Vikan - 01.10.1994, Blaðsíða 50

F E RÐ AMAN N ASTAÐIR
Friösæld og
frítt ferða-
mannafar.
En þarna viö
ströndina
ríkti svo
sannarlega
ekki friö-
semd er sjó-
ræningjana
bar aö
garöi.
þeir reynt að afsaka sitt eigið
þrælahald.
Nafnið Vestur-lndíur (til
aðgreiningar frá Austur-lndí-
um) er tilkomið vegna þess
að Kólumbus á að hafa talið
sig vera undan ströndum
Indlands. Tilgangurinn með
ferðinni í vesturátt var að
komast í kryddlöndin í austri.
Á þeim tíma var vitað að
jörðin var hnöttótt. Landnám
hófst með ferð Kólumbusar
1494 en hann fór fjórar ferðir.
Þeir flutti með sér sykurreyr
og kvikfé. Reyrsykurinn
þreifst vel á Hispaniola og
fljótlega sáust þar myllur og
sykurekrur. Á öðrum eyjum,
svo sem Kúbu, varð sykur-
framleiðsla mjög þýðingar-
mikil (Sykureyjarnar). Náma-
gröftur varð og mikilvægur.
Spánverja þyrsti í gull og
innfæddir voru nýttir gegnd-
arlaust sem þrælar í námun-
um og á ekrunum.
Indíánar, sem sóttir voru til
Bahamaeyja, hrundu niður
vegna illrar meðferðar og
sömuleiðis Indíánarnir á
Hispaniola er síðar var lengi
kallað Haiti. Þeir höfðu ekki
náttúrulega vörn gegn sjúk-
dómum hvíta mannsins
þannig að víða á eyjunum
varð útrýming frumbyggj-
anna alger. Hvíti maðurinn
þoldi alls ekki að vinna við
slík skilyrði sem ætluð voru
innfæddum þannig að brátt
fór að skorta vinnuafl. Karl V
Spánarkonungur gaf gæð-
ingum sínum á Hispaniola
(1518) leyfi til þess að flytja
inn fjögur þúsund þræla frá
Afríku.
Um þriggja og hálfrar ald-
ar skeið voru þrælaskip
stanslaust í förum milli Afríku
og Vestur-lndía. Líklega
hefði ekki verið gerlegt að
nýta þessar nýlendur hefði
ekki komið til vinnuafl hins
svarta manns. Talið er að
meira en fimmtán milljónir
manna hafi verið fluttar frá
Vestur-Afríku til eyjanna í
Karíbahafi. Sagt er að á
nokkrum áratugum hafi
meirihluta Arawak-fólksins
verið útrýmt en Karíbar
börðust með boga og örvum
gegn fallbyssum og brynju-
klæddum riddurum. Fleiri en
Spánverjar stunduðu þessa
óhugnanlegu iðju sem var
óhemju ábatasöm. Frakkar,
Englendingar, Hollendingar
og Rortúgalir voru mjög stór-
tækir og urðu oft uppvísir að
ótrúlegri grimmd. Þetta er
einn Ijótasti kaflinn í sögu
mannkyns, meðferðin á Indí-
ánum og svarta fólkinu frá
Afríku.
Ekki má gleyma því að á
meðal hvítra innflytjenda var
líka dugmikið og heiðarlegt
fólk, sannir mannvinir og eru
slíkir eiginleikar áberandi í
trú og menningu fólksins
sem byggir eyjarnar núna.
Spánverjar sátu lengi einir
að landvinningum í Karíba-
hafi. Þó höfðu frönsk og
ensk skip ráðist á fleytur
spænskra á hafinu. Fyrst
1527 sást enskt skip fyrir ut-
an Santo Domingo. Fljótlega
fór svo að bera á skipum á
svæðinu. Smyglarar vildu
skipta á þrælum og tóbaki
og skinnum. Frances Drake,
enski sæfarinn, fór þrjár
ferðir til Vestur-lndía og
réðst á spænsk skip og bæi.
Hann rændi Cartacena
1586. „Loftið og hafið er öll-
um frjálsf, er haft eftir Elísa-
betu I enda er talið að ráns-
ferðirnar hafa verið í þökk
drottningar - ef krúnan fékk
sinn skerf af ránsfengnum.
Það var í lagi ef tekið var frá
Spánverjum.
Önnur ríki blönduðu sér í
leikinn þegar augljóst varð
að Spánverjar högnuðust
óhemju mikið á Nýja heimin-
um. Skip hlaðin gulli, silfri og
öðrum dýrmætum varningi
voru sífellt í förum yfir hafið
til Spánar. Slíkt var ómót-
stæðileg freisting fyrir suma
einstaklinga og ríkisstjórnir.
Englendingar, Frakkar og
Hollendingar voru komnir á
hafsvæðið. Yfirráð eyjanna
og hafsvæðisins voru í
höndum spænskra mestalla
16. öldina.
