Vikan - 07.11.1963, Blaðsíða 10

... NJÖSNARI MED STÓRBROTNA LIFNAÐARHÆTTI
jarðarbrautum út i Rágsved, Hasselby og
Bagarmossen.
Honum fannst gaman að bera orðurnar
sínar, sem ekki er titt uin socialdemokrata,
og fóru þær vel vi'ð gulli skreytt einkennis-
föt hans. En alls átti liann fimm einkennis-
föt, öll klæðskerasaumuð.
Hann var hreykinn af málakunnáttu sinni
og lét gjarnan á benni bera við embættis-
menn, sem komu úr fátæklegra umhverfi.
Hann talaði ágætlega rússnesku, ensku og
frönsku og allsæmilega þýzku og spönsku.
Hann-var meðlimur dýrra klúbba. Golf
spilaði hann í golfklúbbnum í Djursholm,
en í honum var .Bertil Prins einnig félagi.
Aðeins sex dögum áður en komst upp um
hann, hafði hann keypt ný húsgögn i ldúbb-
inn. Öll fjölskyldan var í golfklúbbnum
— fjögur alls — og sú ánægja kostaði ekki
minna en nokkur þúsund sænskar krónur
á ári.
gaman að
vera með Stig
Vinur lians frá golfvellinum segir:
— Stig var skemmtilegur félagi á vell-
inum og leikur hans var ímynd þess, sem
kallað er „fair play“. Hann lék oftast með
sömu mönnum og var öllum hjálplegur og
hikaði ekki við að taka á sig óþægindi —
reyndi aldrei að hafa nein forréttindi.
Curling var önnur „forstjóraiþrótt" sem
Ofurstinn iðkaði. Félagi hans úr þeirri í-
þrótt segir um hann:
— Það var skemmtilegt að leika með
Stig. Iíann var kátur og fann upp á. ýmsu,
og það var hann. sem allir söfnuðust um
á barnum eftir leikinn.
Maturinn, sem hann neytti var einfaldur
en mjög góður.
Til morgunverðar borðaði hann aðeins
appelsinusafa, kaffi og brauðhorn. Hádegis-
verðarins neytti hann vcnjulega á einhverju
veitingahúsi í gamla bænum, sem þekkt var
fyrir góða sérrétti. Fékk hann sér þá venju-
lega fiskrétt eða léttan kjötrétt, grænmeti,
ávaxtasafa og kaffi. Aldrei brauð eða kart-
öflur, nema ef sérlega stóð á. Kvöldverðinn
borðaði hann venjulega heima með fjöl-
skyldunni, og þegar veðrið leyfði var kaff-
ið drukkið úti í garðinum. Þá fékk hann
sér oft glas af Iíkjör, vindil og seinna nokkra
whiskysjússa.
rússneskar rakettur
Veizlurnar á Skirnervágen 20 voru þekkt-
ar fyrir glæsileik. Oft var um kokkteilboð
að ræða, en til málsverðar var boðið með
löngum fyrirvara. Á matseðlinum voru þá
fjölbreyttir réttir, svo sem brauðsneiðar
með gæsalifur og rússneskum kaviar, ekta
sjótunga, fasan, ís og logandi perur og
kampavin eins og hver vildi, eða sérstak-
lega innflutt vin.
Á eftir var dansað og flugeldum og rúss-
neskum rakettum skotið í garðinumogseinna
um nóttina var svo borið öl og kaldur mat-
ur. Það voru kátir gestir, sem kvöddu i
morgunsárinu. í næsta nágrenni búa ýmsir
þekktir menn, og einum nágrannanum
reiknaðist svo til, að Wennerström héldi að
minnsta kosti átta stórveizlur á ári. Þá var
fengið þjónustulið til að ganga um beina,
sérlærður matreiðslumaður og dýr vín.
staöa viö hiröina
Fjölskylda Stig Wennerström tók af lífi
og sál þátt í skemintanalífinu. Önnur dótt-
irin var kunningjakona prinsessanna. Allir
lifnaðarhættir hans báru vott um ríkidæmi
og tign. í mörg ár var hann aðstoðarforingi
krónprinsins, Gústavs Adolfs. Þá eignaðist
linnn kunningja við hirðina.
Þessi maður gerðist njósnari rauða liers-
ins!
Hvílikur munur var ekki á ofurstanum
með silfurgráa hárið, bæði hvað útlit og
uppeldi snerti, og hinum raunverulega yfir-
manni lians i Stokkliólmi, hinum grófgerða
hershöfðingja Vitalij Nikolskij, 54 ára mcð
búsetu á Linnégatan á Östermalm. Hann var
af fátæku fólki frá Mið-Rússlandi og þegar
hann brosti, skein í stálphimburnar í tönn-
nnum. Iíann liafði aldrei verið starfandi her-
maður, en liafði öðlazt titilinn gegnum
stjórnmál og i tilefni af útnefningu sinni
sem sendifulltrúi í Stokkhólmi.
Fyrir lionum varð Wennerström ofursti að
hneigja sig, þegar hann heimsótti hann i
fátæklega þriggja herbergja íbúð hans, þótt
fáir stæðu honum ofar í Svíþjóð. Út á við
voru þeir kunningjar og starfsbræður á
sama hált og Wennerström var kunnugur
fjölda annarra sendifulltrúa. En i einrúmi
var Rússinn yfirmaðurinn, sem allt hafði
i sínum höndum og sem að lokum rak þenn-
an sænska lepp sinn svo langt, að allt
hrundi.
dulin orsök
Hvað lá á bak við það, að þessi sænski
ofursti skyldi ganga í þjónustu Rússa?
