
1952, og var Lárus Pálsson leikstjóri.
Á jólum 1955 frumsýndi Þjóðleikhúsið Jóns-
messudraum, og stjórnaði enski leikstjórinn
Walter Hudd þeirri sýningu. Og nú er ákveðið
að frumsýna hið stórbrotna leikrit Júlíus Sesar
á jólunum í ár, og er það í fyrsta sinn, sem
hann er sýndur hér.
Öll þessi leikrit hefur Helgi Hálfdanarson þýtt,
en hann hefur auk þess þýtt Rómeó og Júliu,
Þrettándakvöld, Ofviðrið og fleiri af leikritum
Shakespeares.
Þýðingar Helga Hálfdanarsonar á verkum
Shakespeares eru snilldarverk og hafa þegar hlot-
ið verðskuldað lof dómbærra manna í þeim efnum.
William Shakespeare eða svanurinn frá Avon,
eins og hann er oft kallaður, er stórbrotnasta
leikritaskáld, sem heimurinn hefur eignazt. Að
öllum öðrum leikritaskáldum ólöstuðum þá verð-
ur Shakespeare alltaf talinn fremstur. Verk hans
hafa staðizt tönn tímans og eru enn í dag eins
fersk og þau voru, þegar þau voru skrifuð fyrir
nær 400 hundruð árum.
Enginn hefur kafað dýpra í innstu sálarfylgsni
sögupersóna sinnar, — enginn lýsir mannlegum
þjáningum og sorg á eins sannfærandi og hríf-
andi hátt og hann gerði. — Enn þá eru menn
furðu lostnir á söguþekkingu hans í hinum marg-
þættu yrkisefnum. En skýringin er aðeins ein:
Shakespeare er meistari allra meistara í leikrita-
gerð, og leikir hans verða- sýndir svo lengi sem
fólk I þessum heimi gefur sér tíma til að hlusta
á og lesa fagran skáldskap.
Flestir kannast við Shakespeares-leikhúsið
fræga, sem var reist á fæðingarstað skáldsins,
Stratford on Avon. Þar eru eingöngu sýnd verk
hans. Old Vic, frægasta leikhús í West-End, sýnir
einnig eingöngu verk sair.a höfundar.
I Bandaríkjunum og í Kanáda er efnt til sér-
stakra Shakespeares-hátiða árlega, og á leikrita-
skrá allra helztu leikhúsa heims skipa verk hans
jafiian öndvegi.
Islenzk leiklist er ung að árum, en samt hafa
sjö af leikritum Shakespeares verið sýnd á ís-
lenzku leiksviði.
Talið er, að Shakespeare hafi skriíað leikritið
Júiíus Sesar úrið 1599, árið áöur en hann lauk
við Hamlet. Það er talið fyrsti sorgarleikurinn,
tragedían, sem hann skrifaði, og sorgarleikur er
það sannarlega í innsta cöl; sínu, því að leikur-
inn segir frá síðustu dögum og morði Júlíusar
Sesars og endar á sjálfsmorði Brútusar og
Cassíusar.
Söguþráðurinn er mjög mannlegur, valdastreita,
ættjarðarást og bróðurkærleikur, þar sem menn
virða og meta hver annan, — spennandi sögu-
þráður, að vísu blóðugur, en mjög áhrifaríkur,
— ólgandi líf, hörð átök og grimmdarlegir
bardagar.
En umfram allt gæti leikurinn gerzt enn í
dag, aðeins ef við breytum búningum og nöfn-
um á persónum, og á þvi brýnt erindi við nútíma-
menn.
Eins og fyrr segir, fjallar leikritið um enda-
lok og morð Sesars (en hann var myrtur í öld-
ungaráðinu í Róm 15. marz árið 44 f. Kr.).
Brútus og Cassíus standa fyrir samsærinu, en
báðir voru þeir vinir og nánir samstarfsmenn
Júlíusar Sesars.
Allir kannast við síðustu orð Sesars: „Et tu,
Brute“ (Og þú líka, barnið mitt. Brútus).
SHAKESPEARE
Markús Antóníus, sú fræga sögupersóna, kem-
ur r.jjög lítið við sögu í byrjun leiksins. Það er
ei;ki fyrr en eftir morðið á Sesari, sem hann
kemur að marki fram á sjónarsviðið. Fræg er
rc-ua hans, sem hann heldur yfir líki Sesars á
iorg.nu í Róm og hefst á ávarpinu: „Friends,
liomans, Countrymen, lend me your ears.“ —
„Iió.nverjar, landar vinir! Gefiö máli mínu gaum.“
ERir ræðuna snúast vopnin í höndum samsær-
is.i.annanna, og nú þrengist hringurinn og dregst
su.uan nær endalokum.
1 þessu kunna leikriti Shakespeares eru 32
karlmannshlutverk. Karlmannshlutverkin hafa
oft verið færð saman í þessu leikriti og hefur
þótt gefast vel.
Aðalhlutverkin í Júlíusi Sesari hafa jafnan ver-
io óskahlutverk allra góðra leikara.
Það má með sanni segja, að þetta sé eitt þekkt-
asta verk Shakespeares, og er það alltaf talinn
mikill listaviðburður i hverju leikhúsi, þegar það
er sett á svið.
„Rómverjar, landar, vinir! Gefið máli
mínu gaum!“ John Neville í hlutverki
Antóníusar í Old Vic-leikhúsinu í London.
M
f
Á Laugavegi 176 er ungt og blómlegt fyrirtœki,
sem hefur þaö verkefni meö höndum aö boeta
liibýuhnenningu okkar. Þaö er ekki gamalt aö
árum, en livert mannsbarn kannast þó viö nafniö,
og hlutir þaöan eru til á flestum heimilum.
