Vikan - 03.10.1963, Blaðsíða 19

1. HLUTI
— Af hverju gerðuð þið þá ekki bara eins
og hann sagði? spyr ég.
— Manni er nú illa við að skrifa undir
eitthvað sem enginn veit hvað er.
Það er allt að því brestur í röddinni þar
sem þær sitja á kojustokknum, með siðsam-
lega krosslagða fætur og greipar spenntar
um hnéð svona líka varnarlausar gagnvart
óskiljanleika hins stóra heims.
— Við höfum ekki hugmynd um hvað
þetta á að fyrirstilla, segja þær.
Ég hef ætíð samúð með mannfólkinu, sak-
ir meðfædds, og raunar stundum áunnins
vanmáttar þess gagnvart myrkum öflum
heimsins, einkum gagnvart fáfræðinni, sem
er eitt af þeim myrkustu, — og sterkustu.
Því tók ég óbeðinn á mínar herðar, að
bjarga þessum saklausu liljublómum gegn-
um fyrstu lífshættuna í landi Púskíns og
Pasternaks, þ. e. a. s. útfylla eyðublaðið.
— Þetta er ekkert hættulegt. Þið svarið
bara þessum spurningum sem hér eru skrif-
aðar. Ég skal þýða og skrifa svörin. Þið segið
bara allan sannleikann um hvað þið hafið
meðferðis. Ef tollarárnir eru svo með eitt-
hvert múður, látið mig þá svara. Ég segi
þeim að ég þekki Einar Olgeirsson.
— Ætil þeir kannist þá bara nokkuð við
hann?
— Eruð þið með vopn eða skotfæri í tösk-
unum? spyr ég þær.
— Almáttugur, nei.
— Þá getum við með góðri samvizku
skrifað nei í þá punktalínu. Skartgripir og
dýrir steinar?
Það kom í ljós, að þessar konur voru dá-
vel útbúnar með margslags smáhluti úr tini,
glerperlum og silfurpletti, ásamt varalitum
af ýmsum gerðum, speglum, púðri, hárnál-
um o. s. frv. og fleiri hlutum, sem að gagni
mega koma á kynnisferðum um ókunn lönd.
Eftir æðimiklar vangaveltur, allnákvæmt
mat, ákvað ég að leyna þessum verðmæt-
um, treystandi á kunningsskap minn við
Einar Olgeirsson ef upp kæmist og skrifaði
aftur nei.
— Handrit eða ritsmíðar fjandsamlegar
Sovétinu?
— Við erum bara með Familísjúrnal sem
við keyptum í Höfn.
— Það er nú það.
— Það er kannski vissara að fleygja því
í sjóinn?
— En ef einhver af skipshöfninni skyldi
nú sjá?
— Hvað þá?
— Getur vakið grunsemdir.
— Nei, hérna út um kýraugað.
— Þeir sjá úr hvaða glugga var hent.
— Þá segjum við bara að það hafi verið
Þjóðviljinn.
— Þeir vita að það er ekki satt.
— Já, en þeir hafa engar sannanir.
— Kæra sig heldur ekkert um sannanir.
— Þú ert að skopast að okkur.
— Það er nú öðru nær. Hins vegar skal
ég játa að ég veit þetta ekki fyrir víst.
Finnst bara vissara að fara að öllu með gát.
Það er sosum ekki eins og við séum í Hlíð-
unum.
Við komum okkur saman um að smygla
Familísjúrnal í land. Hafa það bara í hand-
tösku eins og hvert annað saklaust blað.
Enginn mundi taka eftir neinu grunsamlegu.
Síðan skyldum við laumast til að brenna
því inni á klósetti eða öðrum afviknum stað
við tækifæri.
Það eru rifjaðar upp allskyns sögur um
réttlætið í Sovét, eða öllu fremur óréttlætið,
og fæstar uppörvandi fyrir varnarlausar
meyjar úr ekki meiri stríðshéruðum, en
Hlíðunum.
— Guð einn veit hvað þeir eru að láta
mann skrifa undir.
— Guð veit nema maður verði skotinn
eins og hundur bara fyrir ritvillu. Annað
eins hefur nú heyrzt.
— Svo getur það sem er heiðarlegt hjá
okkur verið dauðasök hjá þeim, það er aldrei
að vita.
— Ég undirskrifa bara ekki neitt.
— Þá verðurðu strax tekin undir grun og
send til Síberíu.
Stefnufresturinn heldur áfram að minnka
með 18 sjómílna hraða á klukkustund. Til
baka verður ekki snúið, nema henda sér í
sjóinn þar sem er bæði kalt og blautt.
Svo er undirskrifað í trausti á Einar
Olgeirsson.
Það virðist sem sagt ekki árennilegt land
sem ég hef lagt leið mína til. Enda þótt ég
þykist hafa efni á að henda gaman að kvíða
systranna tveggja, er ég sjálfur ekki laus
við ugg um að einhver fótur kunni að vera
fyrir honum. Á yfirborðinu að minnsta kosti
hlýtur þetta land að hafa nokkuð skugga-
lega ásýnd, því þessar dömur eru ekki einar
um slíkt álit. Þær eru meir að segja nokkuð
góður samnefnari fyrir meirihluta fslend-
inga í þessum efnum.
