Vikan - 29.05.1986, Blaðsíða 26

M ann býður upp á kaffi og segir:
jg „Veistu að þetta er smyglarakaffi?
I Það barst u])p í hendurnar á mér
1^1 í skjóli náttmyrkurs. Ég skipti
ekki við lögbrjóta en tek þó fram
að ég skipti við ríkið þó ég telji
lög þess á töluvert lægra plani on
IÉ; 1* S lögbrjótanna svokölluðu. Lögin í
borgaralegu þjóðfélagi eru miðuð við að yfir-
menn geti hirt það sem þeim sýnist. Ég er
opinber starfsmaður og fyrir tveimur árum var
kaupið mitt og annarra launþega lækkað um
einn þriðja. Hver heldurðu að hafi hirt þann
hlut? Heldurðu að þeir hafi hert mittisólina sem
stóðu fyrir þvi?“
- Þú ert einn af þessum frægu kommum sem
hafa lifað af að vinna í Ríkisútvarpinu.
„Það hafa margir frægir kommar lifað af að
vinna í Ríkisútvarpinu en margir þeirra hafa
ekki haldið áfram að vera frægir kommar,
hvorki í Ríkisútvarpinu né annars staðar."
- Varstu aldrei í flokkapólitíkinni, Jón?
„Ég gekk í Sósíalistaflokkinn þegar ég var
unglingur. Þótti nú aldrei mikill félagsmála-
maður en var sæmilegur trúður og söngvari
og kynnir á skemmtunum og fundum. Ég var
í framboði bæði til Alþingis- og borgarstjómar-
kosninga, byrjaði í áttunda sæti á lista og lauk
karríernum í tuttugasta og níunda. Neðar varð
ekki komist, þrítugasta sætið var upptekið. Ég
hafði mínar skoðanir og hef ekki breytt þeim
enda fylgist ég vel með og veit hvað er að ger-
ast í heiminum.
Ég hef alveg nóg með að stjórna sjálfum mér
og hef þá trú - af því að ég er í innsta eðli
anarkisti eins og allir kommúnistar - að það
hljóti að koma að því þá og þegar að fólk stjórni
sér bara sjálft. Annars ætla ég ekki að fara að
prédika pólitík."
- Þú nennir því ekki lengur?
. „Nenni ég því ekki?“ segir Jón Múli og glott-
ir. „Ég ætla ekki að fara að prédika pólitík í
vikublaði borgarastéttarinnar á Islandi."
- Snúum okkur þá að öðru. Hvað kom til að
j þú ákvaðst að hætta núna að vinna sem þulur?
„Ég hafði aldrei ætlað mér að vinna alla ævi
I í Útvarpinu. Ég var búinn að vera þar í fjöru-
jtíu ár og raunar vel það. Ég byrjaði eiginlega
í Útvarpinu nokkru áður en ég byrjaði.
Það var haustið 1945 sem ég byrjaði í djass-
Iþætti Einars Pálssonar en ég hafði komið að
útvarpinu áður með söngflokkum, kórum og
1 leikflokkum sem ég var að þvælast í á þessum
1 svokölluðu stúdentsárum, þegar maður þóttist
jvera að læra eitthvað í Háskólanum. I mars
1946 var ég ráðinn fréttamaður á fréttastofuna.
; Skömmu síðar kemur Jónas Þorbergsson út-
varpsstjóri til mín og spyr hvort ég sé læs. Ég
Isegi já en hann segir: Það er ekkert víst,
komdu. ég ætla að hlusta á þig. Hann lét mig
1 lesa tilkynningar í svona fimm mínútur og sagði
|svo: Ég ræð þig þul frá fyrsta apríl. Svo ég
byrjaði opinberlega í Útvarpinu 1. apríl 1946 -
annars var ég aldrei ráðinn! Ég var fyrst ráðinn
til að leysa af fram að næstu áramótum. Ég
talaði við útvarpsstjóra á gamlársdag og spurði
hvort ég ætti að koma á morgun. Já, komdu á
morgun, sagði hann. Síðan hélt ég áfram að
koma á morgun, í átján ár, þá var ég loks ráð-
inn,“ segir Jón og hlær.
