Vikan - 22.03.1979, Blaðsíða 50

HVERNIG ER
AÐ DEYJA?
Þótt við mennirnir deilum um flesta hluti og sitt
sýnist hverjum, þá er þó eitt sem aldrei hefur verið um
deilt og það er að eitt sinn skal hver deyja. Þegar þess
er gætt hve óhagganleg þessi sannreynd er, má telja
furðulegt hve lítinn áhuga þorri manna sýnir þessu
stórkostlega ævintýri, sem undantekningarlaust bíður
okkar allra. Þó er það skiljanlegra um þá, sem eru
þeirrar skoðunar, að dauðinn sé endir alls fyrir
einstaklinginn. Slikum mönnum er vafalaust hollast
að vera ekki að eyða alltof miklum tíma í umhugsun-
ina um þessa gjöreyðing mannsins. En forvitni hinna
sem annaðhvort eru í efa um framhaldslífið eða
sannfærðir um það er furðulítil, þegar á heildina er
litið. Það kann i sumum tilfellum að stafa af ótta við
dauðann.
Eins og ég hef greint frá í tímariti sálarrannsókna-
félagsins, MORGNI, hefur það komið fyrir hvað eftir
annað, að fólk sem læknar hafa lýst dáið, hefur horfið
aftur til lífsins, eða komið aftur I líkama þann sem
sagður hafði verið dauður og haldið áfram að lifa I
honum mismunandi lengi.
Þetta fólk hefur borið með sér glöggar og greini-
legar minningar frá þeim tima sem það var utan
likamans og lýst því sem það sá og heyrði á því tíma-
bili. Og allt hefur það verið þess eðlis, að allur ótti við
dauðann hefur horfið viðkomandi fólki fyrir fullt og
allt. Slík undarleg atvik eru nú ekki lengur talin til
hugaróra, því það hefur þegar við sannað að
um slíkt er ekki að ræða. Þvert á móti eru
vísindamenn nú t. d. önnum kafnir við að
rannsaka þær sýnir, sem fólk sér á dánarbeði.
Einkum hafa tveir vísindamenn vestanhafs vakið
athygli fyrir rannsóknir sínar á þessu sviði, og er mér
sérstök ánægja að geta sagt ykkur, að annar þeirra er
lslendingur. Mennirnir eru dr. Karlis Osis, forstjóri
rannsókna Ameríska sálarrannsóknafélagsins og dr.
Erlendur Haraldsson, dulsálarfræðingur, sem þegar er
okkur að góðu kunnur fyrir rannsóknir hér heima á
tslandi. Þessir tveir vlsindamenn voru einmitt aðal-
mennirnir við rannsóknir Ameríska sálarrannsókna-
félagsins i Bandaríkjunum og hér heima á hæfileikum
Hafsteins heitins Björnssonar miðils.
Nú hafa rannsóknir þessara ágætu vísindamanna á
því sem gerist hjá deyjandi fólki á dauðastundinni sem
sagt vakið mikla athygli. Bók þeirra um þetta verkefni
er nú komin út og ber nafnið AT THE HOUR OF
DEATH (Á dauðastund).
Dr. Karlis Osis, sem nýtur mikillar virðingar í
Bandaríkjunum sem vlsindamaður, hefur lýst niður-
stöðum rannsókna þeirra félaga með þessum orðum:
„Reynsla deyjandi fólks er í grundvallaratriðum sú
sama, án tillits til menningar þeirra, menntunar,
kynferðis eða trúarbragða. Og þessi reynsla virðist öll
byggjast upp á einhverju sem er skiljanlegt, ef reiknað
er með lífi að þessu loknu og ákveðnu skipulagi á þvi
lífi.”
Þetta er niðurstaða höfunda þessarar bókar eftir að
hafa í fjögur ár kynnt sér hvers deyjandi fólk verður
áskynja, þegar dauðinn ber að dyrum. Þeir byggja
niðurstöður sínar á athugunum sem þúsundir lækna
og hjúkrunarkvenna hafa gert á deyjandi fólki, bæði i
Bandaríkjunum og á Indlandi.
Rannsóknir í Bandaríkjunum á deyjandi
sjúklingum fóru fram árin 1971-1972. Eitt þúsund
læknar og hjúkrunarkonur sem viðstödd höfðu verið
banabeð sjúklinga með fullri vitund, létu í té
upplýsingar til þessara rannsóknarmanna Ameríska
sálarrannsóknafélagsins. Svipað lögðu til sjö
hundruð læknar og hjúkrunarkonur á Indlandi,
þegar þeir dr. Osis og dr. Erlendur Haraldsson voru
þar árin 1973 og 1974. Þeir höfðu þar nána samvinnu
við lærðustu og kunnustu sál- og dulsálarfræðinga
Indlands.
UNDARLEG ATVIK XXI
ÆVAR R. KYARAN
Söfnun staðreyndanna fór fram með þeim hætti, að
fyrir læknana og hjúkrunarkonurnar voru lagðir ítar-
legir spurningalistar, sem svarað var og síðan sendir
rannsóknarmönnum.
Tilfellin sem rannsökuð voru með þessum hætti
nálguðust 50.000. Ýmsum tilfellum fylgdu þeir dr.
