Vikan - 16.08.1979, Blaðsíða 43

„Vinir. Margar ykkar eru mæður. Ég er líka móðir.
Mér rennur til rifja að sjá börnin ykkar. Getum við
ekki gert eitthvað fyrir þessa litlu sakleysingja? Lang-
ar ykkur til þess að þeir alist upp til að verða raun-
verulegir fangar eins og þið sjálfar? Eiga þeir að læra
að verða þjófar eða það sem verra er?”
Með þessum orðum sló hún á eina strenginn sem
enn var ófalskur í hjörtum margra þeirra. Eins og
fyrir töfra hvarf hatrið og illskan úr svip þeirra. Þetta
var stórundur. Hér var einhver kominn sem gæti
bjargað börnunum þeirra. Þótt sjálfum væri þeim
fæstum bjargandi úr þessu, þá var það nokkur hugg-
un, ef blessuð börnin öðluðust tækifæri.
Þær féllu henni nú grátandi til fóta og kysstu hend-
ur hennar og klæði. Þær komu með börnin sin til
hennar, færðu henni stól og hófu að segja henni
hræðilegustu sögur um svik, óréttlæti, glæpi og iðrun,
svo sjálfum Dante hefði þótt nóg um.
En Elizabeth sá ekki i þessum nýju vinum sínum af-
brotamenn og illmenni, heldur einungis konur, sem
enn væri hægt að að reisa við og gera að virðulegum,
nytsömum manneskjum.
Þegar hún siðar um daginn kvaddi og fór, hafði hún
kveikt þann neista i svörtu víti kvennafangelsa
Evrópu sem átti eftir að breytast í blys umbótanna.
Þegar henni hafði tekist að koma börnunum burt úr
þessum hræðilegu vítum, einbeitti hún sér ásamt
tólf kvenna nefnd að því að vinna að umbótum í
kvennafangelsum og betrun fanganna. Má segja að
konur þessar hafi svo að segja búið við fangelsisdyrn-
ar.
Lögreglustjórar höfðu enga trú á þvi að kvenmenn
gætu fengið þvi áorkað, sem hingað til hafði ekki tek-
ist með valdi og refsingum. Én hún sýndi þeim það
svart á hvitu, brátt hættu konurnar að sjást hálfnakt-
ar, blygðunarlausar og dauðadrukknar reikandi i
fangelsunum. Og þau hættu að hljóma af áflogaklið,
klámsöngvum og öðrum óþverra af líku tagi.
Elizabeth stofnaði Umbótafélag kvenfanga I New-
gatefangelsi árið 1817 í þeim tilgangi að fá kynin að-
skilin, fólki væri raðað niður eftir eðli afbrota, yfirum-
sjón með kvenföngum væri í höndum kvenna og veitt
væri tilsögn í kristnum fræðum og nytsamlegum störf-
um fyrir fanga.
Árangur þessara aðferða varð brátt heyrinkunnur
og tóku aðrar hegningarstofnanir einnig upp þessi ný-
mæli.
Svo mikið er víst, að ekki hefði þessi árangur náðst
ef ekki hefði fengist til þess samstarf og vilji hinna af-
vegaleiddu og ógæfusömu vesalinga sjálfra í upphafi.
Til þess var Elizabeth Fry rétta manneskjan. Hún
virðist hafa búið yfir einhverjum sérstökum töfrum í
rödd og sannfæringarkrafti sem gerðu hana ómót-
stæðilega og unnu hug allra.
Hún trúði ekki á beitingu dauðarefsingar, en hún
átti þar við miklu rammari reip að draga en skoðana-
bræður hennar og systur í dag. Þótt barátta hennar á
því sviði hafi að miklu leyti verið unnin fyrir gýg, má
segja að árangurinn af starfi hennar og baráttu fyrir
bættum skilyrðum og endurbótum á ýmsum fangels-
um hafi verið feiknamerkilegur. Leiddi þessi barátta
lokum til þess að stórkostlegar umbætur voru gerð-
ar í fangelsum allra Bretlandseyja.
Elizabeth lét sér ekki nægja að vinna að þessum
umbótum. Hörkuveturinn mikla 1819—20 beindist
athygli hennar að hinu hörmulega ástandi sem betlar-
ar og aðrir heimilislausir áttu við að búa og hún kom
upp eldhúsi til súpugerðar. Síðar kom hún upp svip-
uðu hæli í Brighton.
Þessi störf hennar vöktu ekki einungis athygli um
allar Bretlandseyjar, heldur einnig erlendis. Árið 1820
skrifaðist keisaraekkjan rússneska á við hana og hún
kom fram í landi sínu ýmsum umbótum í anda henn-
ar. Já, hvaðanæva úr heiminum bárust bréf, fyrir-
spurnir og beiðnir um ráðleggingar frá þessum snill-
ingi miskunnseminnar.
Ekki þótti Elizabeth enn ástæða til þess að leggja
árar í bát. Árið 1838 hóf hún meginlandsferðir sínar
og fór þá um Frakkland, Sviss, Prússland, Holland og
Belgiu. Hún fékk hvarvetna leyfi til að skoða fangelsi
og var alls staðar tekið með virktum.
Ferðir um útlönd voru enginn barnaleikur í þá
daga, því um land var ferðast í vögnum, eftir vondum
vegum viðast hvar. En þrátt fyrir það, hve hægt var
farið yfir og að heilsu Elizabethar tók nú að hnigna,
tókst henni að ná eyruqj margra valdamanna og stór-
menna, og eignaðist hún til dæmis einlægan aðdáanda
þar sem var kóngurinn í Prússlandi. Hún heimsótti
fangelsi, skóla og hæli, og gaf á báðar hendur góð ráð
tilumbóta. ... .,
fjQi’í* nJLÍÍTI IJjj
Hún átti því láni að fagna síðustu ár ævi sinnar, að
fá fjölda bréfa frá útlöndum, þar sem frá því var skýrt,
að skýrslurnar um árangur starfa hennar og rann-
sókna hefðu leitt til þess, að yfirvöld reyndu ráð henn-
ar í verki.
En heilsu hennar hnignaði mjög, sökum þess hve
ósérhlífin hún hafði alla tíð verið í störfum sinum og
var hún nú þrotin að kröftum. Hún tók sjúkdóm
þann, sem átti eftir að leiða hana til bana. Hún tók
einnig nærri sér lát ýmissa bama sinna og bama-
barna. Og þótt hún léti aldrei bugast andlega, þrátt
fyrir likamlegar þjáningar og miklar áhyggjur, and-
aðisthúnþann 12.október 1845.
ENDIR.
33. tbl. Vikan 43