Vikan - 04.11.1993, Blaðsíða 57

Persónusálfræði býr yfir ágætri aðferð til að afhjúpa innri
árekstra - oft í formi „yfirhunds" og „undirhunds". „Yfir-
hundurinn'1 er sá sjálfbirgingslegi og atkvæðamikli, hann
veit allt best. Uppáhaldsorðatiltæki hans eru „þú skalt“ og
„þú mátt ekki“. Honum er tamt að hóta og boða ægilega
atburði. í draumnum um húsin tvö gat hótunin verið þessi:
„Ef þú mælir með sterkum tilfinningum mun enginn nokkru
sinni hafa samband við þig,“ eða „Þú munt eyðileggja
sjálfa þig og þá sem þú elskar." Þessar raddir möluðu sí-
fellt: „Vertu róleg, stilltu þig, vertu ekki með nein læti út af
engu, elskaðu friðinn." Þær gagnrýndu hana, sögðu að
hún væri „eyðandi" óróabelgur og ætti að skammast sín.
Sá sem tekur við allri þessari gagnrýni er „undirhundur-
inn“. Hann mótmælir vissulega gagnrýninni og nöldrinu en
er aldrei alveg viss um að hann sé ekki allt það sem „yfir-
hundurinn" ásakar hann um. Venjulega er hann afsakandi
í vörninni, brögðóttur getur hann verið og mælskur en
hann er valdalaus.
Ann reyndi að hefta tilfinningar sínar en það leiddi til
bess eins að þær brutust upp á yfirborðið með enn meiri
krafti en hefði hún gefið þeim lausan tauminn strax og hún
varð þeirra vör. Þar með sannfærði hún alla - og einnig
siálfa sig - um að hún væri vonlaus.
Það var persónusálfræðingurinn Frederick S. Perls sem
fyrstur notaði hugtökin „yfirhundur" og „undirhundur". Það
eru þessir tveir trúðar í persónuleikanum sem leika sinn sí-
feHda leik, sjálfspynding undir yfirborði meðvitundarinnar.
hfvert sinn sem árekstur verður koma „yfir-“ og „undirhund-
55