Vikan - 26.01.1989, Blaðsíða 8

hún þennan fallega norðlenska
framburð. „Pabbi var þá bóndi
í Rauðuvík á Árskógsströnd, en
svo misstu foreldrar mínir
jörðina og í stríðslok fluttum
við til Akureyrar. Hann vann
þar sem verkamaður en það
var lítið um atvinnu á þessum
árum. Upp úr 1950 fór hann
suður á land í atvinnuleit og
við mamma fórum á eftir hon-
um stuttu seinna. Þá var ég tíu
ára. Mér leið strax miklu betur
hér fyrir sunnan og segist yfir-
leitt vera Reykvíkingur."
Þegar Silja var fimmtán ára
eignaðist hún loks systkini,
bróður sem hlaut nafnið
Gunnar í höíúðið á afa sínum.
„Hann var besta gjöfin sem ég
hafði fengið. Foreldrar mínir
fengu nóg að gera að hugsa um
hann og leyfðu mér að leika
lausum hala, sem var alger
frelsun fyrir mig. Ég var óstýri-
látur unglingur, reyndar bölv-
aður óþekktarormur, óþæg og
uppivöðslusöm við kennarana.
Eftir að ég fór að kenna sjálf sá
ég hvað kennarar þurfa að
ganga í gegnum og dauð-
skammaðist mín fyrir lætin. En
ég hafði þörf fyrir að gera hlut-
ina fljótt, ég lék mér mikið og
skemmti mér mikið. Mér gekk
alltaf vel í skóla en var aldrei
neitt gáfnaljós."
— Hvenær fékkstu áhuga á
stjórnmálum?
„Ég er alin upp á framsókn-
arheimili, en þess ber að geta
að þegar pabbi tók þá trú var
Framsóknarflokkurinn róttæk-
ur. Foreldrar mínir voru
félagshyggjufólk, en lögðu
áherslu á að ég myndaði mér
eigin skoðanir.
Áður en ég kaus í fyrsta
skipti keypti pabbi í háift ár öll
dagblöðin svo að ég gæti séð
hvaða sjónarmið væru í boði,
en Tíminn hafði verið keyptur
á heimilinu og var mitt blað.
Mér skilst reyndar að þeir á
Tímanum séu að skrifa ein-
hverjar skammir um mig þessa
dagana, en það er önnur saga.
En þegar ég hafði lesið öll
þessi blöð í þennan tíma var
ég orðin bölvaður kommi,“
segir Silja og hlær.
Ætlaði að verða
teiknari
Eftir að Silja lauk stúdents-
prófi ffá MR 1963 fór hún
norður á Blönduós þar sem
hún kenndi við gagnffæða-
skóla einn vetur.
„Þessi vetur var mjög
skemmtilegur og lærdómsrík-
ur fyrir mig, það má segja að
ég hafi farið norður sextán ára
að þroska en verið orðin jafn-
aldra sjálfri mér andlega þegar
ég fór heim aftur. Mér finnst
það hollt fyrir ungt fólk að fara
út á land að kenna, það lærir
að standa á eigin fótum og
treysta á sjálft sig. Hinsvegar er
það ekki sérstaklega gott fyrir
nemendurna að fá alltaf nýja
og nýja kennara og off fólk
sem hefur hvorki kennara-
menntun né háskólapróf. Ég
var til dæmis að kenna ensku
til landsprófs þó ég hefði þá
aðeins stúdentspróf og aldrei
til Englands komið.
Nemendur mínir voru
yndislegir, þeir voru bara
nokkrum árum yngri en ég en
tóku mér mjög vel. Ég man
alltaf eftir því þegar Kennedy
var myrtur, þá kom hópur af
nemendum til mín í leiguher-
bergið mitt og við ræddum af
mikilli alvöru hvort það kæmi
stríð.“
Veturinn á Blönduósi safh-
aði Silja peningum fýrir list-
námi erlendis. Á menntaskóla-
árunum teiknaði hún myndir
og seldi í rammagerð á Njáls-
götunni. „Myndirnar voru af
langleggjuðum skvísum og
mótorhjólagæjum, ég var sér-
firæðingur í mótorhjólum. Þær
runnu út eins og heitar
lummur, því miður á ég enga
sjálf. Á þessum árum ætlaði ég
að verða teiknari og fyrir-
myndin var sænsk listakona,
Christel sem ég reyndi að
stæla. Hún hafði myndskreytt
bókina „Ung og aðlaðandi",
það voru leiðbeiningar um
hvemig ungar stúlkur ættu að
ganga, sitja og snyrta sig. Þetta
var dýrleg bók sem mig lang-
aði ofsalega mikið til að eign-
ast, en það varð ekki úr því
fyrr en ég fór að vinna á Máli
og menningu hundrað árum
síðar. Ég varð að láta mér
nægja að skoða hana hjá vin-
konum mínum."
Haustið 1964 settist hún
svo á listaakademíu í Dyflinni á
írlandi, en námið varð heldur
endasleppt. „Ég reyndist
hvorki hafa nægilega hæfileika
né úthald. Svo uppgötvaði ég
að ég var ólétt þegar ég var
komin út, þannig að það má
eiginlega segja að Sif, eldri
dóttir mín, hafi komið vitinu
fyrir mig.“
Hef engan
skáldaneista
— Hver var ástæðan fyrir því
að þú valdir loks íslenskar bók-
menntir?
„Það er stundum sagt að
bókmenntafræðingar séu mis-
heppnaðir rithöfundar, en það
á ekki við mig. Ég hef alls eng-
an skáldaneista í mér og enga
löngun til að skrifa sjálf. En ég
hef lesið mikið frá því ég man
eftir mér, ég varð læs á Dag á
Akureyri fjögurra ára.