Hansa-gluggatjöld, Hansa-kappar, Hansa-hurÖir
og Hansa-hiltur, — hver þekkvr eicki slíkt á þess-
ari byggingaöld? Og þaö er einmitt í þetta fyrir-
tæki, Hansa h/f, sem þátturinn Hús og húsbún-
aöur hefur brugöiö sér aö þessu sinni.
Vér hittum aö máli framkvæmdastjóra fyrir-
tækisins, Ebenezer Ásgeirsson, og spyrjum um
framleiösluna og fáum greiö svör. Hér eru fram-
leiddir fjórir veigamiktir hlutir, ef oröa mætti
þaö svo, í nútíma-húsbúnaöi. Gluggatjöldin eru
elzt þeirra og þekktust, en huröir, hitlur og kapp-
ar nýrri af nálinni, en þó þegar oröin ómissandi
hluti húsbúnaöar samtíöarinnar.
Hansa-gluggatjöldin voru fyrstu árin framleidd
eingöngu úr tré, meira aö segja voru rimlarnir
(þynnurnarj úr krossviö. Nú eru allir þessir hlut-
ir úr járni og alúmíni. Efniö í rimlana er flutt
inn í rúllum, þaö er innbrennt sterkri plasthúö
meö gljáandi áferö. Rimlarnir eru höggnir niöur
og gataöir í sérstakri vél, áöur en þeim er rennt
inn í stigáböndin. Efstu og neöstu stykkin eru
höggvin og götuö samtímis i mjög öflugri „stans“-
vél, og er óliætt aö segja, aö þar séu snör hand-
tök.
Hansa-kappinn hefur rutt sér mjög til rúms
hin síöari ár. Hann er geröur úr tré og spónlagöur
meö tekki, fnahóný, eik eöa birki, allt eftir vali
kaupenda. 1 kapyanum er innbyggö rennibraut,
sem í leika hálar haröviÖarkúLur, en úr þeim
Liggur járnleggur, sem stungiö er í jaöar glugga-
tjatdsins. Yfineitt eru endarnir beygöir í sérstakri
beygjuvél, en auövitaö er hægt og stundum gert
aö Láta þá ná vegg í vegg. Eer þetta allt eftir
aóstœöum og smeuk kaupandans. Fyrstu árin
var mest sala í laufskornum köppum, þ. e. a. s.
neöri brún kappans var mynztruö. Nú hefur dæm-
iö snúizt viö, 00% viöskiptavinanna kaupa slétta
Ltappa, og sanar þciö ekki einmitt þaö, aö of-
lilœöi og útflúr er oröiö aö steini fyrir sólu hins
nýja tíma?
Hansa-huröir eru framleiddar hér eftir einka-
leyfi bandarísks fyrirtœkis. Til aö annast þessa
framleiöslu hefur veriö stofnaö sérstakt fyrirtœki,
Ilansahuröir h/f. Huröir þessar hafa verið fram-
leiddar hér í j ár og notiö ört vaxandi vinsælda.
Huröirnar eru búnar til úr járn-„prófilum“, en
klœddar plastefni (leöurlíkij, og viröist okkur
mikiö úrval vera í litum og mynztri. Þessi hurö
er stundum nefnd „harmonikkuhurö“, og er þaö
ekki aö undra. Henni má koma fyrir í hvaö stóru
dyraopi sem er og raunar „byggja," úr henni heila
„veggi“. 1 Gnoöarvogsslcóla Ihefur t. d. nýlega
veriö komiö fyrir 7,4 m langri hurð, sem aö auki
er liljóöeinangruö. Aöspuröur sagöi framkvæmda-
stjórinn, aö nú væri 2—3 mánaöa afgreiöslufrest-
ur á Hansa-hurðum, svo væri eftirspurnin mikil.
Hansa-hillur og skápar eru gerö aö danskri
fyrirmynd, svonefndu Royál-System, teilcnaöri af
Paul Cadovius, en fyrirtœkiö hefur einkáleyfi á
þessari framleiöslu á Islandi. Þessar hillur eru
mjög vinsœlar hér sem erlendis og eru framleiddar
bæöi úr tekki og mahóný. Meö hiílunum er liægt
nö fá skápa meö þrenns konar huröum og einnig
., ifborö cöa boröstofuborö, sem fest eru á uppi-
' ööulistana og fellur saman viö hillurnar þannig,
iö úr verður skemmtileg heild. Algengt er, aö
fólLc lcaupi í byrjun 2—3 uppistööulista og nokkr-
ar hillur, en fjölgi þeim síöan eftir efnum og
ástœöum.
Vér kveöjum Hansa h/f, fyrirtækiö, sem okkur
viröist aö vel hafi telcizt aö samræma næma
smekkvísi og ’hugkvœmni í framleiöslu sinni.
Þjóðleikhúsið hefur um langan tíma undirbúið
þessa sýningu og reynt á allan hátt að gera hana
eins vel úr garði og glæsilega og frekast er unnt.
Magnús Pálsson, hinn ungi og efnilegi leik-
tjaldamálari, gerir tjöld og búninga, en Lárus
Pálsson, hinn Þaulreyndi leikstjóri, stjórnar sýn-
ingunni.
Aðalhlutverkin eru þannig skipuð: Haraldur
Björnsson leikur Júlíus Sesar, Rúrik Haraldsson
er Brútus, Jón Aðils er Cassíus, Helgi Skúlason
Markús Antóníus, og Róbert Arnfinnsson leikur
Casca.
1 aðalhlutverkum í Þjóðleikhúsinu frá
vinstri: Rúrik Haraldsson, Haraldur
Björnsson, Jón Aðils, Helgi Skúlason,
Róbert Arnfinnsson.