Vikan - 05.01.1961, Blaðsíða 34

Athugasemd og spurningar til
Dr. Matthíasar Jónassonar og fleira
Gott þótti mér að sjá það viður-
kennt í grein dr. Matthíasar Jónas-
sonar, „Draumurinn og túlkun
hans“, sem birtist i „Vikunni“ 6.
okt. s.l., að fjarhrif séu staðreyndir,
sem ekki dugi að afneita. En ekki
var það alveg rétt túlkun á þvi, sem
hér á landi hefir verið haldið fram
um sambönd við ibúa annara hnatta,
að tala þar um dulvitund. Frá sjón-
armiði þeirra, sem þessu halda fram,
er auk vökuvitundar einstaklings-
ins ekki um annað að ræða vitund
sambandsverunnar eða draumgjaf-
ans. Kenningin er einfaldlega á
þessa leið: Um leið og maðurinn
gleymir sér og sofnar, er ekki fram-
ar eða varla um hans eigin vitund
að ræða, heldur einungis einhvers
annars. Um leið og maðurinn sofn-
ar, skiptir hann um viutnd á þann
hátt, að hans eigin vitund verður
óvirk að mestu, en að í stað hennar
kemur vitund eða vitundarlíf ein-
hvers annars og annara, því að sam-
bandið getur verið margþætt. Og
það er þetta vitundarlíf annars og
annara, sem draumurinn veldur.
Þykist t. d. hinn sofandi maður
vera að virða fyrir sér húsið sitt,
þá er það af þvi að draumgjafi hans
er raunverulega að virða fyrir sér
sitt hús. Þykist t. d. hinn sofandi
maður vera að skoða andlit sitt í
spegli, þá er það af þvi að draum-
gjafi hans er einmitt á þenna hátt
að skoða sjálfan sig. Og nú vil ég
spyrja dr. Matthias Jónasson að þvi,
hvort hann hefir hér ekki veitt at-
hygli þeirri staðreynd, sem svo
mjög styður þessa kenningu.
Svo sem fram kom i nefndri grein
hans, þá gerir hann ráð fyrir, að
Leynivopn áróðurs
Framhald af bls. 11.
til ófrægingar, nema eiga á hættu
að verða rógnum um leið til fram-
dráttar. Á það má þó benda, sem
glöggskyggnt fólk hefur veitt
athygli, að við og við hafa gosið
upp slúðursögur um menn, sem
stjórnmálasamherjum þeirra þykja
fulleinráðir um stefnu sína eða
frekir til frama. Á byrjunarstigi
getur slúðursagan þá orkað sem
óbein hótun: Ef þú lætur þér ekki
segjast, breiðist saga þessi út. Og
þó að auðmenn séu fáir með okkar
smáu þjóð, er það ekki óþekkt
fyrirbæri að beita slúðursögunni
í fjárkúgunarskyni og gefa efnuðum
borgurum kost á að kaupa sig und-
an óhróðrinum.
Ein slúðursaga islenzk er ein-
stæð og fræg, því að hinn rægði
hefur sjálfur gert hana ógleyman-
lega með túlkun sinni. Þessi róg-
saga kryddaði jólagleði Reykvík-
inga fyrir 18 árum. Einn af kenn-
urum Háskólans átti að hafa gert
tilraun til sjálfsmorðs og „verið
skorinn niður úr snöru, nær dauða
en lífi uppi í Háskóla og fluttur
á Landsspítalann“. Snilldarleg
túlkun hins „hengda“ á eðli og
útbreiðslu sögunnar hefur almennt
sálfræðilegt gildi.
„Sagan var sem hneykslissaga
i draumi veitist stundum vitneskj-
ur um eitt og annað, sem dreym-
andinn gat ekki hafa aflað sér sjálf-
ur og jafnvel ekki þegið af neinum
hér á jörðu, og væri því ástæða til
að spyrja, hvort þar finnist nokkur
skynsamlegri skýring en sú, að
slikt hljóti að stafa frá lengra-
komnum íbúum annara hnatta. En
það, sem ég fyrst vildi hér spyrja
um, er þetta: Hefir dr. Matthías
ekki veitt þvi eftirtekt, hve ósam-
kvæmar draumsýnir manns eru
jafnan þvi, sem hann ætlar þær
vera? Hefir hann ekki veitt þvi at-
hygli, að það sqm honum í draumi
þótti vera heima hjá sér, var jafnan
meira og minna frábrugðið þvi, sem
raunverulega er heima hjá honum.
Hefir hann aldrei veitt því athygli,
að það sem honum i draumi þótti
vera hann sjálfur, var með öðrum
hætti en hann raunverulega er?
Að endingu vil ég hér þakka
„Vikunni“ fyrir að hafa frætt mig
um, hverjar hinar sérstöku kenn-
ingar Einsteins voru um lif á öðr-
um hnöttum, og sé ég nú að visu,
að þar er ekki um neitt að ræða
fram yfir það, sem Giordano Brúnó
hélt fram þegar á 16. öld og ýmsir
hafa látið sér skiljast siðan- Eftir
að vitað var það, sem Brúnó skildi
fyrstur allra, að til eru óteljandi
sólhverfi önnur en það, sem jörð
vor tilheyrir, hafa margir litið á það
sem sjálfsagt, að víðar en hér hljóti
að vera til lifendur, og getur þvi
ekki talist neitt sérstakt, þó að
Einstein liti einnig svo á.
Nóv. 1960.
Þorsteinn Jónsson á Úlfsstöðum.
og slefburður með öllum þeim út-
búnaði, sem hún smám saman hlóð
utan á sig, of mikið ljúfmeti til
þess, að hið alþýðlega ímyndunar-
afl gæti látið hana afskiptalausa.
