Vikan - 14.12.1989, Page 16

Konur eru oft óþarflega
hörundsárar
í formála sínum að bókinni minnist
Jóhanna á að á tímabili hafl hún haft sekt-
arkennd gagnvart krökkunum sínum þeg-
ar hún var að ferðast og sífellt fundist hún
þurfa að vera að útskýra, afsaka og réttlæta
ferðir sínar fyrir sjálfri sér og öðrum.
Reyndin hafi verið sú að þau hafl tekið
þessu flakki móður sinnar vel og þau stóru
sáu um heimilið og pössuðu Kolbrá í sam-
einingu með aðstoð foreldra Jóhönnu
þegar hún fór í fyrstu ferðirnar. í formálan-
um kemur hún einnig inn á það hvernig
það er að vera kona ein að ferðast, en það
er nokkuð sem flestum konum finnst afar
erfitt og sumum ógjörningur. Jóhanna seg-
ir að fyrst í stað hafl hún upplifað þetta
á sama hátt og aðrar konur, þ.e. að
finnast allir vera að velta fyrir sér af
hverju hún sé ein á ferð og að allir haldi að
hún sé að leita sér að karlmanni til að sofa
hjá, en með tímanum hefur hún komist á
aðra skoðun og í formálanum segir hún:
„Ég hneigist að því að allt eða flest sé
meira og minna undir manni sjálfum
komið. Konur eru oft óþarflega hörund-
sárar og viðkvæmar fyrir umhverfinu. Þær
taka alls konar smámuni óstinnt upp,
flnnst þeir bera vott um kvenfyrirlitningu
og karlrembu. Konur segjast ekki geta sest
einar inn á bari eða veitingahús, þær fái
slakari þjónustu og það sé alltaf litið svo á
að þær séu á höttunum eftir karlmanni. Ég
spyr á móti: Og hvað með það? Hvað má
konan þá ekki hugsa um alla karlmennina
á staðnum? Ég fe ekki séð að þeir séu hót-
inu betri en engum finnst neitt ankanna-
legt við það.
Mér þykir alveg sjálfsagt að gefa mig á
tal við karlmenn — eða konur — eða svara
ef ég er ávörpuð. Af því geta spunnist
ánægjulegar samræður og jafnvel orðið úr
kunningsskapur til fróðleiks og gleði fyrir
bæði. Mér er það svo nokkurn veginn í
sjálfsvald sett hvort ég aðhefst eitthvað
frekar í málinu. Notalegt spjall milli karls
og konu þarf ekki endilega að þýða að þau
séu áíjáð í að fara saman í rúmið. Það er
líka mesti misskilningur að karlmenn séu
alltaf að stefha að því. Skyldu þeir ekki
geta verið einmana og leiðir á ósköp
manneskjulegan hátt, kannski í kjaftastuði
eins og ég. Ég sé enga karlrembu í þeirri
framkomu að ávarpa mig né heldur að ég
lítillækki mig með því að svara.“
„Mér finnst í raun best að vera ein,“ seg-
ir Jóhanna og útskýrir nánar hvers vegna.
„Maður getur þá valið hvað maður vill og
þá er oft auðveldara að komast í kynni við
fólk á staðnum; er kannski boðið heim
sem myndi ekki gerast ef maður væri einn
af stórum hóp. Þegar ég sit ein við borð á
veitingastað — sem mörgum konum finnst
afar óþægilegt — þá fer ég kannski að velta
fyrir mér hvað ég eigi að punkta hjá mér af
því sem hefúr gerst yfir daginn, horfi á hitt
fólkið á staðnum eða eitthvað annað. Sé
maður með sitt á hreinu þá nær maður sér
upp úr spéhræðslunni. Ég hef ferðast tals-
vert um arabalöndin sem talin eru sérstak-
lega kvenfjandsamleg, en það er alls ekki
mín reynsla. Því ef maður klæðir sig eðli-
lega, hegðar sér sæmilega og er kurteis —
16 VIKAN 25. TBL. 1989
gengur t.d. ekki um með bjór eða brenni-
vín — þá gengur allt vel, en það er nauð-
synlegt að þekkja siði hvers lands í meg-
indráttum áður en lagt er í ferðalag
þangað.
Ég er t.d. ekki „spontant" manneskja
sem fer í ferðalag hvenær sem andinn
kemur yfir. Það bara gengur ekki fyrir mig.
Ég vil undirbúa mig áður og lesa um
landið; átta mig á hvað mig langar til að
gera og sjá. Þess vegna á ég orðið mjög
gott safn af fræðibókum auk þess sem ég
reyni að kaupa alltaf bækur í hverju landi
eftir innlenda því þeir skrifa allt öðru vísi
um land sitt en aðrir.“
Margar niyndir skreyta nýju bókina,
þeirra á meðal þessi af Jóhönnu á torgi í
Marj’uyn í Suður-Líbanon.
Jóhanna er sem sagt vel undirbúinn
ferðalangur en við lestur nýju bókarinnar
hennar og bókarinnar FÍLADANS, sem
einnig er ferðabók og kom út í fyrra, má
sjá að hún lendir samt sem áður í ýmsum
óvæntum uppákomum og jafhvel hættum. „í
Rúanda urðu t.d. leiðindi af því ég var að taka
myndir. Ég komst að því seinna að það var
vegna þess að fólkið trúði því að það
missti sál sína inn í vélina. Einnig er það
víða þannig að ekki má mynda konur,
þannig er það t.d. í arabalöndunum, en
oftast er þetta í lagi ef fólk er beðið leyfis.