Erlendur og dr. Osis svo eftir með itarlegum persónu-
legum viðtölum. Síðan var unnið úr öllum þessum
upplýsingum og gögnum með tölvu, en svör hennar
svo útskýrð og túlkuð af þeim doktorunum.
Tilgangur þessara umfangsmiklu rannsókna var að
endurmeta fyrri rannsókn á deyjandi fólki, sem dr.
Osis hafði gert áriö 1960 og gefin hafði veriö út í formi
ritgerðar, sem nefndist DEATHBED OBSERVAT-
IONS BY PHYSICIANS AND NURSES
(Athuganir lækna og hjúkrunarkvenna við banabeð).
Þessi ritgerð dr. Osis var þegar talin sígilt rit sinnar
tegundar, þegar síðari rannsóknin hófst.
1 tímaritinu New Realities sagði dr. Osis, að fyrri
rannsókn sín hefði einungis náð til bandarísks þjóð-
félags, og þess vegna hefði hann talið nauðsynlegt að
kynna sér, hvort fólk sem byggi í allt öðru menningar-
umhverfi og hefði gjörólík trúarbrögð yrði á dauða-
stund fyrir svipaðri reynslu og fólkið í Bandaríkj-
unum. Fyrri rannsóknina hafði dr. Osis tekist á
hendur sökum þess, að eftirtektarverðustu sannanir
sem fram hefðu komið um Iíf eftir dauðann, hefðu
einmitt legið i þeirri sérstöku reynslu á banabeði,
þegar hinir deyjandi sáu anda látinna ættingja og vina
koma þeim til hjálpar á dauðastundinni við að breyta
um tilverusvið. t sumum tilfellum höfðu viðstaddir,
og jafnvel stundum sjálfur sjúklingurinn, ekki
hugmynd um að verurnar sem birtust væru látiö fólk.
Nú ætla ég að rifja upp eitt tilfelli úr ritgerð dr. Osis
frá 1960. Þetta atvik gerðist á bresku sjúkrahúsi 1924,
þar sem frú B. lá á banabeði. Meðan þessi kona hafði
dvalið á sjúkrahúsinu hafði systir hennar, Vida, dáið.
En frú B. hafði verið leynd þvi, sökum þess hve
sjúkdómur hennar var alvarlegur. Þegar frú B. var að
deyja sagði hún: „Það er svo dimmt. Ég sé ekkert.”
Andartaki síðar birti yfir ásjónu hennar og hún sagði:
„Ó, hve allt er nú bjart og yndislegt. Þið getið ekki séð
það sem ég sé.” Skömmu síðar sagði hún: „Ég sé
pabba. Hann vill fá mig til sin, hann er svo einmana.”
Svo kom mikill undrunarsvipur á andlit hennar og
hún bætti við: „Hann er með Vidu hjá sér!” Nokkrum
mínútum síðar var hún látin. Þótt því hefði verið
vandlega haldið leyndu fyrir henni, að systir hennar
var látin, þá sá hún hana þarna með föður sínum engu
að síður. En því átti hin deyjandi kona eðlilega ekki
von á.
Og það voru einmitt svona tilfelli sem sannfærðu
dr. Osis um það, að hér gæti ekki verið um ofsjónir
sjúks heila að ræða og aðrar rannsóknir hans á
deyjandi fólki studdu þessa skoðun tvímælalaust.
Dr. Osis lýsir þessu með svofelldum orðum:
„Við komumst að því, að hinir deyjandi urðu fyrir
merkilegri reynslu á dauðastundinni, reynslu sem ekki
var hægt að rekja til sjúkdómsástands sjúklingsins.
Til dæmis var oft fyrir hendi rík gleðitilfinning. Með
orðinu gleðitilfinning á ég við, að sjúklingarnir urðu
miklu hamingjusamari einmitt á þeim tíma, þegar
læknirinn var að lýsa því yfir, að sjúklingurinn væri
að dauða kominn. Hinir sjúku dóu með þeim hætti, að
yfir þeim var friður og sálarró. Þessa skyndilegu
breytingu til gleði og hamingju var alls ekki hægt að
rekja til neinna lyfjagjafa eða súrefnisskorts I heila og
ekki heldur til eðlis sjúkdóms þeirra.”
Á öðrum stað segir dr. Osis: „Þessar sýnir á dauða-
stund voru með tvennum hætti. Annars vegar þegar
sjúklingurinn sá persónu eða trúarlegan persónuleika
sem opinberun eða sýn sem enginn annar gat séð. Þá
virtist einhver ósýnilegur gestur koma inn i sjúkra-
stofuna og sjúklingurinn átti viðtal við þessa veru.
Stundum var um að ræða náinn ættingja eða vin, en
þar gat einnig verið á ferð einhver trúarbragðaleiðtogi
eða helgur maður, eins og til dæmis Jesús.
Hins vegar var einnig um aðra tegund sýnar að
ræða. Þá sá sjúklingurinn umhverfi, eins og hann
væri staddur á öðrum stað, í öðrum raunveruleika.
Þar var venjulega um að ræða mjög fagurt umhverfi
og landslag. En eins og i fyrra tilfellinu var
sjúklingurinn sá eini sem sá þetta.
1 næstum öllum tilfellum sem rannsökuð voru
reyndust sýnirnar vera mjög jákvæðar, hvort sem um
persónur eða landslag var að ræða. Brennisteinsdíki
50 Vlkan 12. tbl.