- Þú áttir verðmætar plotur í læstum skáp
niðri á Skúlagötu. Tókstu skápinn með þér
þegar þú hættir?
„Nei, ég skilaði honum. Ég var kominn með
læsta skápinn fram á gang af því að ég hrökkl-
aðist út af tónlistardeildinni, en ég skilaði
honum þegar ég fór, hvað heldurðu? Ég tók
bara plöturnar mínar. Annars hef ég alltaf gef-
ið Útvarpinu plötur öðru hverju, einkum þegar
yfirmönnum Útvarpsins tókst að móðga mig
eða særa á einhvern hátt. Þá notaði ég ævin-
lega tækifærið og býst við að það hafi verið
illa þegið enda þarf að skrásetja þetta. Mér
áskotnuðust oft plötur á undarlegan hátt og
ég hefði áreiðanlega ekki fengið þær sendar ef
ég hefði ekki verið starfsmaður Útvarpsins.
Þegar menn gáfu mér heilu söfnin leit ég svo
á að það væri faktískt verið að gefa útvarpinu
þetta.
Einu sinni fékk ég til dæmis kassa fullan af
úrvalsplötum, djasssafn. Það fylgdi nafnlaust
bréf þar sem sagði: Ég er að flytja burt héðan
í land þar sem nóg er af djassmúsík, þess vegna
gef ég þér þetta safn og þakka þér fyrir djass-
þættina. Þetta voru fjörutíu fimmtíu plötur sem
ég auðvitað gaf Útvarpinu næst þegar yfir-
mönnum hafði tekist að móðga mig. Pétur
Östlund gaf mér líka einu sinni allt safnið sitt
sem hann átti hérna heima. Hann var kominn
til Svíþjóðar. Ég tók við því með því skilyrði
að ég gæfi Útvarpinu það.
Ég hef alltaf átt mikið af plötum sjálfur en
á nú líklega mest á segulböndum og snældum.
Þetta er út um allt og ég kem því ekki fyrir,
var einmitt í gær að bera heilu kassana niður
í kjallara."
- Hvernig kunnir þú við þig í þularstarfinu?
„Eiginlega alveg ljómandi vel. Yfirleitt var
veðrið gott og loftslagið mildtemprað. Lengi
vel var þetta skemmtilegt starf því þularstarfið
var framan af ýmislegt fleira en að spila á
grammófón og lesa fréttir og tilkynningar. Til
dæmis varð þulur eiginlega orðalaust starfs-
maður leiklistardeildar. Við vorum aðstoðar-
menn leikstjóra og hjálparkokkar við alla
tækni í öllum útvarpsleikritum, fyrstu áratug-
ina sem ég var þarna. Þá var þularstarfið oft
aukastarf."
- Þú hefur komið við í öllum deildum Út-
varpsins.
„Já, ég var eiginlega búinn að vera alls stað-
ar. Það var tvennt sem ég átti eftir að reyna.
Ég hafði engan áhuga á útvarpsstjórastarfinu
en um skeið, í þrengingum miklum, var ég gasa-
lega spenntur fyrir gjaldkerastarfinu en því var
ekki ansað.“
- Hvenær byrjaðir þú með morgunútvarp?
„Upp úr 1960. Ég var lengi vel einn á morgn-
ana og sá um allt sem í morgunútvarpinu var
annað en fréttirnar. Það var nú skemmtileg
vinna. Það var meðal annars vegna þess að ég
var dálítið kominn inn í músik af öllum tegund-
um - var reyndar fulltrúi á tónlistardeildinni
í nokkur ár.
Ég vissi aldrei hvað tímanum leið, frá því
að ég kom klukkan sex og byrjaði á að laga
kaffi, þar til komið var hádegi. Stundum settist
ég ekki niður allan tímann, var að finna eina
plötu hér, aðra þar, eina á fjörutíu og fimm,
aðra á þrjátíu og þremur, vera tilbúinn með
kynningar og halda þessu áfram malandi og
masandi um allt milli himins og jarðar. Þá var
unaðslegt að fá að hvíla sig við lestur forystu-
greina dagblaðanna, svona svakalega vel
skrifaðar eins og þær eru! Ég hef iðulega lesið
þær mér til mikillar ánægju," segir Jón, „fátt
gleður mig meira en bullið úr stjórnmálafor-
ingjum.“
- Af hverju?