Við getum líka spurt okkur: Af hverju er
verið að taka myndir af fólki? T.d. Japanir í
Austurstræti að mynda? Svarið er jú, vegna
þess að fólkið er öðruvísi. Okkur finnst
það þá mikil ókurteisi að verið sé að
mynda okkur — þeir eiga bara að taka
myndir af Gullfossi og öðru sem okkur
finnst hæfa.
Stundum hef ég lent í nokkuð erfiðum
aðstæðum. í Jórdaníu átti t.d. að handtaka
mig fyrir að fara í heimsókn til konu með
karlmann með mér, án þess að maðurinn
hennar væri heima. Þegar eiginmaðurinn
komst að þessu þá sendi hann lögregluna á
mig á hótelið þar sem ég var. Þarna hafði
ég sýnt heimilinu óvirðingu sem er ákaf-
lega mikill ruddaskapur. i arabalöndunum
er það mikið alvörumál ef konan lítur á
annan karlmann en eiginmanninn en hon-
um leyfist aftur á móti næstum allt. Þó er
það svo að nútíma arabakonan er farin að
neita að búa með eða í námunda við hjá-
konu mannsins síns.“
Þegar haft er í huga til hversu margra og
ólíkra landa Jóhanna hefur ferðast þá hlýt-
ur sú spurning að vakna hvort hún sé ekki
afburða málamanneskja. „Ég get bjargað
mér í slatta af tungumálum, aðallega er
það þó enska sem ég nota á ferðalögun-
um,“ svarar Jóhanna. „En ég var í guðfræði
í nokkur ár og þar lærði ég hebresku, að
vísu forn-hebresku en hún kom samt í
góðar þarfir í ísrael. Nú svo bjó ég í Grikk-
landi og lærði þá dálítið í grísku, portúg-
ölsku get ég lesið og svo kann ég hrafl í
þýsku og frönsku. Ég hef verið að dunda
við arabísku, fékk mér linguaphone. Ég er
ekki góð í staffófinu en er að ná rytman-
um. Mér finnst gaman að hlusta á tungu-
mál, hlusta á tónblæinn í þeim — t.d. þegar
ég er einhvers staðar innan um fólk og er
að hlusta á fólkið tala án þess að skilja eitt
einasta orð, þá er samt smátt og smátt
hægt að gera sér grein fýrir því sem fólkið
er að segja. Þetta er ekki ósvipað því og að
horfa á þöglu myndirnar, þar fer maður
hugmynd um það sem fólkið er að segja,
sama gerist að maður lærir að skynja
tungumál á þennan hátt.
í bókinni DULMÁL DÓDÓFUGLSINS seg-
ir Jóhanna frá ferðum sínum til tíu landa
og segist hún vera með þessari bók að
reyna að skemmta sjálffi sér og lesendum.
Þetta sé persónuleg lífsreynsla þar sem þó
ákveðnar upplýsingar um löndin komi
fram. Á ferðum sínum skrifar hún alltaf
dagbók því það er svo mikið sem verið er
að upplifa og svo margt sem kemur á óvart
að það hjálpar að skrifa niður til að sortera
úr því öllu saman. Ferðasögurnar eru ekki
lýsingar í réttri tímaröð, heldur ffásagnir af
því eftirminnilega. „Ekki á of hátíðlegan
hátt, það passar ekki fyrir mig. Ég er frem-
ur að segja frá því hvernig ég bregst við og
geri þá jafhvel duggulítið grín að sjálffi mér
ef ég klúðra einhverju. Ég er frekar ánægð
með þetta form og dús við sjálfa mig.
Núna finnst mér ég geta ýmislegt og er
nokk sama hvort fólki finnist það ágætt
eða ekki, en það var sá tími að mér fannst
ég alltaf þurfa að vera að sanna mig, enda
var ég svo lengi kona mannsins míns —
sem var þekktur — og svo kona Jökuls."
En ætlar Jóhanna að halda áffam að gefa
út ferðabækur fyrir hver jól? „Ég er ekkert
að stíla upp á bók næsta ár,“ svara hún, en
játar því þó um leið að hún sé þegar farin
að undirbúa sig í huganum undir næsta
ferðalag.
„Ég vona að ég geti farið til Pakistan og
Laos. Malí er líka á listanum, Fílabeins-
ströndin og Sierra Leone.“ Hugurinn ber
mig hálfa leið... segir einhvers staðar og
Jóhanna hefði líklega ekkert á móti því að
sú væri raunin á ferðalögum hennar, því
þegar hún að lokum er spurð hvort hún
sé aldrei hrædd á ferðalögum sínum þá er
svarið:
„Ég væri bjálfi ef ég yrði ekki hrædd
öðru hverju. Það er stundum rétt á
mörkunum að maður geti ráðið við þetta
fólk og umhverfi sem maður er kominn í,
en það sem ég er hræddust við er að
fljúga. Ég hef alltaf verið flughrædd en þar
sem ég ætla mér að halda áfram að ferðast
þá hef ég lært að hafa stjórn á þessari
hræðslu."