Veðrið - 01.09.1971, Blaðsíða 29

má búast við þurrki næsta dag. — Nú má spyrja: Er þetta í samræmi við
veðurfræðina eða er þetta hindurvitni?
Svar: Þetta er ekki hindurvitni, heldur styðst við trausta reynslu. Skýringin
er á þessa lund: Skýjaþykkni og úrkomubelti Ineyfast ásamt skilum sinum og
lægðuni að jafnaði með meginstraumum loftsins frá vestri tii austurs. Og síðan
fylgja góðviðrisbeltin eða heiðríkjusvæðin í háþrýstisvæðunum og hæðarhryggj-
unum á eftir. Þess vegna rná búast við þurrkdegi, þégar skýjakápan er að hverfa
austur yfir liiminhvolfið og sólin skín í gegnum skýjarof í vestrinu undir kvöldið
og veldur blettaskini í austurfjöllunum.
„Kvöldroðinn bætir, morgunroðinn vætir,“ segir ævafornt spakmæli. Það stenzt
reynsluna af sömu ástæðum og reglan um blettaskinið á kvöldin. Þegar sólin
roðar kvöldhimininn, skín hún um raufar milli skýja í vestrinu. Skýjaþykkni
cr Jrá oftast gengið austur unt með skilum sínum eða lægðardragi. Daginn eftir
má Jjyf búast við, að hæðarhryggur verði kominn yfir með sólskini og þurrki.
Morgunroðinn myndast, þegar sólin skín um heiðríkjubletti í austri. Slíkar
glufur eða rof í skýjunum hverfa oft, þegar á daginn líður, um leið og skýja-
breiður og úrkomubakkar koma aðvífandi úr vesturátt og hella úr scr vætunni.
I Austantórum Jóns Pálssonar (Rvík 1945, I. bls. 125) segir svo: „Frostrósirnar
segja oss einnig, livort veður ler batnandi eða versnandi. Rósir Jjessar mynda
oft langar og reglulegar liríslur á stofnum sínum. Snúi hríslurnar upp á við,
fer ekki hjá því, að betra veður er í vændum, en séu þær óreglulegar og snúi
niður á við, verður veðrið óstöðugra en áður var og oft verra."
Þetta mun hafa verið haft lyrir satt um allt land.
Nú hef ég ekki handbæra neina rannsókn á frostrósum né vissu fyrir J)ví,
hvernig þær vaxa. Samt ætla ég að l'reistast til að leita skýringar á jákvæðu
spágildi þeirra. í hverju herbergi er alltaf nokkur ósýnileg vatnsgufa, og það
er hún, sem sezt á gluggana og myndar héluna. Séu engar sérstakar aðstæður
fyrir hendi, svo sent vatn í pönnu eða gufa úr katli, má ætla að vatnsgufan
sé jafnt dreifð um herbergið, og hélan á glugganum byrji að myndast Jjar á
glugganum, sem frostið er harðast. \ nóttunni og í skammdeginu, Jregar kyrrt
er vcður og heiðskírt eða léttskýjað, liggur kaldasta loftið neðst, og munar oft
2 til 5 stigum á metra. Þá er eðlilegt, að fyrsta hélan myndist neðst á glugga-
rúðunum, og síðan vaxa héluhríslurnar upp á við. Á hinn bóginn verður frostið
miklu jafnara, Jjegar lireyfir vind og loft er skýjað. Þá er jafnvel ívið kaldara
ofar en neðar, svo að hélan byrjar Jrá oft að myndast efst á rúðunum og hrísl-
urnar vaxa niður á við. En Jjað getur hver og einn sagt sér sjálfur, að þegar
kyrrt er og heiðskírt má að jafnaði vænta betra veðurs heldur en Jregar skýjað
er og nokkur vindur.
Enn eitt dæmi um veðurmerki langar mig til að nefna.
Þegar niðurinn frá Goðafossi berst langar leiðir og heyrist vel austur í Reykja-
dal og á ýmsum bæjum vestan Fljótsheiðar, Jjykir það boða sunnanátt.
I Islenzkum þjóðháttum Jónasar Jónassonar frá Hrafnagili er skráð eftir lieimild
Arnórs Sigurjónssonar Jjessi vísa, kveðin af Birni á Ingjaldsstöðum:
VEÐRIÐ -- 65