Saga, sem hefur þekkta persónu
að uppistöðu og dauðann að þunga-
miðju, heldur áfram að skapa sig
sjálf, eftir að hán einu sinni kom-
in af stað, samkvæmt ákveðnum
lögmálum, sem eru alkunn úr
þjóðsagnafræðum, helgisögum og
bókmenntum. Hún verður ekki
hamin, hún hlítir sínum eigin lög-
málum. Hún sækir með ómótstæði-
legu afli í átt hins dramatíska,
ægilega, til hins leyndardómsfulla
og óhugnanlega. Og á þessu sviði
mætast frumkvöðlar þessarar ó-
frægingarsögu og hið alþýðlega
ímyndunarafl óafvitandi“. (Sigurð-
ur Einarsson: Hengingin í Háskóla-
kapellunni, Helgafell, l.hefti 1943).
Dygðaspeglun og slúðurhneigð.
Þau orð séra Sigurðar hitta
réttilega, að hneykslissagan sé „of
mikið ljúfmeti til þess, að hið al-
þýðlega ímyndunarafl geti látið
hana afskiptalausa“. Flest fólk er
þannig innrætt, að hneykslissaga
um náungann kitlar hégómagirnd
þess þægilega, vekur því notalega
sjálfsánægju. Sjálfsvirðing okkar
nærist, miklu framar en við viljum
játa, á sönnum og lognum ávirð-
ingum annarra manna. Sú sann-
færing stendur djúpt i hugskoti
okkar, dulvituð og meðvituð, að
okkar eigin dygðir ljómi þeim mun
skærar sem ávirðingar annarra
varpi dekkri skuggum á bakgrunn-
inn. Við þráum öll að fá tækifæri
til þess að lofa guð og þakka hon-
um fyrir það, hve hátt við erum
hafin að dygðum yfir aðra menn.
Þess vegna erum við svo næm á
slúðursöguna og vikaliðug að
breiða hana út. Hún er okkur sú
skuggsjá, sem okkar eigin dygð
upphefst i. Á þessa tilhneigingu
okkar treystir rógsmaðurinn. Þvi
byrjar hann myrkraverk sitt hægt
en örugglega. Hann veit, hversu
fús við erum til þess að ýkja og
breiða út ávirðingar annarra, af
þvi að i hneykslun okkar eigi að
verða sýnilegt, hve hátt við erum
hafin yfir hinn beyska bróður.
Hitt kostar harða sjálfsprófun,
sem fáa fýsir til, að gera sér ljóst,
að með slefburðinum ræktum við
einn lágkúrulegasta og óhugnan-
legasta löst mannlegs eðlis. ★
5000 milljón rakblöö
Framhald af bls. 14.
brotni ekki i rakvélinni. Á hverju
einasta stigi framleiðslunnar eru
tekin sýnishorn, sem brugðið er
undir smásjá, og einnig er harkan
prófuð. John Ostrom sagði, að það
ætti að vera ómögulegt, að eitt blað
væri betra en annað, og einnig sagði
hann, að Gillette-blöð ættu að vera
nákvæmlega eins um allan heim.
Hin þrefalda brýning Gillette-
blaðanna hefur gert það að verkum,
að menn hafa tekið þau fram yfir
önnur rakblöð og salan fer sifellt
vaxandi þrátt fyrir aukna notkun
á rafmagnsrakvélum um allan heim.
Nú hefur Gillette hafið framleiðslu
á nýju rakblaði, Gillette Extra, og
tekur það hinum fyrri blöðum
langt fram. Því miður er ekki unnt
að segja frá því hér, hvað gert hef-
ur verið, það er framleiðslu-
leyndarmál verksmiðjanna. En bitið
er alveg ótrúlegt, svo að trauðla
finnst, að blað sé í rakvélinni. Þessi
blöð hafa verið auglýst í Vikunni
Sýnishorn eru tekin mjög þétt á
hverju einstöku framleiðslustigi.
Það á að vera ómögulegt að finna
mismun á Gillette-rakblöðum.
að undanförnu og fást í búðum hér.
Með þessu hárbeitta blaði hyggst
Gillette enn auka bilið frá keppi-
nautunum, en John Ostrom taldi,
að Gillette mundi ekki hefja fram-
leiðslu rafmagnsrakvéla.
Venjulega munu vera i kringum
25 þúsund skeggbroddar á andliti.
Þegar þeir eru skoðaðir i smásjá,
líta þeir út eins og trjábolir á víð
og dreif. Það hefur verið reynt að
rannsaka það, hvað raunverulega
gerist, þegar rakblað sker „trjá-
bolinn“ sundur, en menn eru þó
jafnnær. í miðju skeggbroddsins er
mergur, en hornhúð utan með. Sér-
fræðingarnir halda, að hornhúðin
hrökki tiltölulega snöggt, þegar
blaðið skerst inn í hana. Ef blað
ið er ekki vel beitt, bogna skegg-
broddarnir í fyrstu litið eitt undan
átaki blaðsins, en hrökkva síðan til
baka, og fyrir þær sakir verður
skeggrótin hörð viðkomu. Það er
að sjálfsögðu mikilvægt, að rakst-
urinn sé vel undirbúinn, og það
verður bezt gert á þann liátt að
bleyta svo rækilega í skegginu, að
skeggbroddarnir séu gegnvotir. Ef
skeggrótin er vætt með heitu vatni,
tekur það tvær minútur að gegn-
væta broddana, og þá reynir miklu
minna á egg blaðsins.
Gillette-verksmiðjurnar í London eru geysistórar og afkasta 2000
milljón blöðum á ári. Byggingin er við Great West Road á leiðinni út
á flugvöllinn við London.
34 VIKANÍ