Vikan - 01.10.1994, Blaðsíða 14

MYNDLIST
fólkið. Og hún naut þess.
Þessi kennsla mín í skólan-
um olli töluverðu fjaðrafoki,
deilum og andúð. Það fann
ég mjög sterkt. Það var þó
ekki eins og þetta væri stöð-
ugt stríð eða einhver illska
heldur varð ég var við stöð-
uga spennu. íslendingar eru
ekkert lokaðri en aðrar þjóðir
fyrlr nýmælum og einhverju
sem er svona ferskt og kraft-
mikið. Hitt er annað að þjóð-
félagið þrífst og blífur á
ákveðinni íhaldssemi. Ann-
ars færi þetta allt um koll.“
Magnús flutti út árið 1982
þótt hann hafi dvalið hér á
landi af og til. „Um það leyti
sem ég flutti út var mikið
rætt um nýlistadeildina. Ekki
það að ég fyndi hjá mér
neina þörf til að flýja. Það
var ekkert svoleiðis. Mig
langaði alltaf til að komast í
burtu. Þegar fjölskylduað-
stæður leyfðu fór ég að
kenna úti í Hollandi. Ég var
kannski í hálft ár úti og hálft
ár hér. Síðan kenndi ég í
Noregi og stakar annir
kenndi ég hér á landi. Ég fór
svo til Danmerkur og flutti
mig síðan til Englands þar
sem ég er búinn að búa síð-
astliðin 7 ár. Ég er þó alltaf
sína eða eina af listgreinun-
um,“ segir Magnús. Hann
þarf að hafa gaman af að
vera með fólkinu sem hann
telur sig vera að kenna.
Hann þarf að vera samrýmd-
ur því og vinna með því frek-
ar en að segja því hvernig
það eigi að framkvæma hlut-
ina. Því það veit hann í raun-
inni ekki sjálfur. Kennari er
eiginlega betri í að kenna
það sem hann kann ekki
sjálfur heldur en það sem
hann kann vegna þess að
hann þarf að læra það sjálfur
um leið. Hann þarf að hugsa
meira um það og vera klárari
á því sem hann er að segja.
Hann þarf að skilgreina
meira fyrir sjálfum sér það
sem hann er að segja nem-
endunum heldur en sá sem
kann þetta nákvæmlega og
gerir þetta af vana. Það er
meiri spenna sem fylgir því
að kenna það sem maður
kann ekki vegna þess að
maður er síspenntur sjálfur
og kannski bara hænufeti á
undan nemendunum. Og
það er ákaflega gott.“
Magnús er á þeirri skoðun
að ekki þurfi allir listamenn
að vera skólagengnir og
með próf upp á vasann í
strönd. með annan fótinn á íslandi
Myndverk 0g er með lögheimili hér. Nú-
frá 1976. veranc|j |<onan mín er ensk
og aðstæðurnar eru þannig
að það er hentugra fyrir okk-
ur að vera þar. Þó er það
alltaf dálítið á vogarskálun-
um hvort það væri kannski
ekki ágætt að búa á íslandi."
KENNSLAN ER
LISTGREIN
Magnús segir að þegar
vel tekst til gefi kennslan
honum það sama og þegar
hann málar mynd, gerir
skúlptúr eða framkvæmir
gjörning. Hvernig finnst hon-
um að góður kennari eigi að
vera? „Hann þarf að líta á
kennsluna sem listgreinina
þeirri grein sem þeir vinna í.
„Sumir eru betur komnir ef
þeir hafa aldrei verið í skóla.
Skólar geta verið stórhættu-
legir og eru það í mörgum til-
fellum. Þeir geta skemmt
fólk og lamið inn í það við-
horfum sem eru röng. Ég
lærði leikmyndateiknun og
það var mín listskólaganga.
Svoleiðis að sem myndlista-
maður er ég sjálfmenntaður.
Ég lærði teikningu, lærði að
búa til leikmyndir, mála og
fara með liti í þeim tilgangi að
setja þá á leiksvið. Þetta var
ágætis þjálfun en bein list-
þjálfun var það ekki. Þannig
að ég komst óskaddaður út
úr skóla eða að minnsta kosti
lítið skaddaður.“
LISTAVERK ÚR HUÓÐI
„Þessi verk, sem ég er að
gera núna, kalla ég radd-
skúlptúra. Röddin hefur fjöl-
þætta möguleika. Hún hefur
bæði merkingu orðanna og
setninganna og svo hefur
hún „tónalitetið" og rytma.
Svoleiðis að hún hefur ákaf-
lega marga eiginleika og er
miklu ríkari heldur en litur í
pensli eða á fleti. Ég hef í
seinni tið fengist mikið við
rytma, tónfall og tónhæð.