Getur þetta allt verið út af einum saman
róg og illgirni? Eða kannski út af mis-
skilningi?
Ojæja. Ég er að verða kominn til þessa
dularfulla og forvitnilega lands til langrar
dvalar. Væntanlega gefst mér kostur á að
komast innundir skinnið á því og sjá í
hverju misskilningurinn er fólginn.
Meðan skipið rennur inn Balkan-flóann
rifja ég upp fyrir mér ýmsa þá sem valdið
hafa þessari ferð: Staníslavskí, Gorkí, Gogol,
Lenin, Sjaljapín, Ullanova, Evtúsenko, Eren-
burg, Tsékoff, Tsjaikoffskí, Skyldi land
þeirra vera vont land fullt af vélþyssum, og
'fólk þeirra ókúnnugt. Öllu nþma prógrammi
Kommúnistaflokksins. Fjandi á ég bágt með
að trúa því.
6. sept. kl. 5.
Það kvað vera fallegt í skóginum um-
hverfis Leningrad. Blómskrúð og fuglasöng-
ur. Langir sumardagar. Bjartar sumarnætur
eins og á íslandi. Á haustin leggur fólk leið
sína þangað til þess að tína sveppi, og sóla
sig um leið, einkum á sunnudögum.
Þetta sagði mér kona sem bjó í Leningrad
á unglingsárum sínum. Það var eftir stríðið.
Hún sagði frá beinum í skóginum. Upp úr
fagurgrænu grasinu standa tvær hvítar,
grannar pípur. Þær standa í rotnandi her-
mannaklossum. Þar hjá má sjá glytta á leif-
ar af hauskúpu með ryðgaðan hjálm, á hálfu
kafj í gömlu fúnandi laufi og brúnum sverði.
Fólk kippir sér ekkert upp við slíkan fund.
Þessi kuldalegi arfur liðinnar tíðar er löngu
orðinn samgróinn náttúru landsins og eðli-
legur hluti af mannlífinu. Mér er sagt að í
stríðinu hafi meir en tveir þriðju hlutar
íbúanna verið drepnir. Síðan eru tuttugu
ár. Pétursborg var höfuðborg hins mikla
Rússveldis frá stofnun sinni í stjórnartíð
Péturs mikla, allt til byltingarinnar, þegar
bolsevikar breyttu nafni hennar í Leningrad
og flutti stjórnina til Moskvu. Hún ber því
flest aðalsmerki evrópskrar byggingarlistar
þess tíma og er talin með fegurstu borgum
álfunnar. í góðri tíð glitra þar ýmsar minj-
ar mikillar og fornrar frægðar. Fægður
marmari, glæst minnismerki, gullnir há-
turnar margskonar helgidóma, ættaðra úr
ýmsum hinum fjarskyldu löndum.
Hérna hefur verið lifað eins hátt og eins
lágt eins og hægt er að komast. Hérna hefur
fólk elskað og hatað af meiri ástríðu en al-
mennt er í íslenzkum sveitum. í fangelsum
og útlegðum frá þessu höfuðbóli hafa frels-
inu verið ort dýrðleg ljóð. Þar gekk Púskín
um götur.
Þetta vissi ég fyrirfram. Leningrad hefur
verið borg mikilla harmleikja og mikilla
hátíða. Öft afgerandi um þróun heimsins.
Hugsun hennar, gerð úr stormi og eldi.
Meðan ég bíð landsýnar uppi á bátadekki,
tek ég upp úr vasanum lítið kver. Dunda
Konurnar úr Hlíðunum voru mjög áhyggjufullar
yfir Familiesjúrnal. Þær yrðu ef til vill handtekn-
ar og hver veit hvað fyrir að hafa með höndum
rit, sem talið yrði fjanðsamlegt Sovétrfkjunum.
við lestur lítilla ljóða eftir Jónas Hall, um
laglegar stúlkur og lítil blóm.
6. sept. kl. 7.
Dimm regnsúld.
Dökkgráir reykir frá grimmilegum, óend-
anlegum verksmiðjuhverfum. Dauður skóg-
ur af járngráum skotturnum bryndrekanna
1 herskipahöfninni, sem ein út af fyrir sig
virðist ná á heimsenda. Hrikalegir löndun-
arkranar marra silalega fram og aftur á
hafnarbakkanum. Enn fleiri þeirra teygja
þó trjónur sínar til himins, þunglyndislegir
og þegjandi eins og steinrunnin tröll.
Vinnudegi er lokið. Einstaka menn á
rjátli um eyðilega bakkana. Þeir eru eins
og það sem séð verður af borginni, úfnir og
ólundarlegir í grárri þokunni.
Rauði fáninn með hamri og sigð, blaktir
seinlega aftan á hafnsögubátnum, þungur af
sóti. Minnir á storknandi blóð.
Leningrad.
Slæmt að ekki skuli vera mildara veður.
Borgin er falleg og hlý í góðu veðri, er
mér sagt. Hvað um það. Þótt áhrifamáttur
veðursins sé augljós og viðurkenndur, er ég
samt viss um það að Leningrad hlýtur alltaf
fyrst og fremst að heilsa gestum frá litlum
VXKAN 40. thl. — JQ