Vikan - 08.12.1977, Blaðsíða 28

Sinn ersiðurí landi hverju
Hafragraaturog
þorskur í jólamatinn
— Ég kom í fyrsta skipti til íslands í desember
1974. Það var stórhríð og hræðilega kalt, og við
komumst varla milli húsa. Við fórum nokkrir
saman í sund, og það var stórkostlegt að sitja í
heita pottinum með hríðina og frostið í andlitið.
Þannig lýsti Sven Erik Svedman
frá Osló fyrstu reynslu sinni af
íslandi og kvaðst hafa verið hinn
ánægðasti, þegar hann var sendur
hingað sumarið 1976 til að gégna
stöðu sendiráðsritara, en áður
hafði hann starfað í 5 ár í utanríkis-
þjónustunní í Osló. Hann stjórnar
nú sendiráði Norðmanna hér, þar
sem fyrrverandi sendiherra fór
héðan í september síðastliönum
og sá næsti er ekki væntanlegur
fyrr en á næsta ári.
Norska sendiráðið flutti í maí á
pessu ári í nýtt húsnæði á
Fjólugötu 17, sem Norömenn
byggðu, þar sem áður var hlaða
og fjós bæjarins Laufás.
Eiginkona Svens Eriks heitir
Gunilla og er frá Gautaborg. Hún
lærði íslensku við Háskólann
síðastliðinn vetur, en nú eiga þau
hjóni.n lítinn son, sem ræður tima
hennar. Þau hjónin voru á því, að
norsk jól væru lítið frábrugöin
íslenskum jólum, en þegar við
ræddum það nánar, kom ýmislegt
á daginn, einkum þó í sambandi
við matinn.
Jólasveinninn leikur enn stærra
hlutverk á norskum heimilum en
íslenskum. Einhver fullorðinn karl-
maður í fjölskyldunni skrýðist
jólasveinabúningi og færir börn-
unum gjafir á aðfangadag, svo
sem víða annars staðar tíökast. En
auk þess hafa Norðmenn svolitla
frændur hins alþjóðlega jóla-
sveins, sem á norsku nefnast
,,nisser, eða búálfar. Hver
bóndabær hefur sinn búálf, sem
hefur bækistöð sína í útihúsunum
og gætir þeirra svo lengi, sem
honum semur við húsbændur. Og
á jólum verður hann aö fá væna
28VIKAN 49. TBL.
skál af hafragraut, eila kynni hann
að gera húsbændum lífið leitt
næsta árið.
Kornbundin fyrir smáfuglana
eru einnig einkennandi fyrir norsk
jól og reyndar víðar á Norður-
löndum, jafnt í þéttbýli sem
strjálbýli. Og kirkjusókn er alls
staðar mjög góð á jólum.
Á aðfangadag fara allir til kirkju
kl. 5, og á flestum heimilum er
aðaljólamáltíðin snædd eftir
kirkjuferðina. í Vestur-Noregi, þar
sem þau hjónin þekkja best til, er
algengasta jólamáltíðin hafra-
grautur, þá þorskur, síðan lamba-
kótilettur og loks hrísgrjónabúð-
ingur. Þorskurinn er soðinn í heilu
lagi, nema hauslaus, við mikla
suðu og borinn fram með baunum
og rauðvín drukkið með. Lamba-
kótiletturnar eru matreiddar á
sérkennilegan hátt, en þetta er
þurrkað, saltað kjöt, sem hefur
hangið í 5-6 vikur og gufusoðið á
birkigreinabeöi. Þetta er kallað
„pinnekjött" og bragðast sér-
kennilega, en með því er borin
gulróta- og gulrófnastappa. Hrís-
grjónabúðingurinn er úr hrísgrjón-
um blönduðum rjóma, og í einni
skálinni er fólgin mandla, sem
boðar þeim, sem fær( giftingu á
næsta ári, ef hann er ekki þegar
genginn út. Stundum fylgir
möndlunni gjöf.
Margvíslegur annar matur er
tengdur norskum jólum. Til dæm-
is má nefna „römmegröt," sem er
gerður úr súrum rjóma, borinn
fram með smjöri og kanil stráð út
á, einnig lútfisk, sem mun upp-
runalegri þeim sænska og talsvert
frábrugðinn, og loks verður aö
nefna „fenalár," sem Gunilla og
Sven Erik telja hið mesta sælgæti.
En þáð er hangið kjöt, sem er
saltað og hengt upp í sláturtíð á
haustin og orðið hæfilegt til átu
einmitt um jól.
Annars minntist Sven Erik þess
best frá sínum æskujólum, þegar
hann heimsótti Hildu frænku. Hún
var bóndakona í sveit með allar
sínar matbirgöir í „stabburet" og
annað eftir því, og þangað
safnaðist fjölskyldan á hverjum
jóladegi. Sven Erik fórnar hönd-
um, þegarhann minnist jólaborðs-
ins hjá Hildu frænku. En þar var
ekki bara borðað, fólk naut þess
að hittast, og börnin máttu leika
sér og skoða hvern krók og koma
á þessum stóra bæ. K H
FATTIGMANNSBAKKELSE
Nafnið á þessu kaffibrauöi er
dálítið villandi, því þetta er alls
ekki ódýr uppskrift, og það er þó
nokkuð erfitt að meðhöndla
deigið. Galdurinn er raunar að
kæla það vel, áður en farið er að
vinna úr því, en áður fyrr áttu
konur það til að fá lungnabólgu af
því að fletja út deigið við opinn
glugga.
8 eggjarauður
1 dl sykur
2 dl rjómi
2 msk. koníak
1 tsk. rifin sítrónubörkur
1 /2 tsk. kardimommur
4-4 1/2 dl hveiti.
Eggjarauður þeyttar með helm-
ingnum af sykrinum. Rjóminn
þeyttur með afganginum af sykr-
inum og hrært saman viö eggja-
hræruna. Koníakinu og berkinum
blandað saman við og síðan kardi-
mommunum og hveitinu smám
saman, aðeins litlu í einu. Deigið
hulið með klút og geymt nætur-
langt á köldum stað. Fremur lítil
klípa tekin af deiginu í einu og flatt
þunnt út, skorið í tígla og rauf
gerð í miðju tígulsins. Djúpsteikt
líkt og kleinur og látið kólna á
gljúpum pappír.