Frakkar náðu fótfestu á
St. Kitts en misstu hana fljótt
aftur til Spánverja en fengu
leyfi til þess að reisa bæki-
stöð á Haiti. Þá höfðu Spán-
verjar nýtt námurnar þar og
svo var komið að íbúum
margra eyja hafði verið
útrýmt. Þá eignuðust Indíán-
ar nýja óvini. Frakkar, Eng-
lendingar og Hollendingar
höfðu bæst í þann hóp. í
stjórnartíð Cromwells var lið
sent til Haiti en það beið
ósigur fyrir Spánverjum en
tók í staðinn Jamaica frá
Spánverjum 1655. Jamaica
og Trinidad-Tobago urðu
enskar nýlendur í rúm þrjú
hundruð ár. Þegar Trinidad,
syðsta eyjan, komst undir
stjórn Breta í Napoleons-
stríðunum voru fleiri franskir
íbúar þar en spænskir.
1492-1504. Yfir þúsund
manns frá Spáni lentu við
eyjuna Espagniola (Hispan-
iola). Það voru liðhlaupar,
lögbrjótar og ævintýramenn
er fóru að stunda sjórán. Að-
stæður voru ákjósanlegar -
mikið um óbyggðar eyjar,
fullt af víkum og vogum þar
sem gott var að leynast. Mik-
il umferð var við eyjarnar,
skip hlaðin dýrindis varningi
fóru þar framhjá. Gnægð var
af vatni og mat á eyjunum -
fuglum, villisvínum og skjald-
bökum. Það, sem vantaði,
voru skipin en þau fengu
þeir með því að ráðast á
skip sem sýndu þá óvarkárni
að leggjast að einhverri eyj-
unni.
Karíbahaf og norður-
strendur Suður-Ameríku urðu
þannig aðalvettvangur sjó-
ræningjanna. Um 1600 er
talið að fjórum sinnum meira
gull hafi verið í umferð en
þegar Kólumbus fann Amer-
íku en verðlag á öllu fjórfalt
hærra. Með tímanum urðu
sjóræningjarnir hin mesta
plága og ógn öllum skipum
er sigldu á þessum slóðum.
Hámarki náði starfsemi
þeirra á tímabilinu 1625-
1698. í lok aldarinnar var
síðan samþykki á þingi Evr-
ópuþjóða að stemma stigu
við sjóránum og sjóræningj-
ar lýstir óvinir mannkynsins
- „hostis humani generis'1.
Margar siglingaþjóðir í Evr-
ópu vildu gera alvarlega til-
raun til að uppræta þessa
plágu.
Sjóræningjar létu svo
mjög að sér kveða að þeir
héldu úti heilum flotum og
réðust á og hertóku hafnar-
borgir. Sagt var að þeir
hygðust stofna konungdæmi
en slíkt strandaði alltaf á
sundurlyndi þeirra og
græðgi. Þeir gátu heldur
ekki sameinast þrátt fyrir að
siglingaþjóðir hefðu skorið
upp herör gegn þeim en
lengi virtust þeir ósigrandi og
buðu hverjum sem var birg-
inn.
Til þess að vernda skip
sín skipulögðu Spánverjar
tvær ferðir á ári yfir hafið. Öll
spænsk skip urðu að sigla
samflota í vernd herskipa.
Fyrri flotinn eða Flota sigldi í
byrjun apríl eða maí til þess
að forðast fellibylina og farin
var norðurleiðin - Santo
Domingo - Havana á Kúbu
og áfram til Veracrux í
Mexíkó. Skip með farm til
nýlendnanna í Nýja heimin-
um sigldu í Flota. Annar flot-
inn eða Armada, eins og
hann kallaðist, sigldi í ágúst
og þá var komið við í borg-
um Mið-Ameríku, Nombre
de Dios - Þortobello og til
Cartagena og Margarita í
Suður-Ameríku. Gull og silf-
ur frá borginni Panama við
Kyrrahaf var flutt á múlösn-
um eftir gullveginum frá
Panama til Karíbahafs. í
Havana sameinuðust skipin
í Flota-gullskipunum frá
Mexíkó og svo var siglt í
herskipafylgd með Golf-
straumnum í gegnum Flórí-
dasund áleiðis til Spánar - til
Sevilla þar sem leyfilegt var
að höndla með varninginn.
Óhemju auður barst sjóleiðis
milli þessara heimshluta og
þó að sykurframleiðslan yrði
arðsöm á eyjunum lenti arð-
urinn í höndum fárra.
Mikil fáfræði og fátækt
hefur lengi verið hlutskipti
fólksins á eyjum Karíbahafs
og þrælahald var ekki af-
numið þar fyrr en 1834.
Saga fólksins, sem byggt
hefur eyjarnar hefur verið
óvenju litrík og í fjölbreyttri
menningu þess speglast sá
lífsþróttur sem svo mjög
kemur fram í söng og
dansi. □
50 VIKAN 9. TBL. 1994