Vikan - 16.07.1970, Blaðsíða 26

FYRSTA GREIN
Það var í febrúar 1947.
Tiginmannlegur maður
miðevrópskur, stuttvaxinn
og um fertugt, klæddur
frakka úr kamelhári og
hafandi í kringum sig þá
menningarlegu atmosferu
er þá var svo mjög í tísku,
kom inn í listasafn eitt í
Stokkhólmi. Hann sagðist
heita Elmyr de Hory, ung-
verskur flóttamaður og
aristókrat, og spurðist fyrir
um hvort safnið kynni að
hafa áhuga á nokkrum
teikningum eftir Picasso,
frá klassíska tímabilinu
hans. Þetta væru leifar af
listasafni fjölskyldu de Ho-
rys, sem annars hefði farið
forgörðum í stríðinu. Eig-
endur safnsins litu á teikn-
ingarnar, en þar sem þeir
sjálfir voru ekki sterkir
fjárhagslega hringdu þeir
til listasafns sænska ríkis-
ins (Nationalmuseum) og
sögðu frá verkunum. Dag-
inn eftir komu þrír herra-
menn frá Nationalmuseum.
til herbergis de Horys á
Grand Hotel. Þeir skoð-
uðu túsjteikningarnar, sem
voru fí.mim talsins, í
klukkutíma og báru saman
ráð sín. Hvaða listasafn
hafði átt þær áður?
— Satt að segja veit ég
ekki hvaðan teikningarnar
koma, viðurkenndi de Ho-
ry. — Faðir minn kom með
þær með sér frá Búdapest
til Parísar 1937, en meira
veit ég ekki.
Herramennirnir frá
safninu fóru niðrá hótel-
barinn til að ráðslaga útaf
fyrir sig, en komu síðan
aftur upp á herbergi og
buðu de Hory fyrir teikn-
ingarnar upphæð, sem sam-
svarar ríflega hálfri mill-
jón íslenskra króna. Hann
hafði ekki búizt við svo
miklu. Þremur dögum síð-
ar hafði hann fengið upp-
hæðina borgaða í ávísun,
og úr bankanum fór hann
beint á ferðaskrifstofu og
keypti miða til Rio de Jan-
eiro. Aðeins aðra leið.
Þetta var lítill þáttur í
stærsta listfölsunarmáli
sögunnar og sem alþjóðlegi
listaverkamarkaðurinn hef-
ur gert sitt bezta til að
þagga niður, af ótta við að
þessi grein kaupsýslu bíði
annars óbætanlegan álits-
hnekki. Elmyr de Hory eða
Elmyr Dory-Boutin eða
Louis Raynal eða hitt og
þetta annað, er mesti snill-
ingur í fölsun listaverka,
sem nokkurntíma hefur
verið uppi. Hann býr nú í
Portúgal og lætur fara
mjög lítið fyrir sér. Um
tuttugu og eins árs skeið
komst hann ekki einungis
upp með að leika á milljón-
era frá Texas, sem ekkert
vissu um list annað en það
að hún var fín og dýr, held-
ur og mikilsvirta safn-
menn, sýningarstjóra og
listvitringa hvarvetna í
heiminum með fölsunum
sínum á Picasso, Dufy, Mo-
digliani, Matisse og van
Dongen. Afköst hans og
fingrafimi voru með eins-
dæmum. Það tók hann ekki
nema hálftíma að gera Pi-
casso-teikningu, og tvo
daga að mála olíumálverk
„eftir“ Modigliani. 1946 og
1947 gerði hann að minnsta
kosti þúsund listaverk í
nafni franskra meistara án
þess að upp kæmist. Reikn-
að hefur verið út að hagn-
aður hans og samstarfs-
manna hans á fölsunum
tímabilið 1961—1967 hefði
orðið hvorki meira né
minna en fimm þúsund og
fjögur hundruð milljónir
króna, ef ekki hefði komizt
upp um hann. En de Hory
lék lausum hala og falsaði
þrefalt lengri tíma.
Tvennt olli því einkum
að upp komust svik um síð-
ir. í fyrsta lagi voru það
tveir „listaverkasalar“, sem
lifðu á de Hory og arð-
rændu hann. Annar þeirra
var Egypti með bandarísk-
an borgararétt, Ferdinand
Legros að nafni, „slímdýr
þeirrar tegundar sem skýt-
ur upp við hlið manns
klukkan fjögur í Pigalle og
vill selja klámmyndir,“
samkvæmt lýsingum kunn-
ugra. Hinn var kanadískur
piltur á þrítugsaldri, Régal
Lessard að nafni, sem var
viðhald Legrosar en hét
opinberlega „ritari“ hans.
En Legros var óskaplega
afbrýðissamur og raunar í
alla staði ógeðslegt kvik-
indi, og leiddi það um síð-
ir til þess að fullur fjand-
skapur varð með þeim fé-
lögum. í öðru lagi var það
Meadows-hneykslið. Mea-
dow var olíumangari í Tex-
as, sem einkum í gegnum
þá Legros og Lessard hafði
orðið sér úti um safn ný-
tískrar listar, er virt var á
tvær milljónir dollara: Ma-
tisse, Picasso, Modigliani,
Dufy, Derain. Af hreinni
Málvepkafatsarinn
Áratugum saman falsaði Elmyr de Hory málverk og teikningar eftir
Picasso, Matis&e, Modigliani og f jölmarga aðra frægustu listamenn
þessarar aldar og gerði það af slíkri snilld, að færustu kunnáttumenn
um list létu blekkjast jafnt og nýríkir amerískir olíumilljónerar. Annað
eins hneyksli hefur ekki borið við í listaheiminum á þessari öld.
26 VIKAN
29. tbl.