Menntamál - 01.02.1970, Blaðsíða 21

Ráðgjafarhugtakið hefur þróazt frá almennri
merkingu, sem m. a. felst í enska orðinu „guide“:
að leiða, veita leiðsögn, og til mjög sérfræðilegrar
merkingar innan sálfræði og geðfræði, Jrar sem
merking þess er, að flestra dómi, einmitt and-
stæða hinnar upphaflegu forræðu merkingar
(directive). í síðargreindu merkingunni felur liug-
takið í sér gagnkvæmt ávirkt samband ráðgjafa
og skjólstæðings. Þannig skilgreint verður ráð-
gjafarsambandið næstum ógreinanlegt frá sál-
lækningum, eins og Jrær eru skv. skilgreiningu
framkvæmdar af kliniskum sálfræðingi eða geð-
lækni. Milli Jressara endimarka eru rnörg milli-
stig og löng saga. Drepið skal á fáein atriði.
Sálfræðiráðgjöf í J)águ nemenda, aðgreind frá
vinnutækni kliniskra sálfræðinga, sem liún síðar
sótti svo mikið til af sérfræðilegum vinnubrögð-
um, átti rætur í handleiðslustefnunni. Því skal
hún skýrð sérstaklega.
Handleiðsla og menntastefnur.
Bæði hugtökin, liandleiðsla og ráðgjöf, í þeirri
merkingu, sem hér greinir, eru sérstaklega tengd
enskri tungu og þróun skóla og menntamála í
Bandaríkjunum og Bretlandi. Engu að síður
eiga bæði hugtökin, einkum handleiðsla, djúpar
rætur í siðmenningarþróun Evrópu, sérstaklega
á sviði mannréttinda, pólitísks lýðræðis og al-
mennrar menntunar. Nægir í Jressu efni að nefna
nöfn eins og Pestalozzi, Rousseau og Locke og
á þessari öld Dewey og Russell. Handleiðslu-
stefnu í skóla- og menntamálum í dag má Jrví
að einu leyti lýsa svo, að hún sé endurnýjuð
yfirlýsing kennara og sérfræðinga um uppeldis-
hlutverk skólans. Þetta uppeldisstarf tekur breyt-
ingum í tímans rás. Eitt sinn innti kennarinn
J)að allt af hendi í kennslu sinni. Enn er kennar-
ans hlutur sennilega mestur. (Sjá kafla um hand-
leiðslustarf kennara). Jafnframt eru komnir til
sérfræðingar, sem aðstoða bæði kennara og nem-
endur á Jressum vettvangi.
Handleiðslustefna, eins og við þekkjum liana
í dag, er sérstaklega tengd Jreirri hreyfingu í
kennslustarfi, sem varð, er Bandaríkjamaðurinn
Parson gaf' út bók sína „Choosing a Vocation“
árið 1909. Varð þá til hugtakið starfsleiðsögn.
Á íslenzku var talið heppilegra að tákna „Voca-
tio^ial Guidance“ með sérstöku orði og greina
Jrað Jrannig frá hinni alnrennu stefnuyfirlýsingu,
senr felst í handleiðsluhugtakinu. Á sama hátt
er farið með „Educational guidance“ (nánrsleið-
sögn). Starfsleiðsögn Parsons var raunar lítið
annað en Jrað, sem við nú köllunr vitneskju
um störf.
John Dewey var unr Jressar mundir að setja
fram kenningar sínar r uppeldislreinrspeki og
sálfræði. Eitt meginsjónarmið hans var, að upp-
eldi og kennsla skylclu löguð að Jrörfum barns
og nemenda. Nenrandinn var kjarni og miðpunkt-
ur skólastarfs (child-centered education). Þarfir
nemanda, áhuganrál og hæfileikar voru Jrau frunr-
atriði, senr kennari skyldi taka nrið af.
I Jressu fólst krafa unr fræðilega Jrekkingu senr
grundvöll kennslu. Af Jrví leiddi einnig að farið
var fremur en áður að líta á kennslu sem sér-
fræðilegt starf. Nokkur sálræðileg kunnátta og
starfsþjálfun væru kjarni í starfshæfi kennara.
Reynsla sýndi, að starfsleiðsögn og nánrsleið-
sögn (educational guidance) voru nátengd. Nem-
andinn er einn maður en ekki ntargir. (The
whole child). Ákvörðun um námsbraut ræður
oftast úrslitunr um starfsval. Því er eðlilegt, að
Jietta tvennt sé unnið af sama aðila, handleiðslu-
kennara eða skólaráðgjafa (guidance teacher,
counselor).
Ráðgjöf á ýmsum stigum.
Hér verður að gera langa sögu stutta.
Horfið við nemandanum sem nranni og upp-
eldislegt lrlutverk skólans lrafa Jrannig Jrróazt
nokkuð á undangengnunr áratugum, annars veg-
ar sem alnrennur Jráttur í skólastarfi og kennslu,
lrins vegar senr aðgreindur þáttur í starii sérfræð-
inga, einkum sálfræðinga, til aðstoðar nemendunr,
kennurum og foreldrunr. Hið fyrra sjónarmið ef
nrótað í yfirlýsingum unr handleiðslu í skólum
og nemendavernd, hið síðara er tengt hlutverki
og störfunr skólasálfræðinga, sem einkum vinna
á barnastigi og sálfræðiráðgjafa, sem vinna í
MENNTAMÁL
15