Flest það sem er í músik. Ég
reyni að nota mér það án
þess að gera það að músik
þannig að textinn hafi
ákveðna eiginleika tónlistar
án þess að vera tónlist. Það
er ákaflega mjótt á munun-
um á milli söngs og talaðs
máls en ég reyni alltaf að
vera þeim megin við „grens-
una“ þannig að textinn sé
alltaf talaður en ekki sung-
inn. Ég geri auk þess um-
hverfi úr röddum. Töluðum
textum. Þeir hafa oft og tíð-
um ekki „lógíska" meiningu
heldur eitthvað annað tákn
tungumálsins. Þeir hafa mál-
farslega merkingu, músík-
alska merkingu og skúlptúr-
merkingu. Og formræna
merkingu þegar mér tekst
vel upp. Hljóð skapar í hug-
skotinu hljóð, lit og lögun og
það er hægt að heyra í hug-
skotinu hljóð í ákveðnu
formi. Maður horfir á bjarg
sem hefur ákveðinn hljóm í
sér sem maður skynjar frek-
ar en heyrir. Ég hef einu
sinni séð á leiksviði bjarg
sem var búið til með því að
hlaða upp leikurum sem
gáfu frá sér ákveðið suð
sem sagði alveg nákvæm-
lega um hljóðið sem býr f
því; sóninn sem ómar inni í
höfðinu án þess að fara f
gegnum eyrun."
Magnús vinnur mikið með
íslenskt tungumál og mikill
hluti verkanna er fluttur hér á
landi. „í Englandi vill enginn
hlusta á íslensku," segir
hann. „Stundum hef ég þýtt
verk yfir á önnur mál og ég
hef verið með sýningar á
Norðurlöndunum og í Hol-
landi. En það er að verða sí-
fellt erfiðara vegna þess að
eftir því sem ég þróa þetta
með mér, læri á þetta, því
bundnari verð ég því tungu-
máli sem ég vinn í. Því
tungumáli sem ég kann og
heyri inni í mér. Þetta er eins
með alla sem vinna með
tungumál. Þeir hljóta að fara
sífellt dýpra í sitt eigið mál
eða það mál sem þeir hafa
tileinkað sér. En ég kann í
rauninni ekkert annað tungu-
mál en íslensku þó ég sé
kjaftandi á ensku, þýsku og
á norðurlandamálum.“
FORM HLJÓDSINS
„Ég hef gert skúlptúr af
ópi,“ segir Magnús. „Ég hef
gert skúlptúr af konsert eftir
Chopin og óg hef gert
skúlptúr af poppkonsert. Ég
spilaði tónlistina í herbergi
sem ég fyllti svo af gifsi. Ég
hef blásið í lúður inn í skó-
kassa og gert skúlptúr af
hljóðinu með því að fylla
bæði lúðurinn og skókass-
ann af gifsi. Ef æpt er inn í
skókassa fyllist skókassinn
af ópinu. Þá hefur það form
skókassans. Hljóðið er eins
og allt annað. Það er hægt
að fylla herbergi með möl
eða ull alveg eins og hægt
er að fylla það með hljóði.
Það er hægt að hljóðein-
angra herbergi og fylla það
með hávaða sem fer ekkert
út fyrir það og hávaðinn fær
þá form herbergisins. Hljóð-
skúlptúrarnir mínir eru yfir-
leitt þannig að fólk fer inn í
þá og hljóðið kemur úr öllum
áttum úr hátölurum eða frá
fólki sem gefur frá sér hljóð.
Mér finnst að hljóð sé alltaf
mynd. Hljóð hefur blæ og þá
er ákaflega stutt yfir í lit. Eða
það hefur eitthvert form; hart
form eða mjúkt, horn, boga
og bylgjur. Að þessu leyti er
hljóð mynd. Bara með því að
kalia hljóðskúlptúra myndlist
verða þeir myndlist. Með
verkunum er ég að reyna að
koma nýju viðhorfi og nýrri
tilfinningu á framfæri. Ég
reyni að benda á eithvað
sem er, án þess að menn
hafi kannski komið auga á
það eða getað höndlað
það.“
Ástæðu þess að Magnús
fór út í gerð hljóðskúlptúra
segir hann vera þá að hann
hafi verið búinn að nota til-
finninguna af hljóði mikið í
skúlptúrum. „Það lá eigin-
lega beint við að fara að
nota hljóðið sjálft fyrir utan
það að það er ákaflega
„praktískt". Sérstaklega fyrir
þann sem er alltaf á flakki á
milli landa. Hann þarf þá
ekki að drösla á eftir sér
stórum og þungum skúlptúr-
um heldur þarf hann einung-
is að vera með litla kassettu
í hliðartöskunni sinni.“
14 VIKAN 9. TBL. 1994