Vikan - 15.01.1987, Blaðsíða 19

9. þáttur
mánuði. Ef töku ellilífeyris er frestað fer hann
stighækkandi allt til sjötíu og tveggja ára ald-
urs.
Ef aðrar tekjur ellilífeyrisþega en lífeyrir
almannatrygginga fara ekki fram úr ákveðnu
frítekjumarki á ári skal greidd uppbót á líf-
eyri, svokölluð tekjutrygging sern áður hefur
verið minnst á. Hinn 1. september 1986 var
tekjutryggingin 9.040 krónur á rnánuði. Hafi
ellilífeyrisþeginn tekjur umfram frítekjumark-
ið er tekjutryggingin skert samkvæmt ákveðn-
um reglum. I þessu sambandi teljast vextir,
verðbætur og gengishagnaður, sem er frá-
dráttarbært frá tekjuskattstofni, ekki til tekna.
Einhleypingi, sem nýtur óskertrar tekju-
uppbót sem er 2.719 krónur frá 1. september
1986. Eigi viðkomandi rétt á skertri tekju-
tryggingu lækkar heimilisuppbótin í sama
hlutfalli.
Heimilt er að greiða frekari uppbót á ellilíf-
eyri ef sýnt þykir að ellilifeyrisþegi geti ekki
komist af án þess. Þessar uppbætur geta verið
vegna mikils lyfjakostnaðar, hárrar húsaleigu,
reksturs bifreiðar eða vegna umönnunar í
heimahúsi. Þá er og heimilt að greiða maka
ellilífeyrisþega makabætur, allt að áttatíu af
hundraði ellilífeyris, ef sérstakar ástæður eru
fyrir hendi, til dæmis ef annað hjónanna getur
ekki stundað atvinnu vegna sjúkleika hins.
Ennfremur er heimilt að greiða enn frekari
tryggingar og er einn um heimilisrekstur. án
þess að njóta fjárhagslegs hagræðis af sam-
býli eða samlögun við aðra um húsnæðisað-
stöðu eða fæðiskostnað, er greidd heimilis-
Texti:
Dögg Pálsdóttir
lögfræðingur
uppbót á ellilífeyri vegna reksturs bifreiðar
sem bótaþega er brýn nauðsyn að hafa vegna
hreyfihömlunar, ef sýnt er að bótaþegi geti
ekki komist af eða rekið bifreið án uppbótar-
innar. Uppbót þessi er greidd tvisvar á ári.
Af frantangreindu má sjá að ellilífeyrisþegi,
sem býr einn og hefur óskerta tekjutryggingu,
fær 18.885 krónur á ntánuði til framfæris
miðað við 1. september 1986.
Lífeyrissjóðir
Aður var á það minnst að lífeyriskerft okk-
ar væri tvíþætt. Réttur aldraðra til lífeyris úr
lífeyrissjóðum miðast við réttindi sem, vinnast
með greiðslu iðgjalda af atvinnutekjum.
Nær allir lífeyrissjóðir hér á landi veita fjór-
ar tegundir lífeyris, elli-, örorku-, maka- og
barnalífeyri. Að öðru leyti eru bótaákvæði svo
margbreytileg að þeim verður ekki lýst til hlít-
ar í stuttu máli. Hér skal þó annars vegar
greint frá ellilífeyrisreglum sjóða innan Sam-
bands almennra lífeyrissjóða (SAL) og
nokkurra fleiri sjóða utan þess, sem fylgja í
höfuðatriðum sömu bótaákvæðum, og hins
vegar ellilífeyrisreglum sjóða sem fylgja að
mestu eða öllu leyti bótaákvæðum lífeyris-
sjóðs starfsmanna ríkisins.
Samkvæmt bótaákvæðum SAL-sjóða er
almennur ellilífeyrisaldur 70 ár, en sjóðfélög-
um er í sjálfsvald sett hvenær á aldrinum 67—75
ára þeir hefja töku lífeyris. Það er ekki skil-
yrði fyrir lífeyristöku að umsækjandi láti af
starfi. Réttindi eru reiknuð í stigum og til
grundvallar stigaútreikningi er notaður tiltek-
inn kauptaxti. Ellilífeyrir frá 70 ára aldri,
reiknaður sem hundraðshluti af grundvallar-
launum, nemur samanlögðum stigafjölda
margfölduðum með 1,8.
Hjá lífeyrissjóði starfsmanna ríkisins er
höfuðreglan sú að ellilífeyrir greiðist frá 65
ára aldri en það er skilyrði að sjóðfélagi láti
jafnframt af stöðu sinni. Hins vegar getur
hann snúið sér að öðru starfi hjá sama eða
öðrum vinnuveitanda. Sá sem hefur meira en
þrjátíu ára réttindatíma við 65 ára aldur getur
látið af stöðu sinni og tekið lífeyri þegar sam-
anlagður aldur og réttindatími hefur náð 95
árum, þó ekki fyrr en við 60 ára aldur. Ellilíf-
eyrir reiknast sern hundraðshluti af launum
þeim er á hverjum tíma fylgja stöðu þeirra
sem sjóðfélaginn gegndi og nemur hann
tveimur af hundraði fyrir hvert réttindaár allt
að þrjátiu og tveimur árum.
Ymis önnur atriði
sem snerta Jjár-
hagsstöðu aldraðra
Þeir ellilífeyrisþegar, sem hafa óskerta
tekjutryggingu, fá niðurfellingu á fastagjaldi
síma en niðurfelling á útvarps- og sjónvarps-
gjaldi er háð því að viðkomandi hafi uppbót
á ellilífeyri. Um þessar niðurfellingar þarf að
sækja sérstaklega til viðkomandi stofnana.
Sérstakar reglur gilda um greiðslu ellilífeyris-
þega fyrir læknishjálp og lyf. Sama gildir um
strætisvagnaferðir og aðgang að sundlaugum.
Þá er niðurfelling fasteignaskatta tengd tekj-
um þannig að þeir sem engar aðrar tekjur
hafa en bætur almannatrygginga fá hann að
fullu felldan niður. Um tannviðgerðir aldraðs
fólks gildir sú regla að sjúkrasamlag greiðir
helming kostnaðar við tannviðgerðir ellilífeyr-
isþega án tekjutryggingar en sjötíu og fimm
af hundraði hjá þeint sem einhverja tekju-
tryggingu fá. Þetta á þó ekki við um gullfyll-
ingar, krónur og brýr.
3. TBL VIKAN 19