Vikan - 28.06.1990, Blaðsíða 25

Heilagleikinn sjálfur, Dalai Lama XIV,
veitti friöarverðlaunum Nóbels mót-
töku þann 10. desember 1989 í Osló.
Fannst mörgum tímabært að heiðra
góða og grandvara manneskju sem er
bæði friðsöm í orði og á borði. Það
liðu þrjátíu ár áður en starf Dalai Lama
XIV í þágu heimsfriðar var virt að
verðleikum. Má segja að heimspress-
an og opinberir leiðtogar lýðfrjálsra ríkja hafi veigrað sér við að
taka á málum Tíbeta af ótta við óskilgreindar ógnanir Kínverja.
Bandaríska kvikmyndastjarnan Richard Gere var viðstaddur af-
hendingu friðarverðlauna Nóbels 1989. Hann kvað þá reynslu
ógleymanlega. Það var tekið að skyggja þegar Dalai Lama XIV
heilsaði upp á þær þúsundir sem mættar voru á torgið til að taka
þátt í fögnuðinum. Tíbetar búsettir í Evrópu voru samankomnir
með reykelsi og Ijósker. Þegar fólkið byrjaði að syngja stóðst
Dalai Lama ekki mátið og hann spurði mannfjöldann: „Má ég
koma niður til ykkar?" Richard Gere bætti við kotroskinn:
„Hann fór niður af pallinum og til fólksins, þar sem hann á
heima. Ég vona að það heyri liðinni tíð til að hann sé lokaður
inni í Potalahöll."
▲ Tibetskir munkar blása í horn til dýrðar sjálfum Búdda. Gulu
höfuðfötin eru einkenni á áhangendum Gelugpa reglunnar sem
njóta andlegrar leiðsagnar Dalai Lama XIV.
Kína 1954. Enda leyfir hann
Kínverjum að njóta sannmælis
eins og sjá má af eftirfarandi
málsgrein sem hrökk upp úr
honum er hann talaði yfir
hausamótunum á evrópskum
róttæklingum.
„Tíbetar eru ekki á móti
kommúnisma. Þeir eru ekki
á móti framförum og þeir
eru ekki óvinir Kínverja. Það
sem við getum ekki sætt
okkur við er ólögleg valda-
taka erlends hervalds. Við
berjumst fyrir sjálfsögðum
réttindum okkar, rétti til að
stjórna okkur sjálfir og til að
hafa áhrif á framtíð okkar.“
Dalai Lama XIV, þessi frið-
sami öðlingur sem aldrei hefur
mátt vamm sitt vita, hefur verið
sniðgenginn af þeim hortugu
hugsjónahórum sem yfirleitt
eru kallaðar stjórmálamenn i
hinum lýðfrjálsu ríkjum heims-
ins, á meðan fyrrverandi
hryðjuverkamenn á borð við
Yasser Arafat og leiötogar ísra-
elsríkis valsa um alla helstu
veislusali valdastéttanna í
heiminum eins og ekkert væri
sjálfsagöara. Það er ósköp
skiljanlegt að tíbetska æsku-
lýðssambandið (Tibetan
Youth Congress) hyggi á
hryðjuverk ef heimurinn vakn-
ar ekki upp af þessu langa lífs-
gæðafylliríi, sem slær slikju
fyrir augu þeirra valdamanna
sem gætu í það minnsta veitt
Tíbetum móralskan stuðning í
baráttu þeirra fyrir sjálfstæði.
Afstaöa evrópskra og
bandarískra stjórnmálamanna
og kvenna til sjálfstaeðiskrafna
Tíbeta er smám saman að
breytast eftir því sem vitnis-
buröur fleiri evrópskra ferða-
langa gerir ekki annað en
staðfesta hryllingssögur
tíbetskra flóttamanna.
Það fór þó aldrei svo aö Dal-
ai Lama XIV fengi ekki tæki-
færi til að ávarpa Evrópuþingið
í Strassborg á síðasta ári, til
aö gera grein fyrir málum
landa sinna. Þar setti hann
fram hina svokölluðu fimmliða
friðaráætlun sem markar á-
kveðin tímamót í baráttu her-
tekins lands fyrir tilverurétti
sínum. Þessi friðaráætlun
byggist á fimm höfuðþáttum.
1. Tíbet verði gert friðhelgt.
2. Landnámi Kínverja í Tíbet
verði hætt áður en fótunum
verður kippt undan tilveru
Tíbeta sem þjóðar.
3. Grundvallar mannréttindi
og lýðfrelsi tíbetsku þjóðar-
innar verði virt sem skyldi.
4. Umhverfisvernd og upp-
græðsla verði tekin upp í
Tíbet og hætt að nota landið
fyrir framleiðslu kjarnorku-
vopna og sem geymslustað
fyrir geislavirkan úrgang.
5. Staða Tíbets í náinni
framtíð og samskiptaörðug-
leikar Kfnverja og Tíbeta
verði teknir fyrir í einlægum
viðræðum milli réttmætra
fulltrúa þjóðarinnar.
Það liggur Ijóst fyrir að Tíbet-
ar gjóta vonaraugum til
moldríkra lýðfrjálsra ríkja á
Vesturlöndum og ekki að á-
stæðulausu. Norðmenn og
Svisslendingar hafa veitt Tíb-
etum mikinn fjárhagsstuðn-
ing við örvæntingarfulla varð-
veislu einstæðrar menningar
sem á í vök að verjast. Öll
Norðurlöndin að íslandi
undanskildu hafa tekið á móti
flóttafólki frá Tíbet og komið
munaðarlausum Tíbetum til
mennta. Bandarísk stjórnvöld
hafa löngum stutt baráttu Tíb-
eta fyrir tilverurétti sínum með
ráðum og dáð. Þau fjármögn-
uðu og þjálfuðu tíbetska
kampa-skæruliða frá 1956 til
1971. Því miður hafa herskáir
Tíbetar aldrei átt upp á pall-
borðið hjá hinum kveifarlegu
búddamunkum sem höfðu alla
stjórn í sínum höndum sam-
kvæmt aldagömlum siðvenj-
um.
Kínverjar settu það á oddinn
í slökunarviðræðum Nixons
og Maós snemma á sjöunda
áratugnum að Bandaríkin
hættu öllum stuðningi við þjóð-
frelsishreyfingu Tíbeta. Einn
mesti smánarblettur á klerka-
veldi Tíbeta er hvernig þeir
hreinlega sviku sína hugdjörf-
ustu menn meö því að hvetja
þá til að leggja niður vopn.
Nokkrir helstu skæruliðafor-
ingjarnir skáru sig á háls þegar
sýnt þótti að hetjuskapur
þeirra var forsmáður af þeirra
eigin fólki sem sá ekki sóma
sinn í að leita fjárhagstuðnings
úr öörum áttum þegar banda-
rísk stjórnvöld gerðust hand-
gengin kínverskum kommún-
istum. Hvað um það? Hvítir
Kanar eiga ekkert með að
fordæma Kínverja fyrir þjóð-
armorð þegar það liggur Ijóst
Frh. á bls. 26
13. TBL. 1990 VIKAN 25