Ef ég hefði verið spurð í
menntaskóla hvað ég ætlaði að
læra hefði það verið eitthvað
allt annað, mig langaði að
verða loftskeytamaður, teikn-
ari eða líffræðingur. En þegar
til kom fannst mér allt leiðin-
legt nema að lesa bækur, svo
ég hafhaði í bókmenntunum.
Það þótti ekki mjög hagnýtt
nám þá, en eftir því sem fjöl-
miðlum og framhaldsskólum
hefur fjölgað hefúr þörfin fyrir
fólk sem kann að skrifa og hef-
ur háskólapróf aukist meira en
bjartsýnustu menn þorðu að
vona.“
í Háskólanum kynntist Silja
eiginmanni sínum, Gunnari
Karlssyni, sem var líka í ís-
lenskum fræðum en skrifaði
lokaritgerð í sagnffæði. „Við
giftum okkur meðan við vor-
um enn í námi, en skiptumst
síðan á að vera í skóla. Gunnar
hætti að læra og sá fyrir heimil-
inu meðan ég var að ljúka BA
prófi, síðan lauk hann kand-
ídatsprófi og ég vann úti á
meðan. Það hefur alltaf verið
mjög góð samvinna á þessu
heimili. Ég tók fyrsta áfangann
í kandídatsnáminu áður en
yngri dóttir mín, Sigþrúður,
fæddist, fyrstu árin hennar not-
aði ég til að lesa og skrifa kand-
ídatsritgerðina mína. Þetta var
mjög hentugt þar sem tíma-
sókn var ekki mikil. Sigga fékk
inni á barnaheimili stúdenta
meðan ég var í námi en svo
ekki meir.“
Strax eftir að Silja lauk kand-
ídatsprófi árið 1974 hélt fjöl-
skyldan til Bretlands, þar sem
Gunnar kenndi Norðurlanda-
sögu við University College í
I.ondon í tvö ár. Silja var hús-
móðir á meðan, en fór þó í
kvikmyndafræði, sem hún seg-
ir að sé angi af „listadundi"
sínu.
„Ég byrjaði ekki að vinna úti
fullan vinnudag fyrr en yngri
stelpan var orðin ellefu ára. Ég
hefði ekki getað tekið við rit-
stjórastarfi hjá Máli og menn-
ingu eða Þjóðviljanum fýrir tíu
eða fimmtán árum, meðan ég
var enn með ung börn. Fram
til 1982 vann ég mest heima
við ritvél, skrapp í kennslu
kannski tvo tíma á dag eða nið-
ur í útvarp að lesa inn. Á þess-
um árum starfaði ég líka í
Rauðsokkahreyfingunni. Ég
var reyndar á stofhfúndi hreyf-
ingarinnar sem var haldinn
áður en við fórum til
Bretlands, en varð ekki virk
fýrr en seinna."
Við ætluðumst til
of mikils
„í Rauðsokkahreyfingunni
hlaut ég það pólitíska uppeldi
sem ég hef búið lengst að,
uppeldi fyrir mig sjálfa sem
manneskju en ekki eingöngu
kennisetningar. Við störfúðum
af miklum áhuga og einlægni
að hugsjónum okkar. Verkefn-
ið sem mér þótti hvað vænst
um var unnið af hópi kvenna
sem kallaði sig „kroppahóp“.
Við ætluðum í fýrstu að þýða
erlenda bók sem heitir
„Kvinde, kend din krop“, en
aðstæður hér voru það ólíkar
að við sömdum alveg nýja bók
sem var mörg ár í smíðum. Við
vorum tíu í hópnum með ým-
iss konar menntun og höfðum
þar að auki lækna sem ráðgjafa.
Verkefhið varð okkur háskóli í
öllu sem varðaði konur, líkama
þeirra og sálarlíf. Bókin kom út
1981 og fékk nafnið „Nýi
kvennafræðarinn“.“
Silja hvarf af vettvangi
kvennabaráttunnar nokkru
áður en Rauðsokkahreyfingin
var öll. Hver var ástæðan fyrir
því?
„Við vorum nokkrar orðnar
ansi gamlar í hettunni og ráð-
ríkar, yngri félögum fannst við
alltof áberandi. Við vorum
ekki að reyna að fiægja okkur
sjálfar, við vorum bara ákaflega
vinnuglaðar. Ég skil ekki núna
hvemig við nenntum þessu.
Við vorum á símavöktum, gáf-
um út blöð, skipulögðum sam-
komur og baráttufundi. Þetta
var eiginlega hálft starf og allt
unnið í sjálfboðavinnu. En eins
og ég sagði, yngri konurnar
voru orðnar ergilegar vegna
ráðríkis okkar, við vorum líka
orðnar þreyttar og vildum
hætta. Hreyfingin lifði í nokkur
ár á eftir, en ég fýlgdist lítið
með starfinu. Árin í Rauð-
sokkahreyfingunni vom mér
mikils virði, þetta vom góð og
lærdómsrík ár.“
— Hvað finnst þér um hreyf-
ingu eins og Kvennalistann?
„Rauðsokkar tóku strax á
stofnfundi þá ákvörðun að
hafa karlmenn með, þótt þeir
yrðu aldrei margir. Þetta
gerðu til dæmis danskir rauð-
sokkar ekki. Okkur fannst
meginatriði að tala við karl-
menn og halda sambandi við
þá, þetta stríð yrði að vinnast í
sameiningu. Kvennalistinn tók
hins vegar strax upp aðskiln-
aðarstefnu, þess vegna hafa
þær aldrei laðað mig að sér. En
mér finnst þær standa sig vel
8 VIKAN 2. TBL. 1989