Vikan - 16.09.1976, Page 14

FJARHUSDRAUGUi
VIÐSKOTAILLI SÍÐAl
/þessum hluta frdsagnarinnar um
drauginn, sem drap kindur
bónda og gerði ymsan annan
óskunda, skýrir frd framhaldsrannsókn
mdlsins að nokkru, og verða
lesendur að þeim lestri loknum að
leiða getgatum að því, hver
draugurinn t raun og veru var.
Því malinu lauk með þvtað ekkert
sannaðist, þrdtt fyrir mjög sterkan
grun.
í síðasta tölubbði VIKUNNAR
varþví lýst, cr draugagangur ferlegur
hófst á bænum Stóra-Koti, og var
draugurþcssi illskeyttur mjög á allan
hátt Hafði hann m.a. drcpið 19
kíndur hónda þannig, að þær voru
rotaðar mcð hamri og limlcstar á
annan máta. Þcssutan kastaði hann
hcyi í mcnn ásamt iiðrum hlutum og
hcntistórum stcinum og rciðtygjum
lólks til og Irá.
Þclta átti scr stað um miðjan
lchrúar 1928 og birtist þá í
daghliiðum og vakt i mikla athygli og
umtal ckki síst cr það komst upp
við rcttarhöld, að tvcír ungir hræður,
10 og 12 ára, kváðtist vcra upphafs-
mcnn alls þcssa.
nrcngirnir voru úrskurðaðir til
,.gcðrannsóknar". og hcfur ekki
hcyrst mcira um málið á opinhcrum
vcttvangi síðan.
í sambandi við rannsókn á
Iramhaldi málsins ræddi undirrit-
aður pcrsónulcga við yngri bróður-
inn nú fyrirskömmu í þcim tilgangi
aðaflafrckarivitneskju um málið, en
liann vildi ckkcrt urfi það tala og
btðst undan því, að málinu yrði
hrcyft frckar, aðallcgaíþcim tilgangi
að hlífa afkomcndum við frckara
umtali. Mcð hliðsjón af því er öllum
ntifnum brcvtt íþcssarifrásögn. bæði
staðanöfnum og mannanöfnum.
Flcstar aðalpcrsónurnar í þessari
frásögn cru nú komnar undir gtæna
torfu og virðast því frckari upplýs-
ingar um málið ófáanlegar, cn hér
vcrðurfrá því sagt, sem kom fram við
framhaldsrannsókn þcss, og erstuðst
við bækursýslumanns frá þeim tíma.
Eldri bróðirinn, Þorstcinn, var
flutturáannanbætil hrcppstjóransí
sveitinni og var þar allt til hausts, cr
rcttarhöld hófust að nýju, cn það var
31. ágúst um haustið, og var fyrst
tekin skýrsla af ddri drcngnum, og
þcgar í stað tók málið á sig nýja
mynd. Nú bar drcngurinn það
staðfastlcga og lýsti því, hvcrnig
Hallgrímur, vctrarmaður móður
sinnat, hcfði sagt sér, ,,að hann
skyldi fara í fjárhús Bjarna bónda
Jónssonar á Stóra-Koti og blinda
æ'rnar hans. Hallgrímur sagði
Jrengnum að hann skyldifásérnál til
að stinga í augu ánna. Drengurinn
ncitaði að gcra þctta, cn Hallgrímur
hafði þá í hótunum við hann og
sagðist skyldu hýða hann, cf hann
hlýddi ckki... Yfirheyrður segir, að
feirhrirðurntr hafislungið íaugun á
7 árn er Bjarni átti. Vissi hann ekki
hetur en að þœr yrðu allar hlin dar...
Hannsegistckki munaá hvaða löngu
lcið, þangað til þeir bræðurnir fóru
að drcpa kindur ncfnds Bjarna, en
þcirbyrjuðu ckki á þvífyrr en ncfndur
Hallgrfmur hafði skipað yfirhcyrð-
um að gcra það... Yfirheyrður scgir
að Hallgrímur hafi lagt ráðin á,
hvernig hann skyldi drcpa kind-
urnar, — hann skyldi láta Þórð litla
bróður sínn halda f hornin á
kindunum, en sjálfur rota þær mcð
hamri — stóra hamrinum hcnnar
mömmu hans. Yfirheyrður rotaði þá
undircinssamadaginn og þetta skeði
einakind af ám Bjarna, og var kindin
cin af þeim, sem þcir bræður höfðu
áður blindað... hafði Hallgrímur
alltaf áminnt sig um að halda áfram
að drcpa ær Bjarna... Hann scgir, að
Hallgrímur hafi sagt sér að drepa
fallegustu ærnar Bjarna... Hallgrím-
ur skipaði yfirheyrðum að breyta til
um áhöldin og drcpa sumt af
kindunum með minni haus en stóra
hamrinum, sem að framan greinir,
sömuleiðis með klauffiamri og einn-
ig með bor og snælduteini. Sagði
Hallgrímur yfirheyrðum, hvernig
hannskyldi beita þessum verkfærum
— sem sé að reka þau með hamri
milli augna skepnanna... Yfir-
heyrður segist ekki vita til, að
Þórður litli bróðir hans hafi nokk-
urntíma orðið þess áskynja, að
Hallgrímur hafi fyrirskipað honum
að framkvæma fjárdrápið.”