Peningar, þrá eftir óhófslífi?
Án efa var jiað meðal annars það.
En aðra orsök er sjálfsagt einhvers stað-
ar að finna. Eitthvað, sem gerði það að
verkum, að Rússar gátu haft tangarliald á
fórnarlambi sínu, þó að það væri komið
á eftirlaun og liætt störfum.
Það er ekki liklegt að það liggji nokkurn
tíma skýrt fyrir. Orsakarinnar er kannski
að leita langt aftur i timann og fyrir því
höfum við aðeins orð Wennerströms sjálfs
— orð landráðamanns. En við yfirheyrsl-
urnar hefur ofurstinn ymprað á ýmsu, sem
gæti orðið þjóðarhneyksli og gæti náð til
margra háttsettra manna i landinu.
Það kemur í Ijós, að Stig Wennerström
hefur strax 1942 orðið flæktur í net Rúss-
anna. Eða hagað sér þannig, að hann lenti
þar.
1942 var áhrifamesta ár síðari heimsstyrj-
aldarinnar. Það var árið fyrir bardagann um
Stalingrad og E1 Alamein, árið þegar her
nazista réði yfir Evrópu frá Sikiley til Norð-
ur-íshafsins.
Stig Wrennerström var þá 36 ára höfuðs-
maður i Stokkhólmi, þar sem hann bjó með
konu sinni, Ullu-Gretu, sem hann liafði
kvænzt þremur árum áður. Þau lifðu þá
venjulegu lífi i litilli ibúð. Þau höfðu eign-
azt fyrsta barn sitt á árinu áður. Hann hafði
þá dvalið eitt ár í Moskva. Það var árið
1940—’41 áður en rússnesk-þýzki sáttmál-
inn var gerður og lika áður en nazistar réð-
ust á Rússland.
í Stokkhólmi var Wennerström höfuðs-
maður aðstoðarforingi Gustav Adolfs prins
og vann. líka í varnarmálaráðuneytinu. Þar
vann hann að tiltölulega einföldum áætlun-
um fyrir flugherinn. En sem aðstoðarfor-
ingi prinsins, fyrrverandi sendiráðunautur
í Moskva og tengdasonur framkvæmdastjór-
ans fyrir hinum þýzksinnuðu dagblöðum
Torsten Kreugers, var bann maður, sem
tckið var eftir í Stokkhólmi á striðsárunum.
En í Stokkliólmi var miðstöð njósnastöðva
stórveldanna og allt moraði af sögusögnum,
stjórnmálaáróðri og alls konar undirróðri.
Wennerström höfuðsmaður lét stundum
í Ijós samúð með Þýzkalandi, eins og yfir-
maður hans, prinsinn. Það kom fyrir að
hann kom því opinberlega á framfæri.
En það leit ekki út fyrir að stjórnmál væru
lionum mikið áhugaefni. Hann var þekktari
sem samkvæmismaður og kvennagull.
En eitthvað kom fyrir á tímanum 1942—
’43.
Wennerström höfuðsmaður var í fyrsta
skipti settur til starfa í flughernum, varð
þar deildarstjóri við F 7 Satenás við Váners-
borg og fékk ekki að koma til Stokkhólms
fyrr en við endi stríðsins 1945.
Hvað hafði komið fyrir? Hvað varð til
þess, að aðstoðarforingi prinsins, sendiráðu-
nauturinn og starfsmaður varnarmálaráðu-
neytisins var fluttur úr höfuðborginni og
látinn stjórna sprengjuflugvélaflokki af B
gerð í Vástergötland og síðar í Norrland?
Það var að minnsta kosti ekki leikni hans
sem flugmanns, sem olli umskiptunum.
Stig Wennerström var lélegur flugmaður
og sérstaklega þóttu lendingar hans umtals-
verðar.
Einu sinni var liann umtalaður í blöð-
unum. Það var þegap flugvél lians hrapaði
við finnsku landamærin og hann og aðstoð-
armaðurinn björguðust í fallhlíf.
1945 kom hann aftur til Stokkhólms og
fékk nýja íbúð á östermalm. Wennerström
major (en þann titil fékk hann 1944) var
látinn vinna við skipulag flughersins langt
fram i tímann, þar með var hann aftur kom-
inn i stjórnarráðið.
1946 var starf hans launað með nýrri
nafnbót, aðstoðarofursti, og sama ár var
hann boðinn til Rússlands til að sjá rúss-
neskar flugsýningar.
dansherra
Þeir sem þekktu hann á þeim tima, minn-
ast hans sem fjörugs ungs manns. Hann
var laglegur liðsforingi, sem leit vel út í
hersýningareinkennisbúningi og dansaði vel
á hóteliuu i Vanersborg, í liðsforingjabúð-
unum eða á herforingjaskólanum í Stokk-
hólmi. Þá þegar talaði hann ágætlega mörg
tungumál. Hann var alls staðar þar sem
gleðskapur var á ferðum. Ekki leit út fyrir
að neinar dapurlegar minningar frá stríðs-
tímunum þrúguðu hann. Hann var óbreytt-
ur frá fyrri timum.
Einn af félögum hans úr flughernum
segir:
— Hann var mjög formfastur — sérstak-
lega út á við. Hrokafullur, mætti kannski
kalla það, ef maður vildi vera illgjarn. Hann
talaði oft um „heiður flughersins“ og hve
áríðandi það væri, að enginn setti blett á
hann. Sjálfur lagði hann álierzlu á, að koma
alltaf fram sem gentlemaður.
En samband hans við æðstu flugyfirvöld-
Framhald á bls. 49.
jq _ VIKAN 45. tbl.