Menntamál - 01.02.1970, Blaðsíða 13

skólastigið. Þekkingarsvið og sérfræðileg starfs-
tækni eru óhjákvæmilega á annan veg, þegar unn-
ið er í þágu nemenda og kennara í framhalds-
skólum. Þá er oftast talað um það, sem hér er
nefnt sálfræðiráðgjöf (psychological counseling).
Annars staðar er gerð tiiraun að skýra nokkuð
hugtakið ráðgjöf. Lesendur eru beðnir að gera
sér ljóst, að þessi liugtök flest hafa verið í mótun
og þróun s. 1. 50—70 ár. Merkingabreyting hefur
orðið í orðunum á hinni sömu tungu, en auk
þess einnig misstiga þróun milli þjóðríkja og
menningarsvæða. Því vill oft gæta nokkurrar
ósamkvæmni og jafnvel ruglings, þegar hugtökin
eru þýdd eða þeirn gefin merking í þjóðfélagi, þar
sem aðstæður eru aðrar.
Til glöggvunar set ég hér tvær skilgreiningar
á skólasálfræði, eí'tir kunna sérfræðinga:
„Skólasálfræði er sú grein sálfræði, er íæst við
nemandann sem mann í víxlverkan hans og
viðfangi við uppeldis- og menntunaröfl umhverf-
isins.“ (M. A. Wliite).
„Skólasálfræði sem hagnýt grein snýr að því,
hvernig reynsla og nám nemanda í skóla hefur
áhrif á og breytir gengi hans félagslega, geðrænt
og við nám.“ (Gottsegen).
Eins og drepið var á hér að framan, er sér-
stæði skólasálfræði sem sérgreinar ekki enn full-
mótað, en greinilegt er þó, að hún er hvarvetna
sprottin upp úr þrern meginviðfangsefnum eða
vandamálum:
1. Greindarmœlingar — sérkennsla.
Löngu er kunnugt, að menn eru mismun-
andi liæfileikum búnir og ólíkir að gerð (indi-
viclual differences). Nýtt svið opnaðist, þegar
til kom sálfræðileg tækni, sem gerði kleift að
mæla greindaratferli og hæfileika með nokkurri
hlutlægni. Samtímis gætti vaxandi skilnings á
þörf sérkennslu fyrir afbrigðilega nemendur.
Þessar hræringar allar komast verulega á skrið
upp úr síðustu aldamótum.
2. Geðverndarstarf.
Geðverndarhreyfingin reis á legg um síðustu
aldamót og lætur rösklega til sín taka meðferð og
lækningu hugsjúkra og geðveikra. Kunnust varð
hreyfing þessi vestanliafs, en Geðverndarfélag
Bandaríkjanna var stofnað 1909. Geðverndar-
deilclir barna (Mental health clinics for children)
eru enn í dag í ýmsum búningi, eitt algengasta
snið sálfræðiþjónustu í skólum, annaðhvort ein-
ar sér eða sem þáttur í sálfræðiþjónustu byggðar-
laga.
3. Starfsleiðsögn.
Loks ber að nefna starísleiðbeiningar og hæfni-
prófanir, byggðar á fagtækni iðnaðar- og vinnu-
sálfræði, en miðaðar við efnahagslegar og félags-
legar þarfir þjóðfélags og einstaklinga.
Þessi síðast nefnda grein liefur sennilega einna
óljósust tengsl við sálfræðiþjónustu í skólum, eins
og við lítum á hana í dag. Þó hefur víða tíðkazt,
einkum í Bandaríkjunum, að tala um starfs- og
námsleiðsögn í sömu andránni (Vocational and
eclucational guidance).
Eins og áður var nefnt hefur jafnan gætt tog-
streitu rneðal skólasálfræðinga til hverrar áttar
skyldi stefnt í starfi og viðmiðun. Hefur viðhorf
þeirra, að ég ætla, oftast ráðizt af því, í skjóli
hverra af þeim þrem viðfangsefnum, sem ég
nefndi, eiginleg skólasálfræðileg verkefni voru
unnin.
Af þessum mismunandi sjónarmiðum leiddi
oft, að skólasálfræðingar áttu í vandræðum með
starfslegt sérstæði sitt. Þeir sem álitu starf sitt
aðallega bundið afbrigðilegum börnum, töldu
prófanir, greiningu á námsörðuleikum og skipu-
lagningu á kennslu afbrigðilegra aðalverkefni sitt.
Geðverndarfólkið taldi varnaðarstarf og með-
ferð taugaveiklaðra sitt rétta og verðuga viðfangs-
efni, enda væri hefðbundin klinisk menntun skil-
yrði um starfshæfi.
Starfsleiðbeinendum og ráðgjöfum, sem aðeins
höfðu kennaramenntun, hætti til að gera lítið úr
faglegum sjónarmiðum, vanmeta þátt sálfræði-
þjónustu, en telja það, sem kalla mætti náms-
hagræðingu, starfsleiðsögn í forrni einhliða upp-
lýsinga og beinar ráðleggingar aðalatriði í starfi.
Þessi vinnubrögð hafa mjög skaðað handleiðslu-
stefnuna (guidance) í skólunum, þótt raunar sé
þar um rangfærslu á grundvallaratriðum að ræða.
Staðhæfa má, að sálfræðiþjónusta í skólum sé
MENNTAMÁL
7