„Af því að ég lifi í þeirri von að fólk átti sig
á andskotans bullinu og þvættingnum og lyg-
unum í þeim. Á meðan þeir halda áfram að
skrifa á þennan hátt er alltaf von að sá dagur
komi að launafólk á landinu átti sig á öllu plat-
verkinu.
Þó vissi ég ekki hvað lýðræðið er stórkost-
legt fyrr en núna um daginn. Það var haldin
kveðjuathöfn í Útvarpinu um daginn, ég var
kvaddur hátíðlega og mér voru gefnar gjafir.
Ég fékk óperuna Carmen eftir Bizet og bækurn-
ar hans Vilmundar landlæknis, ég er að lesa
þær núna. Jæja, um lýðræðið segir Vilmundur:
Lýðræði er aðferð sem við brúkum til að losna
við stjórnmálaforingja án þess að þurfa að
drepa þá.“ Jón Múli hlær dillandi hlátri og
bætir við: „Þetta var kannski ekki nákvæmlega
svona, en meiningin var þessi. Helvíti gott. Ég
bendi öllum á að lesa bækur Vilmundar, þær
eru stórkostlegar."
- Lestu mikið yfirleitt?
„Já, les og hlusta á útvarp og grammófón.
Ég neyðist til að hafa eitthvað að gera því ég
er á vitlausum tíma, vakna eiginlega aldrei
seinna en hálffimm."
- Þú ert ekki kominn út úr rútínunni?
„Það er misskilningur. Fyrir þrjátíu íjörutíu
árum fór ég að berjast fyrir morgunútvarpi
vegna þess að ég var sjálfur að gaufa og vappa
um bæinn og vildi gjarnan byrja klukkan sex
eða sjö. Morgunútvarp kom að lokum og ég
var ráðinn til að vinna í því. Rútínan var með-
fædd, ég breyttist ekki neitt.
En ég legg mig alltaf á daginn og ef það
bregst þá get ég dottið út af hvar sem er. Ég
ætla stundum ekki að komast heim á bílnum,
verð að fara út í vegkantinn og æpa og gera
æfingar. Það var svakalegt að lenda í því að
sofna kannski hvað eftir annað í miðjum lestri,
bæði tilkynninga og frétta, og upp á síðkastið
æ oftar í forystugreinum dagblaðanna. Fólk
hlýtur að hafa tekið eftir þessu, stundum hef
ég víst haldið áfram að lesa sofandi - maður
kemst upp á lag með flest.“
- Hvað ertu helst að gera núna eftir að þú
hættir sem þulur?
„Ég er heimavinnandi húsbóndi."
- Er það fullt starf?
„Já, það er eiginlega nokkuð mikið starf. Ég
er líka bifvélavirki heimilisins og safnvörður.
Kem skipulagi á plötusöfn, snældusöfn, segul-
bandasöfn og bókasöfn heimilisins og það fer
mikill tími í að flytja þau úr einum skáp í ann-
an, ákveða hvað á að fara niður í kjallara og
hvað á að koma upp. Þar að auki er ég garð-
yrkjumaður og sólbaðsstjóri hér á veröndinni.
Einnig er ég enn dálítið í Útvarpinu, er með
djassþætti og sinfóníuna og fleira. Ekki rekur
Lúðrasveit verkalýðsins svo upp bofs að ég sé
ekki þar í grenndinni enda er ég einn af stofn-
endum hennar.
í fyrri viku, þegar ég mátti ekki vera að því
að hitta þig, lá ég undir bílnum þarna, þessum
gula. Þetta er General von Wartburg - hélt ég
lengi vel, já, i fimm ár. En þegar ég áttaði mig
á því að þetta er konan hans, Frau von Wart-
burg, þá fyrst lærði ég á bílinn. Það verður að
umgangast þessa frú eins og hefðardömu og
nú leikur allt í lyndi hjá okkur. Bíllinn er orð-
inn sjálfskiptur við nánari kynni og í frost-
26 VIKAN 22 TBL