Vikan - 14.05.1992, Blaðsíða 64

HJONASKILNAÐUR
SIGTRVGGUR JONSSON SÁLFRÆÐINGUR
SVARAR LESENDUM
Kæri sálfræðingur.
Ég ætla ekki að lýsa í mörgum
orðum aðstæðum mínum
heldur koma beint að efninu.
Ég og konan mín erum að
skilja eftir tólf ára sambúð og
eigum þrjú börn, tíu ára, sjö
ára og fjögurra ára. Við erum
alveg nýbúin að taka ákvörðun
um skilnað og höfum verið að
ræða það hvernig við getum
staðið aó honum þannig að
hann verði börnunum ekki allt-
of erfiður. Mér datt í hug hvort
þú gætir rætt almennt um
þetta atriði, þar sem ég er viss
um að mjög margir eru í svip-
uðum sporum og við. Ég held
að við séum nokkuð meðvituð
um að hjálpa börnunum eins
mikið og við getum en samt
væri gott að fá góðar ábend-
ingar.
Kær kveðja,
faðir.
Kæri faðir.
Það er ágætt að tá svona bréf
sem sýnir sameiginlegan
áhuga og áhyggjur foreldra af
börnum sínum við skilnað.
Þegar foreldrar skilja eru börn-
in ætíð þolendur, þar sem for-
eldrar eru gerendur og það er
undir þeim komið að létta
börnunum skilnaðinn eins mik-
ið og hægt er. Þess vegna er
það börnunum mikilvægt að
foreldrarnir séu meðvitaðir um
stöðu þeirra og taki á málum
barnanna í stað þess að leiða
vanda þeirra hjá sér. Slíkt er
þó æði algengt. Það verður að
viðurkennast að venjulegast
er skilnaðurinn sjálfur það erf-
iöur fyrir foreldrana að þeir
eiga fullt í fangi með að takast
á við hann og því vilja börnin
oft gleymast. Oft er hægt að
leita til vina og ættingja eftir
aðstoð við að muna eftir börn-
unum og einnig aðstoð við að
hjálpa þeim beint.
BÖRNIN ÞOLENDUR
Það er vissulega háð aldri og
persónuleika barnanna hversu
sterkt þau upþlifa skilnaöinn
eða eru meðvituð um hann.
Fyrr eða síðar verða þau þó á
einhvern hátt að gera ugp við
þá staðreynd að foreldrarnir
munu ekki búa saman aftur.
Oft virðist þetta erfiðara fyrir
börn sem ekki eiga systkini.
Það er eins og það að eiga
alsystkini geti bætt skaðann á
einhvern hátt. Einbirni vona
oft, bæði upphátt og í hljóði,
að mamma og pabbi nái sam-
an aftur til þess eins að geta
átt annað barn, alsystkini ein-
birnisins. Svo mega þau skilja.
Oft verður þetta til þess að ein-
birni leggjast gegn skilnaöi þó
þau samþykki nauðsyn hans á
skynsamlegum grundvelli eins
og þeim að mamma og pabþi
geti ekki búið saman af því að
þau rifist svo mikið.
Aðrar hugsanir, sem leita á
huga barna við skilnað, eru oft
tengdar ábyrgðarkennd gagn-
vart foreldrunum. Oft verða
foreldrar óábyrgir gagnvart
sjálfum sér og öðrum við
skilnað, hegða sér og fála á
óábyrgan hátt og gera sjálfa
sig veika í augum barnanna.
Mikil rifrildi og heift, alhæfingar
og stífni eru sjaldnast til þess
fallin að skapa virðingu ann-
Bréf til Sigtryggs geta snúist um samskipti kynjanna, samskipti
barna og foreldra, samskipti milli hjóna, kynlíf og annað það sem
lýtur að sálfræði og sálfræðilegum vandamálum. Bréfin mega vera
nafnlaus eða undir dulnefni.
Utanáskriftin er:
Sigtryggur Jónsson sálfræðingur,
Álftamýri 3, 108 Reykjavík.

