Vikan - 16.07.1970, Blaðsíða 21

samstæðu af búngalóum, sem er í miðjum
trjágarði svo miklum, að kalla má skóg. í
tveimur nýnefndum austur-kínverskum stór-
borgum hefur formaðurinn líka til taks
þjóna, lúxusvagna og bílstjóra. Sundlaugar
eru að sjálfsögðu við alla bústaði hans.
Árin mögru í Jenan virðast nú óendan-
lega langt aftur í fortíðinni. Sá staður var
höfuðborg Maós og þeirra, sem auk hans
lifðu af Gönguna Löngu, frá 1936 til 1947.
Þá bjuggu þau Maó og þriðja kona hans, Hó
Tsú-tsén, í tveimur herbergjum sem holuð
voru inn í múrvegg. Húsgögn voru þar ekki
önnur en káng (kínverskt rúm úr viði og
leir), þvottaskál úr leir og fáeinir litlir stól-
kollar. f næstu holu í múrnum bjó fyrst Sjú
En-laí, en síðan Líú Sjaó-tsjí, síðar ríkisfor-
seti Kína en afsettur í menningarbyltingu
rauðu varðliðanna.
Þá hafði Maó ekki annað farartæki en
ákaflega illa farinn fyrrverandi sjúkrabíl,
með hörðum bekkjum úr tré og upplituðum
bláum bómullartjöldum fyrir gluggum. Þessi
tjöld, sem hlífðu hinu verðandi hálfgoði fyr-
ir stingandi geislum fjallasólarinnar, voru þá
eini lúxusinn sem hann veitti sér.
Maó tekur sér sæti við skrifborð úr ma-
hogní, sem er í vinnuherbergi hans, og nælir
sér í smávindil, framleiddan í Kína. Þetta
er fyrsti smávindillinn hans þennan daginn.
Sígarettur hefur hann einnig á borðinu, en
þær vildi hann helzt reykja og uppá-
haldstegundin er State Express 555, made in
England úr tóbaki frá Virginiu. Fyrrum
reykti hann þrjá eða fjóra pakka á dag, og
tennur hans eru enn gular af nikótini. Nú
er hann búinn að venja sig af sígarettum.
En honum veitist fullerfitt að kveikja sér í
smávindlinum. Formaður og hálfguð millj-
ónanna átta hundruð styður titrandi hand-
leggnum á stólarminn, heldur eldspýtna-
stokknum í hægri hendi og tendrar á eld-
spýtunni með þeirri vinstri, þótt hann sé
ekki örvhentur.
Skömmu fyrir klukkan tólf kemur ritari
hans til hans með opinber skjöl og póstinn.
Á fyrri árum varði Maó fyrstu stundum
dagsins á ráðstefnum með æðstu embættis-
mönnunum í Peking. Nú heyra slíkar ráð-
stefnur til sjaldgæfum viðburðum. Síðan
vorið 1969 annast þeir Sjú En-laí og Lín
Pjaó flest hinna daglegu skyldustarfa flokks-
formannsins. Þó fer því ennþá víðs fjarri að
Maó sé ekki formaður nema að nafninu; enn-
þá á hann drjúgan hlut í stjórn landsins. En
sem sagt: þeir Sjú og Lín, sem í rauninni er
ekki mjög miklu sterkari til heilsunnar en
formaðurinn, eru í vaxandi mæli húsbænd-
urnir á kínverska þjóðarheimilinu.
Ferðalög eru meðal helztu áhugamála for-
mannsins, en minna hefur orðið úr þeim en
skyldi vegna anna og fleiri ástæðna. Aðeins
tvisvar hefur hann komið út fyrir landa-
mæri Ríkisins í Miðið: 1959 og 1957. í bæði
skiptin fór hann til Sovétríkjanna. Fyrir
skömmu sagðist hann gjarnan vilja heim-
sækja Bandaríkin og þá sérstaklega til að
sjá Grand Canyon og Yellowstone-garð. En
hann fær varla tækifæri til þess héðan af.
Hann heimsækir enn ýmsar borgir Kína-
veldis, en æ sjaldnar. Hann fylgist með hin-
um óreglulegu og oft krampakenndu æða-
slögum þessa tröllaukna þjóðarlíkama með
samtölum við flokksbrodda í höfuðborginni
og utan úr fylkjum og einstaka sinnum við
undirtyllur. Síðan menningarbyltingin hófst
1966 hafa þessi æðaslög í æ ríkara mæli spillt
hugarró formannsins.