Þegar næsta dag kom drengurinn
aftur fyrir rétt, og nú leitað frekar
cftir mótsögnum hjá honum eða
misra-mi í framburði, og tekur
dómarinn fram, að hann hafi leitað
á ýmsa vegu, hvort hann yrði ekki
tvísaga eða sjálfum sér ósam-
kvæmur. ,,En hann svarar nú öllu í
fullu samræmi við skýrslu sína í
ga-r, og er ckkert lát á honum að
finna, og ckki kcnnir ncinnar
missögli hjá honum um nokkurt
atriði skýrslu hans... Hann scgir, að
Hallgrímur hafí mcðal annars sagt
sér að scgia hcim'lisfólkinu, að
draugurin scgði, að fyrst ætlaði
liann að drcpa féð á bænum, en
síðan ætlaði hann sér að blinda
heimilisfólkið og drepa það...”
Fleiri upplýsingar. bæði frá
drcngnum, svo og öðrum vitnum,
scm yfirheyrð voru og höfðu rætt
við drenginn um sumarið, benda
eindregið nl þess, að Flallgrímur
hafi hótað drcngnum lífláti, ef
hann hlýðnaðist ekki fyrirskipunum
sínum, og eitt sinn hafði Hall-
grímur rckið drcngnum kinnhest á
vinstri kinn. Ekkert kcmur þó fram,
scm sannar þcnnan áburð, né um
aðra áverka á drengnum.
Við yfirhcyrslur yfir yngri bróður
hans, Þórði, er þó sennilegt, að
hann hafi ekkert vitað um þátt
Hallgrfmsí þessu, heldur hafi hann
farið eftir fyrirmælum bróður síns,
og scgir hann, að engum öðrum sé
þar til að dreifa. í þeirri skýrslu
tckur dómarinn þó ástæðu til
cftirfarandi athugasemdar:” Þó er
skýrsla hans um þetta atriði sérstak-
lcga óákvcðin og óskýr, og kennir
jafnframt þess, að hann hafi hér eitt-
hvað að varast... Dómarinn lætur
þessgetiðaðiframburður drengsins var
í heild sinni reikull, að hann varð
oftsinnis ber að ósannindum og
varð að játa, að hann færi með
ósannindi í réttinum. Virðast
áminningar lítið snerta hann.”
Mjög margir aðrir voru kallaðir til
vitnisburðar fyrir rétti, bæði nú og
fyrr, þegar atburðirnir gerðust,
endaspannar aðcins síðari rannsókn-
in yfir 90 handskrifaðar blaðsíður í
réttarbókinni, svo augljóst er, að
reynt hefur verið til þrautar að
komast fyrir rætur málsins.
Nokkur vitni skýra frá hegðun
drengsins eftir að hann var settur f
gæslu yfir sumarið. M.a. kemur
ráðskonan á bænum fyrir rétt. Hún
segir, að drengurinn hafi verið
,,hlýður og auðsveipinn, laus við
illt orðbragð og laus við alla klæki
og kenjar. Ekki hafi hann orðið
uppvís að neinni ósannsögli, heldur
hcfur yfirhöfuð hcgðað sér sem gott
og siðsamt barn... aðspurð segir
hún ekki hafa orðið annars var en
hann væri fullkomlega hraustur til
sálar og líkama.”
Önnur vitni höfðu kynnst
drcngnum mjög náið um sumarið,
m.a. maður nokkur, sem hafði
ráðið sig f kaupavinnu á bæinn.
Hann segir svo frá einu tilfelli, er
hann ræddi málið við drcnginn um
sláttinn: ,.Vitnið yrti þá á drenginn
og spurði hann, hvort hann væri
hnugginn út af draugasögunum á
Stóra-Koti. Hann fór að gráta, en
vitnið tók þá undireins að hugga
hann og koma því inn hjá honum,
að hann þyrfti ekki að vera hræddur
við sig cða hnugginn yfir því, að
hann hefði bcndlað sig við draug-
inn. Vitnið bað hann síðan að segja
sér nú satt og rétt frá því hvernig I
draugasögunum liggi, hvort hann
hafi sjálfur átt upptökin að þeim,
eða hvort hann hafi numið af tali
14 VIKAN 38. TBL