arra heldur þveröfugt. Börnin
geta illa samþykkt slíkt virð-
ingartap foreldris og fara þá
gjarnan að afsaka foreldrið í
huganum og taka þannig
ábyrgð á vanlíðan þess. Hitt
getur líka hent sig, að barnið
bregðist þveröfugt við, með
hatri og heift.
Langalgengast er að börn
loki sig af með þessar og aðrar
hugsanir sínar og þá getur
margt gerst. Þau geta uþþlifað
sig sem tapara, lokast alveg
og sjálfstraust og sjálfsvirðing
þeirra hrapað niður úr öllu
valdi. Þessum börnum er
hættast vegna þess að þau
sýna mikla stillingu og geta
gleymst. Hitt getur líka gerst,
að þörnin bregðist ókvæða við
og verði óviðráðanleg, ófyrir-
leitin, frek og yfirgangssöm.
Þessi börn kalla svo sterkt á
athygli að þau fá hana og fá
því oft miklu betri þjónustu við
vanlíðan sinni en hin börnin.
Hér hef ég nefnt dæmi um
öfgarnar í viðbrögðunum en
allt þar á milli er til. Skilnaður
foreldranna er þeim sjálfum
yfirleitt svo erfiður að þeir
verða meira eða minna upp-
teknir af honum og afleiðing-
um hans fyrir sjálfa sig. Börnin
eru ekki beinir þátttakendur í
skilnaðinum en verða samt að
þola afleiðingar hans. Þetta
hvort tveggja leiðir alloft til
þess að börnin sitja ein með
hugsanir sínar og lenda jafn-
vel í þvi að verða bitbein milli
foreldranna. Þau finna vanlíð-
an beggja foreldranna, öryggi
þeirra og skjól er frá þeim tekiö
og þau verða að bregðast á
einhvern hátt við öryggisleys-
inu. Mjög algengt er að slíkar
aðstæður leiði til þess að
börnin hætta að treysta á full-
orðna, að minnsta kosti í bili
og telji sig aðeins geta treyst á
sjálf sig. Þau leita því ekki
lengur til mömmu og pabba
með vanlíðanina og enn síður
til annarra fullorðinna. Við-
brögð þeirra einkennast svo af
einhverju milli öfganna sem ég
nefndi hér að framan.
BÖRN ÞURFA ÖRYGGI
Fyrirsögnin, sem ég nota hér,
er oft notuö við hátíðleg tæki-
færi þegar rætt er um börn og
þarfir þeirra. En hvaö felst í
þessum orðum? Að hluta til
fela þau í sér að börn þurfa að
eiga heima einhvers staðar,
eiga fastan samastað sem
þau vita að er heimili þeirra,
fasta leikfélaga sem þau
ganga að á hverjum degi,
fasta og ákveöna tíma á deg-
inum sem þau vita að eru mat-
málstímar, svefntímar, hátta-
tímar og svo framvegis. í
kringum þetta þurfa að skap-
ast ákveðnar venjur, sem
börnin geta reitt sig á, því slfkt
veitir þeim þá vissu að munað
sé eftir þeim og haldið utan um
þau. Þá felast einnig í örygg-
inu fastar og ákveðnar reglur
um hvað þau megi og ekki
megi og við hvaða tækifæri
eru gerðar undantekningar.
Hér er ég að ræða um ramma
utan um líf þeirra, ramma sem
er eins stöðugur og mögulegt
er þó hann breytist meö aukn-
um þroska þeirra.
Síðast en ekki síst þurfa
börnin foreldra til þess að
finna til öryggis, foreldra sem
þau geta leitað til, sem veita
þeim ramma, stöðva þau þeg-
ar þau ganga of langt, veita
þeim hlýju og ástúð og örva
þau til dáða á öllum sviðum en
taka jafnframt þátt í ósigrum
með skilningi og uppörvun.
Þetta er vissulega ekki tæm-
andi umræða um þörn og
skilnað. Slík umræða er í raun
endalaus og alltaf hægt aö
taka á nýjum og nýjum þáttum
í þeim efnum. Ég vona þó að
þetta auki innsýn þína í þessi
mál. Aðalatriðið er að rækta
samþandið við þörnin, vera til
staðar, ræða við þau og elska
þau.
Góðar kveðjur,
Sigtryggur.
64 VIKAN 10. TBL. 1992