Maó heldur mikilli tryggð við ættfylki sitt
Húnan og önnur máltíð hans um daginn er
af nokkrum óbrotnum réttum þaðan. Á borð-
stofuborðinu hans er borðstallur, sem hægt
er að snúa í hring. Á hann eru settir hún-
önsku réttirnir, sem matreiddir eru í sótugu
eldhúsi í kjallaranum. Maó hefur litla lyst
nú orðið og hefur fyrir vana að taka aðeins
til sín af þeim réttinum er næstur er. Tsjang
Tsjing hafði áhyggjur af þessu og kom með
borðstallinn til að fá mann sinn til að borða
meira. Meðan hann snæðir, stendur þjónn
hjá og snýr stallinum, svo að nýir og nýir
réttir séu í seilingarfæri frá formanninum.
Þetta gefur góða raun; Maó smakkar á hverj-
um réttinum eftir annan og sötrar og smjatt-
ar eins og hann gerði meðan hann var énn-
þá sveitastrákur í Húnan.
MAÓ ER DYRLINGUR í AUGUM FJÖLDA
FÓLKS, EN KONA HANS VARLA, AÐ
MINNSTA KOSTI EKKI f VESTRÆNUM
SKILNINGI
Maó fær sér venjulega fuglsblund eftir
matinn. Á leiðinni til svefnherbergisins renn-
ir hann augum inn á rúm konu sinnar. Hún
er fyrir löngu komin út og á skrifstofu sína.
Kona Maós er nú hálfsextug að aldri og hef-
ur ekki síður en maður hennar lifað við-
burðaríku lífi. Fimmtán ára gamalli var
henni rænt úr foreldrahúsum og hún seld
leikhússtjóra nokkrum, sem aftur seldi hana
einum stórjarðeiganda. Afi hennar keypti
hana úr ánauðinni. Síðan giftist hún tví-
vegis, en hljópst á brott frá báðum eigin-
mönnunum og svaf síðan líkt og Hollywood-
leikkonur hjá hverjum þeim manni, sem
líklegur var til að geta fært nær veruleik-
anum þann óskadraum hennar að gerast
filmstjarna. Hún tók sér nafnið Lan Ping og
lék í mörgum þeirra kvikmynda, sem á milli-
stríðsárunum voru gerðar í Ríkinu í Miðið.
Tsjang Tsjing var tuttugu og sex ára, þeg-
ar hún árið 1940 heyrði Maó tala yfir náms-
mönnum í listaskóla Lú Hsúns í Jenan. Hún
bjó þá í Jenan og gegndi heldur ómerkilegri
stöðu á flokksskrifstofu þeirri er fjallaði um
listir og bókmenntir. Hún sat beint fyrir
framan ræðustólinn og beindi til leiðtogans
— hann var þá fjörutíu og sex ára — spurn-
ingum, sem honum þóttú gáfulegar. Að
fundi loknum varð það úr að hún fylgdist
með Maó heim í holuna hans í múrnum, svo
að þau gætu ræðzt betur við um viðhorf
Flokksins til menningarinnar. En fljótlega
létu þau pólitík ásamt menningu lönd og
leið og gáfu sig að öðrum hlutum.
Maó var töfrum sleginn. Tsjang Tsjing var
ekki einungis snotur í framan og þrifleg af
kínverskri konu að vera, heldur kunni hún
til fullnustu þá list að fá vilja sínum fram-
gengt þegar karlmenn voru annars vegar.
Hún tók að venja komur sínar til Maós og
sumarið 1940 réðist hún til vistar hjá hon-
um. Opinberlega hét hún bókavörður hans.
Formaðurinn skildi að sönnu ekki þá þegar
við eiginkonu sína, en launaði leikkonunni
á ýmsan hátt, lét skrá hana í Kommúnista-
flokkinn og gaf henni heitið Tsjang Tsjing,
sem útleggst Græna Fljótið. Veturinn 1940
var hún orðin þunguð. Þar eð Maó tregðað-
ist við að skilja við þriðju konu sína, sem
var mjög vinsæl meðal bændaalþýðunnar,
þóttist Tsjang Tsjing þurfa að grípa til sinna
ráða. Og hún dó ekki ráðalaus. „Ég hef góð-
ar fréttir að segja ykkur,“ sagði hún allt í
einu í hópi háttsettra flokksmanna. „Við
formaðurinn höfum þegar lifað saman um
langt skeið.“
Framhald á bls. 38.
29 tbi. VIKAN 21